Giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài là một trong các phương thức giải quyết tranh chấp phổ biến, được áp dụng rộng rãi hiện nay. Dưới đây là bài phân tích, tóm tắt hướng dẫn quy trình Tố tụng Trọng tài thương mại (VIAC).
Mục lục bài viết
1. Nguyên tắc giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại:
Trọng tài thương mại là phương thức giải quyết tranh chấp liên quan đến hoạt động thương mại do các bên thỏa thuận và được tiến hành theo quy định của
Hiện nay, quan hệ hợp tác, ngoại giao giữa các nước ngày càng nhiều. Việc hợp tác kinh doanh này bên cạnh việc mang đến những lợi ích về tài chính cho các doanh nghiệp, mà còn phát sinh những mâu thuẫn nhất định xoay quanh hoạt động này. Chính vì vậy,
Khi các tranh chấp thương mại xảy ra, mâu thuẫn, xung đột lớn mà các biện pháp như thương lượng, hòa giải không thành thì người ta hướng đến biện pháp giải quyết tranh chấp bằng trọng tài.
– Theo quy định tại Điều 4 Luật trọng tài thương mại 2010, việc giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại phải tuân thủ theo các nguyên tắc sau đây:
+ Nguyên tắc 1: Trọng tài viên phải tôn trọng thỏa thuận của các bên nếu thỏa thuận đó không vi phạm điều cấm và trái đạo đức xã hội. Một trong các yếu tố của phương pháp trọng tài là thỏa thuận. Do đó, khi tiến hành giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài, các trọng tài viên phải tôn trọng sự thỏa thuận của các bên. Bởi lẽ, bản chất của trọng tài là giải quyết tranh chấp thương mại giữa các bên, và đây cũng là mục đích của phương pháp giải quyết trọng tài. Do đó, trọng tài viên sẽ luôn ưu tiên tôn trọng thỏa thuận của các bên, chỉ cần những thỏa thuận đó không trái với các quy định của pháp luật.
+ Nguyên tắc 2: Trọng tài viên phải độc lập, khách quan, vô tư và tuân theo quy định của pháp luật. Phương pháp giải quyết tranh chấp bằng trọng tài là giải quyết các mâu thuẫn, xung đột về quyền lợi thương mại giữa các bên. Do đó, khi tiến hành hòa giải, trọng tài viên phải tuân thủ nguyên tắc độc lập, khách quan, vô tư. Khi đảm bảo tuân thủ đúng theo nguyên tắc này, sẽ giúp cho kết quả giải quyết tranh chấp đạt được kết quả khách quan, rõ ràng và trung thực nhất.
+ Nguyên tắc 3: Các bên tranh chấp đều bình đẳng về quyền và nghĩa vụ. Đây vừa là nguyên tắc, vừa là yêu cầu tất yếu cần phải có trong giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại. Hội đồng trọng tài có trách nhiệm tạo điều kiện để họ thực hiện các quyền và nghĩa vụ của mình. Nguyên tắc này cũng giúp tạo điều kiện thúc đẩy cho hoạt động giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại đạt hiệu quả cao nhất.
+ Nguyên tắc 4: Giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài được tiến hành không công khai, trừ trường hợp các bên có thỏa thuận khác. Tức khi tiến hành hòa giải, trọng tài viên và hội đồng trọng tài phải đảm bảo giữ bí mật về thông tin cho các chủ thể yêu cầu giải quyết tranh chấp. Điều này giúp đảm bảo giữ bí mật về thông tin cá nhân, tránh trường hợp gây ảnh hưởng đến uy tín của các cá nhân, tổ chức.
+ Nguyên tắc 5: Phán quyết trọng tài là chung thẩm.
2. Điều kiện giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại:
– Theo quy định tại Điều 5 Luật trọng tài thương mại 2010, điều kiện để giải quyết tranh chấp bằng trọng tài là:
+ Điều kiện đầu tiên để các bên có thể yêu cầu giải quyết tranh chấp bằng trọng tài là các bên có thoả thuận trọng tài. Thỏa thuận trọng tài này có thể được lập trước hoặc sau khi xảy ra tranh chấp.
+ Trong trường hợp một bên tham gia thoả thuận trọng tài là cá nhân chết hoặc mất năng lực hành vi, thỏa thuận trọng tài vẫn có hiệu lực đối với người thừa kế hoặc người đại diện theo pháp luật của người đó.
+ Đối với trường hợp một bên tham gia thỏa thuận trọng tài là tổ chức phải chấm dứt hoạt động, bị phá sản, giải thể, hợp nhất, sáp nhập, chia, tách hoặc chuyển đổi hình thức tổ chức, thỏa thuận trọng tài vẫn có hiệu lực đối với tổ chức tiếp nhận quyền và nghĩa vụ của tổ chức đó, trừ trường hợp các bên có thoả thuận khác.
3. Đặc điểm của phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại:
Về cơ bản, phương thức giải quyết tranh chấp bằng Trọng tài thương mại có các đặc điểm cơ bản sau đây:
– Phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài là một cơ chế giải quyết tranh chấp đảm bảo tính bí mật. Tức các bên khi phát sinh mâu thuẫn, tranh chấp mà không thể thương lượng, hòa giải thì sẽ yêu cầu giải quyết bằng trọng tài thương mại. Khi giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại, trọng tài viên và hội đồng trọng tài sẽ phải đảm bảo giữ bí mật.
