Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự

1. Khái quát về Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự:

1.1. Khái niệm:

Trong bối cảnh hiện nay, khi tình hình an ninh quốc phòng có nhiều diễn biến phức tạp hơn thì công tác bảo vệ bí mật quân sự đã và đang trở thành yêu cầu đặc biệt quan trọng. Tuy nhiên, thực tế cho thấy vẫn còn xảy ra những hành vi xâm phạm đến bí mật công tác quân sự như chiếm đoạt, mua bán, tiết lộ hoặc tiêu hủy trái phép tài liệu mật… đặc biệt là trong lĩnh vực tình báo, tác chiến, kế hoạch phòng thủ, công nghệ quốc phòng. Một số trường hợp do lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc thiếu ý thức bảo mật, dẫn đến rò rỉ thông tin, mất tài liệu quan trọng, ảnh hưởng nghiêm trọng đến nhiệm vụ quốc phòng và an ninh quốc gia.

Có thể đưa ra khái niệm về Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự như sau:

“Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự là hành vi của người có hoặc không có thẩm quyền, cố ý chiếm đoạt, trao đổi, buôn bán hoặc tiêu hủy trái phép tài liệu, vật mang bí mật thuộc phạm vi công tác quân sự gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến lợi ích quốc phòng an ninh của Nhà nước.”

1.2. Ý nghĩa:

• Thứ nhất, về phương diện pháp lý, quy định về Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự tại Điều 405 Bộ luật Hình sự 2015 là cơ sở pháp lý quan trọng để bảo vệ tuyệt đối bí mật công tác quân sự, ngăn ngừa, phát hiện và xử lý kịp thời những hành vi xâm hại đến thông tin, tài liệu mật trong lĩnh vực quốc phòng. Quy định này thể hiện nguyên tắc thượng tôn pháp luật trong hoạt động quân sự, đảm bảo mọi thông tin, tài liệu thuộc diện bí mật phải được quản lý, lưu giữ và sử dụng đúng quy định.
• Thứ hai, về phương diện chính trị quốc phòng, việc quy định và xử lý nghiêm tội danh này có ý nghĩa răn đe, giáo dục và phòng ngừa sâu sắc trong toàn quân, giúp củng cố kỷ luật, tinh thần cảnh giác cách mạng và ý thức bảo mật thông tin của cán bộ, chiến sĩ. Đồng thời Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự góp phần giữ vững an ninh nội bộ quân đội, bảo đảm an toàn cho các kế hoạch và nhiệm vụ quốc phòng an ninh.
• Thứ ba, về phương diện xã hội, tội danh này có vai trò củng cố lòng tin của nhân dân vào sự trong sạch, kỷ luật và tính chuyên nghiệp của Quân đội nhân dân Việt Nam; từ đó khẳng định rằng mọi hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn để mua bán, tiêu hủy hoặc chiếm đoạt tài liệu bí mật quân sự đều bị xử lý nghiêm minh, không có ngoại lệ.

1.3. Cơ sở pháp lý:

Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự hiện nay đang được quy định tại Điều 405 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

“1. Người nào chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự, nếu không thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điều 110, 337 và 361 của Bộ luật này, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 05 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:

a) Là chỉ huy hoặc sĩ quan;

b) Trong khu vực có chiến sự;

c) Trong chiến đấu;

d) Gây hậu quả nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.”

2. Cấu thành Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự: 2.1. Khách thể:

Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự xâm phạm trực tiếp đến: Chế độ quy định về bảo quản và giữ gìn bí mật công tác quân sự, xâm phạm an toàn các bí mật công tác quân sự và hoạt động quân sự của các đơn vị quân đội.

2.2. Mặt khách quan:

Hành vi thuộc mặt khách quan của tội phạm là hành vi chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự. Tức là những hành vi trực tiếp xâm phạm đến chế độ quản lý, bảo mật và lưu trữ tài liệu có giá trị trong lĩnh vực quốc phòng, quân sự.

• Chiếm đoạt tài liệu bí mật công tác quân sự: Là hành vi cố ý chiếm giữ, làm cho tài liệu bí mật công tác quân sự thoát ly khỏi sự quản lý hợp pháp của người có trách nhiệm nhằm chiếm hữu, sử dụng hoặc cung cấp cho người khác. Hành vi chiếm đoạt có thể được thực hiện bằng nhiều phương thức khác nhau, như cướp, cướp giật, trộm cắp, lạm dụng tín nhiệm, lừa đảo hoặc thủ đoạn khác…;
• Mua bán tài liệu bí mật công tác quân sự: Là hành vi trao đổi, chuyển giao hoặc thỏa thuận trao đổi tài liệu bí mật lấy tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác dù việc giao nhận có được thực hiện hay chưa. Chỉ cần có sự thỏa thuận hoặc hành vi nhận tiền, lợi ích vật chất để người mua được xem, sao chép, tiếp cận hoặc sử dụng tài liệu thì đã đủ yếu tố cấu thành hành vi mua bán. Khác với giao dịch dân sự thông thường, hành vi mua bán tài liệu bí mật công tác quân sự luôn trái pháp luật, xâm phạm nghiêm trọng đến an ninh, quốc phòng và nguyên tắc bảo mật trong quân đội;
• Tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự: Là hành vi cố ý làm hư hỏng hoặc mất hoàn toàn giá trị sử dụng của tài liệu thông qua các cách thức như xé, đốt, hủy bằng hóa chất, làm biến dạng hoặc phá hủy dữ liệu điện tử… khiến nội dung tài liệu bị mất hoặc không thể khôi phục được. Trong trường hợp tài liệu vẫn có thể khôi phục nhưng rất khó khăn, tốn kém hoặc không bảo đảm tính toàn vẹn ban đầu thì cũng được coi là đã xảy ra hành vi tiêu hủy.

