Tội cố ý gây thương tích khi tinh thần bị kích động mạnh

1. Tội cố ý gây thương tích trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là gì?

Quy định của Điều 135 Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung 2017, có thể nói tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác với nội dung như sau: “Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác là hành vi nguy hiểm cho xã hội xâm phạm quyền được pháp luật bảo hộ về sức khỏe của con người được quy định trong Bộ luật Hình sự (Điều 135, Chương XIV BLHS), do người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự đang trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh thực hiện một cách cố ý và theo quy định của bộ luật hình sự phải bị xử lý hình sự”.

2. Cấu thành tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:

Theo Điều 135 Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi bổ sung 2017 quy định về “Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh ” như sau:

“1. Người nào cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể từ 31% đến 60% trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người đó hoặc đối với người thân thích của người đó, thì bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.

2 Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 31% trở lên;

b) Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên hoặc dẫn đến chết người.”

Cấu thành tội phạm của tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh như sau:

Thứ nhất, khách thể của tội phạm:

Khách thể trực tiếp của tội phạm này là sức khỏe của người khác được pháp luật bảo vệ. Khi thực hiện hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, hành vi của người phạm tội đã xâm phạm hoặc đe dọa xâm phạm đến sức khỏe của con người thông qua việc tác động đến cơ thể con người, gây ra những tổn thương cơ thể ở một mức độ nhất định.

Thứ hai, mặt khách quan của tội phạm:

Mặt khách quan của tội phạm thể hiện ở hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỉ lệ tổn thương cơ thể 31% trở lên trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người đó hoặc đối với người thân thích của người đó.

Sự kích động mạnh đó có thể là tức thời do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân gây nên sự phản ứng dẫn tới hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác hoặc do hành vi trái pháp luật của nạn nhân có tính chất đè nén, áp bức tương đối nặng nề, lặp đi lặp lại, sự kích động đó đã âm ỉ, kéo dài, đến thời điểm nào đó hành vi trái pháp luật của nạn nhân lại tiếp diễn làm cho người bị kích động không tự kiềm chế được.

Để có thể xác định tinh thần của người phạm tội có bị kích động hay không cần xem xét một cách khách quan, toàn diện các mặt: thời gian, hoàn cảnh, địa điểm, diễn biến, nguyên nhân sâu xa và trực tiếp của sự việc; mối quan hệ giữa nạn nhân và người phạm tội, trình độ văn hóa, chính trị, tính tình, cá tính của mỗi bên: mức độ nghiêm trọng của hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân, mối quan hệ nhân quả giữa hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân với tình trạng tinh thần bị kích động của người phạm tội

Thứ ba, mặt chủ quan của tội phạm:

Tội phạm này bắt buộc phải thực hiện với lỗi cố ý, có thể là cố ý trực tiếp và có thể là cố ý gián tiếp.

Trường hợp cố ý trực tiếp phạm tội là trường hợp người phạm tội nhận thức rõ tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, thấy trước được hậu quả thương tích hoặc tổn hại về sức khỏe có thể hoặc tất yếu xảy ra, nhưng mong muốn hậu quả đó xảy ra.

Trường hợp cố ý gián tiếp phạm tội là trường hợp người phạm tội cũng nhận thức được tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác, thấy trước được hậu quả thương tích hoặc tổn hại về sức khỏe có thể xảy ra, tuy không mong muốn nhưng có ý thức để mặc cho những hậu quả đó xảy ra.

Thứ tư, chủ thể của tội phạm.

Chủ thể của tội phạm này là bất kỳ người nào có năng lực chịu trách nhiệm hình sự và đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự theo luật định.

+ Người có năng lực trách nhiệm hình sự là người khi thực hiện hành vi cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác có khả năng nhận thức được tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi cũng như tính chất pháp lý của hành vi, đồng thời có khả năng điều khiển được hành vi phạm tội của mình, tức là không ở trong tình trạng không có năng lực trách nhiệm hình sự

+ Chủ thể của tội phạm này phải đủ 16 tuổi trở lên.

