Tội hành hung đồng đội theo Điều 398 Bộ luật hình sự 2015

1. Khái quát chung về Tội hành hung đồng đội:

1.1. Khái niệm:

Trong quân đội thì tinh thần đoàn kết, kỷ luật và tình đồng chí, đồng đội là nền tảng tạo nên sức mạnh chiến đấu và sự ổn định trong đơn vị. Mọi hành vi bạo lực, xúc phạm hay gây thương tích giữa những người cùng phục vụ trong lực lượng vũ trang đều làm suy giảm lòng tin, phá vỡ mối quan hệ gắn bó, ảnh hưởng nghiêm trọng đến trật tự, kỷ luật quân đội. Nhằm bảo vệ mối quan hệ đoàn kết nội bộ và bảo đảm tính nghiêm minh trong quân ngũ, Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) đã quy định tội hành hung đồng đội tại Điều 398, coi đây là hành vi nguy hiểm cho xã hội cần được xử lý nghiêm khắc.

Có thể hiểu Tội hành hung đồng đội như sau:

“Tội hành hung đồng đội là hành vi của quân nhân hoặc người đang trong quan hệ công tác quân sự, do cố ý xâm phạm sức khỏe, gây thương tích hoặc tổn hại cho thân thể của đồng đội mà hành vi đó không thuộc trường hợp quy định tại Điều 134 Bộ luật Hình sự về tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe của người khác.”

1.2. Ý nghĩa:

Quy định tội hành hung đồng đội mang ý nghĩa sâu sắc trong việc giữ vững kỷ luật, trật tự và đoàn kết nội bộ trong quân đội, cụ thể:

• Thứ nhất: Quy định này là công cụ pháp lý quan trọng nhằm bảo vệ trật tự, kỷ luật quân đội và mối quan hệ đồng đội; từ đó góp phần duy trì tính thống nhất, sức chiến đấu và hiệu quả quản lý trong lực lượng vũ trang nhân dân.
• Thứ hai: Tội danh này thể hiện sự đề cao các giá trị nhân văn trong quân đội và đề cao tinh thần tương trợ, gắn bó, tôn trọng lẫn nhau giữa các quân nhân; qua đó xây dựng môi trường quân ngũ lành mạnh, đoàn kết, giàu tính kỷ luật.
• Thứ ba: Việc xử lý nghiêm hành vi hành hung đồng đội góp phần răn đe, giáo dục quân nhân nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật, tôn trọng đồng chí, đồng đội. Từ đó góp phần ngăn chặn xung đột nội bộ và bảo đảm an toàn trong đơn vị.

1.3. Cơ sở pháp lý:

Tội hành hung đồng đội hiện nay đang được quy định tại Điều 398 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

“1. Người nào trong quan hệ công tác mà cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khoẻ của đồng đội mà không thuộc trường hợp quy định tại Điều 134 của Bộ luật này, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

a) Là chỉ huy hoặc sĩ quan;

b) Đối với chỉ huy hoặc cấp trên;

c) Vì lý do công vụ của nạn nhân;

d) Trong khu vực có chiến sự;

đ) Gây hậu quả nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.”

2. Cấu thành tội phạm của Tội hành hung đồng đội:

2.1. Khách thể:

Tội hành hung đồng đội xâm phạm trực tiếp tới nghĩa vụ và trách nhiệm của quân nhân.

2.2. Mặt khách quan:

Dấu hiệu cấu thành Tội hành hung đồng đội là trong quan hệ công tác cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của đồng đội mà không thuộc trường hợp quy định tại Điều 134 của Bộ luật này thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.

Như vậy, hiểu thế nào là “trong quan hệ công tác” thì hiện nay vẫn chưa có văn bản hướng dẫn. Theo Điều lệnh quản lý bội đội thì “Mọi quân nhân đều chung lý tưởng cách mạng và mục địch phục vụ Tổ quốc và đều là đồng chí, đồng đội của nhau”.

Theo tinh thần tại Thông tư liên tịch số 01/2003/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BCA-BTP-BQP ngày 11/8/2003 hướng dẫn áp dụng một số quy định tại chương XXIII “các tội xâm phạm nghĩa vụ, trách nhiệm của quân nhân” của Bộ luật hình sự năm 1999 thì “Các quân nhân không phân biệt cấp bậc, chức vụ, cùng biên chế hay không cùng biên chế trong cùng một đơn vị đều được coi là đồng đội”. Theo quy định tại khoản 1 Điều 398 Bộ luật Hình sự 2015 thì “đồng đội” được hiểu là các quân nhân trong quan hệ công tác.

Hành vi “hành hung đồng đội” có thể là đấm đá, bắt trói, đánh đập… Trong trường hợp hành vi hành hung làm chết người hoặc gây thương tích, gây tổn hại sức khỏe của người khác đến mức cấu thành tội phạm tính mạng hoặc sức khỏe của người khác thì tùy từng trường hợp, người phạm tội bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội giết người theo Điều 123 Bộ luật Hình sự năm 2015 hoặc Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác theo Điều 134 Bộ luật Hình sự năm 2015.

2.3. Mặt chủ quan:

Tội hành hung đồng đội được thực hiện do lỗi cố ý trực tiếp.

Người phạm tội nhận thức được hành vi của mình là xâm phạm nghiêm trọng sức khỏe, thân thể của đồng đội và mong muốn thực hiện hành vi đó.