– Trọng tài chỉ giải quyết tranh chấp thương mại khi có yêu cầu của các bên tranh chấp và tranh chấp đó phải thuộc thẩm quyền giải quyết của trọng tài. Đây là đặc điểm cơ bản nhất của trọng tại. Khi các bên xảy ra tranh chấp thương mại với nhau mà không thể ngồi xuống thương lượng hay hòa giải, để bảo vệ quyền và lợi ích của mình, các bên sẽ tìm đến trọng tại. Nếu sự việc tranh chấp nằm trong khuôn khổ tiến hành hòa giải, trọng tài thương mại sẽ đưa ra phương thức hòa giải cho hai bên. Có yêu cầu và thuộc thẩm quyền thì phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài mới được áp dụng.
– Trọng tài viên là chủ thể giải quyết tranh chấp thương mại. Trọng tài viên thực hiện hòa giải cho các bên thông qua Hội đồng trọng tài gồm một trọng tài viên độc lập hoặc hội đồng gồm nhiều trọng tài viên.
– Trọng tài viên sẽ tiến hành giải quyết tranh chấp thương mại dưới sự kết hợp hai yếu tố: thỏa thuận và phán quyết. Tức, phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài là kết hợp hai yếu tố thỏa thuận và giải quyết. Đây được xem là bản chất, đặc điểm nổi bật của phương thức giải quyết tranh chấp bằng trọng tài.
– Phán quyết của trọng tài mang tính chung thẩm là một trong những đặc điểm của giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thương mại.
4. Tóm tắt hướng dẫn quy trình Tố tụng Trọng tài thương mại (VIAC):
Về cơ bản, quy trình tố tụng Trọng tài thương mại gồm các bước cụ thể như sau:
– Bước 1: Nguyên đơn nộp Đơn kiện, chỉ định trọng tài viên và nộp phí trọng tài
+ Khi phát sinh tranh chấp liên quan đến thương mại mà không thể thương lượng, hòa giải, một trong hai bên có thể nộp đơn khởi kiện lên Hội đồng trọng tài.
+ Ngay trong đơn khởi kiện, nguyên đơn ngoài việc tóm tắt tắt nội dung sự việc cùng các yêu cầu khác, thì còn nêu rõ tên trọng tài viên mà mình mong muốn lựa chọn.
+ Nguyên đơn sẽ phải đảm bảo nghĩa vụ nộp phí trọng tài khi nộp đơn khởi kiện.
Một điểm cần lưu ý là trước khi Hội đồng trọng tài ra Quyết định trọng tài, Nguyên đơn có quyền sửa đổi, bổ sung hoặc rút Đơn kiện.
– Bước 2: Thụ lý và xác nhận hồ sơ
Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) sẽ kiểm tra sơ bộ về vấn đề thẩm quyền, thụ lý Đơn kiện và gửi
Trong trường hợp hồ sơ hợp lý, Trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam sẽ thụ lý và tiến hành giải quyết.
Trong trường hợp hồ sơ không hợp lệ, cơ quan này sẽ trả lại hồ sơ cho bị đơn.
– Bước 3: Bị đơn nộp Bản Tự bảo vệ và chỉ định Trọng tài viên
+ Nếu hồ sơ khởi kiện được thụ lý, bị đơn sẽ nộp Bản tự bảo vệ. Trong Bản tự bảo vệ, bị đơn phải cung cấp các thông tin cá nhân, các kiến nghị để bảo vệ quyền lợi của mình. Đồng thời, cũng giống nguyên đơn, bị đơn có quyền lựa chọn trọng tài viên.
+ Nếu bị đơn không nộp Bản tự bảo vệ, VIAC vẫn tiến hành quá trình tố tụng trọng tài.
+ Nếu Bị đơn không nộp Bản tự bảo vệ, hoặc Bản tự bảo vệ không đề cập đến việc chỉ định trọng tài viên, Chủ tịch VIAC sẽ chỉ định trọng tài viên cho Bị đơn.
– Bước 4: Hội đồng Trọng tài xem xét giải quyết vụ tranh chấp
Chủ tịch Hội đồng Trọng tài sẽ được hai Trọng tài viên của Nguyên đơn và Bị đơn bầu hoặc do Chủ tịch VIAC chỉ định.
Hội đồng Trọng tài quyết định cách thức tiến hành tố tụng trên cơ sở thỏa thuận trọng tài và Quy tắc tố tụng của VIAC. Ngoài ra, yêu cầu của nguyên đơn và bị đơn cũng được Hội đồng trọng tài xem xét xử lý.
Hội đồng Trọng tài nghiên cứu hồ sơ, xác minh sự việc. Để giải quyết tranh chấp, Hội đồng trọng tài sẽ gặp các bên để nghe các bên trình bày ý kiến, yêu cầu các bên bổ sung chứng cứ.
– Bước 5: Hội đồng Trọng tài triệu tập các Bên đến phiên họp giải quyết vụ tranh chấp
Hội đồng trọng tài sẽ thực hiện triệu tập các bên đến phiên họp giải quyết tranh chấp. Thời gian mở phiên họp do Chủ tịch Hội đồng Trọng tài quyết định.
Trong trường hợp nguyên đơn hoặc bị đơn không tham dự họp giải quyết tranh chấp thương mại mà không đưa ra được chính đáng, phiên họp vẫn được diễn ra..
– Bước 6: Công bố Quyết định Trọng tài
Sau phiên họp giải quyết tranh chấp thương mại, Hội đồng trọng tài sẽ đưa ra quyết định Trọng tài. Đồng thời, quyết định trọng tài này sẽ được công bố và nó sẽ có giá trị chung thẩm. Các bên phải tôn trọng Quyết định trọng tài này.
Trên đây là tóm tắt hướng dẫn quy trình Tố tụng Trọng tài thương mại (VIAC).
Văn bản pháp lý sử dụng trong bài viết: Luật trọng tài thương mại 2010; Quy tắc VIAC 2017.