3. Mức hình phạt khi cố ý gây thương tích trong khi tinh thần bị kích động:

– Khung hình phạt tại Khoản 1:

Người phạm tội bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm.

– Khung hình phạt tại Khoản 2:

Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 31% trở lên;

Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 31% trở lên là gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe 01 lần đối với 02 người trở lên hoặc gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe 02 lần trở lên đối với 02 người mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 31% trở lên và những lần đó chưa bị xử lý hình sự, chưa hết thời hiệu truy cứu TNHS, được đưa ra truy tố, xét xử cùng một lúc.

Trường hợp gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe của 02 người trở lên mà tỷ lệ tổn thương cơ thể của mỗi người 31% trở lên được thực hiện 02 lần trở lên thì cùng với việc bị truy cứu TNHS theo điểm a Khoản 2 Điều 135 BLHS, người phạm tội còn phải bị áp dụng tình tiết tăng nặng TNHS “phạm tội 02 lần trở lên” theo quy định tại điểm g Khoản 1 Điều 52 BLHS.

Gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác mà tỷ lệ tổn thương cơ thể 61% trở lên hoặc dẫn đến chết người.

Cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe của người khác “dẫn đến chết người” là trường hợp phạm tội mà việc phạm tội là nguyên nhân làm nạn nhân chết. Tuy nhiên, người phạm tội không cố ý gây ra hậu quả làm nạn nhân chết

Trong vụ án có đồng phạm, nếu chứng minh được ý thức chủ quan của người tổ chức, xúi giục hoặc giúp sức là chỉ thỏa thuận với người thực hiện hành vi gây thương tích cho người bị hại mà không có ý định tước đoạt tính mạng của họ (Người phạm tội chỉ yêu cầu gây thương tích ở chân, tay của người bị hại mà không yêu cầu tấn công vào các phần trọng yếu của cơ thể có khả năng dẫn đến chết người); người thực hành cũng đã  thực hiện theo đúng yêu cầu theo thỏa thuận; việc nạn nhân bị chết nằm ngoài ý thức chủ quan của người tổ chức, xúi giục hoặc giúp sức, thì người tổ chức, xúi giục hoặc giúp sức phải chịu TNHS về tội “cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh” với tình tiết định khung là “dẫn đến chết người”.

4. Như nào là trạng thái tinh thần bị kích động mạnh?

Vấn đề trạng thái tinh thần bị kích động mạnh trong Bộ luật hình sự đã được hướng dẫn lần đầu tiên tại điểm b Mục 1 Chương 2 Nghị quyết 04/1986/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao, hướng dẫn áp dụng một số quy định trong phần các tội phạm của Bộ luật hình sự, theo đó:

“Tình trạng tinh thần bị kích động mạnh là tình trạng người phạm tội không hoàn toàn tự chủ, tự kiềm chế được hành vi phạm tội của mình. Nói chung, sự kích động mạnh đó phải là tức thời do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân gây nên sự phản ứng dẫn tới hành vi giết người. Nhưng cá biệt có trường hợp do hành vi trái pháp luật của nạn nhân có tính chất đè nén, áp bức tương đối nặng nề, lặp đi lặp lại, sự kích động đó đã âm ỷ, kéo dài, đến thời điểm nào đó hành vi trái pháp luật của nạn nhân lại tiếp diễn làm cho người bị kích động không tự kiềm chế được; nếu tách riêng sự kích động mới này thì không coi là kích động mạnh, nhưng nếu xét cả quá trình phát triển của sự việc, thì lại được coi là mạnh hoặc rất mạnh”.

Tuy nhiên, trên thực tế, việc xác định tình trạng tinh thần bị kích động mạnh là vô cùng khó khăn. Điều này đòi hỏi cơ quan tiến hành tố tụng cần nghiên cứu, điều tra kỹ hành vi khách quan của người phạm tội, hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân, có hay không việc người phạm tội bị đè nén, áp bức nặng nề,…

Cơ sở pháp lý:

– Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017