2.4. Chủ thể:

Chủ thể của Tội hành hung đồng đội là chủ thể đặc biệt. Chỉ những người được quy định tại Điều 392 Bộ luật Hình sự 2015 mới có thể thực hiện tội phạm. Bao gồm:

• Quân nhân tại ngũ, công nhân, viên chức quốc phòng;
• Quân nhân dự bị trong thời gian tập trung huấn luyện;
• Dân quân, tự vệ trong thời gian phối thuộc với quân đội trong chiến đấu, phục vụ chiến đấu;
• Công dân được trưng tập vào phục vụ trong quân đội.

Ngoài ra, người phạm tội phải đáp ứng đủ điều kiện về tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có đầy đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự năm 2015.

3. Khung hình phạt của Tội hành hung đồng đội:

Tội hành hung đồng đội theo Điều 398 Bộ luật Hình sự 2015 gồm những khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Phạt cải tạo không giam giữ đến 02 năm hoặc phạt tù từ 03 tháng đến 02 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

Tội danh này không quy định hình phạt bổ sung.

4. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội hành hung đồng đội:

Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội hành hung đồng đội được quy định tại khoản 2 Điều 398 Bộ luật Hình sự 2015 với khung hình phạt là phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

• Là chỉ huy hoặc sĩ quan: Người phạm tội là chỉ huy hoặc sĩ quan thể hiện hành vi phạm tội có mức độ nguy hiểm cao hơn bởi họ là những người có chức vụ, quyền hạn, có trách nhiệm quản lý, giáo dục và nêu gương cho cấp dưới trong việc tuân thủ kỷ luật quân đội. Khi chính người chỉ huy hoặc sĩ quan lại hành hung đồng đội, đặc biệt là cấp dưới, hành vi này không chỉ xâm phạm đến sức khỏe, danh dự của nạn nhân mà còn làm suy giảm uy tín, kỷ cương và tính thống nhất trong lực lượng vũ trang. Do đó, pháp luật quy định đây là tình tiết định khung tăng nặng để bảo đảm tính nghiêm minh trong luật quân đội.
• Đối với chỉ huy hoặc cấp trên: Trường hợp người phạm tội hành hung đồng đội là chỉ huy hoặc cấp trên của mình, hành vi này thể hiện thái độ coi thường kỷ luật, mất ý thức tôn ti quân lệnh, trực tiếp xâm hại đến trật tự, tổ chức và nguyên tắc phục tùng trong quân đội. Vì vậy việc hành hung người chỉ huy hay cấp trên không chỉ gây thiệt hại về thể chất mà còn đe dọa đến sự ổn định và hiệu lực chỉ huy trong đơn vị quân đội. Do đó, pháp luật xem đây là tình tiết tăng nặng đặc biệt của Tội hành hung đồng đội.
• Vì lý do công vụ của nạn nhân: Tình tiết này áp dụng khi người phạm tội hành hung đồng đội do bất mãn, phản ứng hoặc chống đối việc thực hiện công vụ của nạn nhân. Hành vi này không chỉ gây tổn hại đến sức khỏe của người bị hại mà còn xâm phạm đến hoạt động đúng đắn của cơ quan, đơn vị quân đội, cản trở việc thực hiện nhiệm vụ được giao. Vì vậy được xác định là tình tiết định khung tăng nặng để trừng trị nghiêm khắc hơn.
• Trong khu vực có chiến sự: Khi hành vi hành hung đồng đội xảy ra trong khu vực có chiến sự, mức độ nguy hiểm tăng cao do bối cảnh đặc biệt của chiến trường – nơi mọi quân nhân phải đoàn kết, phối hợp, tin tưởng lẫn nhau để bảo đảm an toàn và hoàn thành nhiệm vụ chiến đấu. Hành vi hành hung trong hoàn cảnh này không chỉ đe dọa trực tiếp đến tính mạng, sức khỏe của đồng đội mà còn làm suy giảm tinh thần chiến đấu, gây mất đoàn kết nội bộ. Vì vậy, tình tiết này được quy định là yếu tố tăng nặng đặc biệt nhằm bảo đảm kỷ luật, trật tự nghiêm minh trong quân đội, nhất là trong điều kiện chiến đấu.
• Gây hậu quả nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng: Tình tiết này phản ánh mức độ thiệt hại thực tế do hành vi hành hung gây ra. Hậu quả có thể là tổn hại nghiêm trọng đến sức khỏe, gây thương tật nặng, thậm chí dẫn đến chết người, hoặc gây ảnh hưởng lớn đến tinh thần, danh dự, uy tín của đồng đội, đơn vị. Tùy theo mức độ thiệt hại, hành vi có thể bị xem xét ở mức “nghiêm trọng”, “rất nghiêm trọng” hoặc “đặc biệt nghiêm trọng”. Việc quy định tình tiết này nhằm phân hóa trách nhiệm hình sự phù hợp với tính chất, hậu quả của hành vi, bảo đảm công bằng trong xét xử; đồng thời thể hiện sự nghiêm khắc của pháp luật quân sự đối với hành vi xâm phạm sức khỏe, danh dự và tình đồng đội trong quân ngũ.

5. Phân biệt với Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác:

THAM KHẢO THÊM:

• Cách xử lý khi vừa bị người khác hành hung gây thương tích
• Tội đào ngũ theo quy định Điều 402 Bộ luật hình sự 2015
• Tội phá hoại hòa bình, gây chiến tranh xâm lược (Điều 421)