Đối với 02 hành vi chiếm đoạt và mua bán, hậu quả không phải là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm; tội phạm được coi là hoàn thành ngay từ thời điểm người phạm tội thực hiện hành vi nhằm chiếm đoạt, trao đổi hoặc mua bán tài liệu bí mật công tác quân sự. Còn đối với hành vi tiêu hủy, tội phạm hoàn thành từ thời điểm tài liệu bị hủy hoại hoặc mất giá trị sử dụng, tức là khi hậu quả đã thực tế xảy ra.

2.3. Chủ thể:

Chủ thể của Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự là chủ thể đặc biệt. Chỉ những người được quy định tại Điều 392 Bộ luật Hình sự 2015 mới có thể thực hiện tội phạm. Bao gồm:

• Quân nhân tại ngũ, công nhân, viên chức quốc phòng;
• Quân nhân dự bị trong thời gian tập trung huấn luyện;
• Dân quân, tự vệ trong thời gian phối thuộc với quân đội trong chiến đấu, phục vụ chiến đấu;
• Công dân được trưng tập vào phục vụ trong quân đội.

Ngoài ra, người phạm tội phải đáp ứng đủ điều kiện về tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có đầy đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015.

2.4. Mặt chủ quan:

Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp. Người phạm tội nhận thức được hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội và có ý thức thực hiện hành vi đó.

Động cơ phạm tội là vụ lợi hoặc động cơ cá nhân khác. Mục đích phạm tội không phải là cung cấp cho nước ngoài. Động cơ và mục đích phạm tội không phải dấu hiệu bắt buộc của cấu thành tội phạm này.

3. Khung hình phạt của Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự:

Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự theo Điều 405 Bộ luật Hình sự 2015 gồm những khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Phạt tù từ 06 tháng đến 05 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 03 năm đến 10 năm.

Tội danh này không quy định hình phạt bổ sung.

4. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo Điều 405 Bộ luật Hình sự:

Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự được quy định tại khoản 2 Điều 405 Bộ luật Hình sự 2015 với khung hình phạt là phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:

• Là chỉ huy hoặc sĩ quan: Đây là tình tiết thể hiện vị trí, chức vụ đặc biệt của người phạm tội trong quân đội, đồng thời phản ánh mức độ nguy hiểm cao hơn của hành vi. Chỉ huy hoặc sĩ quan là những người có trình độ, nhận thức pháp luật và trách nhiệm cao, được giao nhiệm vụ bảo mật thông tin, tài liệu công tác quân sự, thậm chí trực tiếp tổ chức, chỉ đạo công tác bảo vệ bí mật. Do đó, khi họ lợi dụng chức vụ hoặc quyền hạn để chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự, hành vi không chỉ vi phạm kỷ luật nghiêm trọng mà còn phản bội niềm tin, xâm hại trực tiếp đến uy tín và sức chiến đấu của lực lượng vũ trang. 
• Trong khu vực có chiến sự: Phạm tội trong khu vực có chiến sự là trường hợp hành vi xảy ra tại địa bàn đang có xung đột vũ trang, giao tranh hoặc nơi được đặt trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng. Trong hoàn cảnh này thì mọi thông tin, tài liệu quân sự đều có giá trị chiến lược, ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả tác chiến, an toàn của lực lượng và bảo vệ chủ quyền quốc gia. Việc chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật trong khu vực có chiến sự có thể làm lộ kế hoạch quân sự, vị trí chiến đấu, lực lượng hoặc phương án tác chiến và gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng cho quốc phòng. 
• Trong chiến đấu: Đây là tình tiết tăng nặng có tính chất đặc thù, phản ánh mức độ nguy hiểm trực tiếp đối với an toàn của đơn vị và nhiệm vụ tác chiến. Tình tiết này được hiểu là trong thời điểm đơn vị đang thực hiện nhiệm vụ chiến đấu hoặc chuẩn bị chiến đấu, mọi hoạt động đều đặt dưới yêu cầu bảo mật tuyệt đối. Việc chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật trong hoàn cảnh này có thể làm lộ kế hoạch tấn công, phòng thủ, bố trí lực lượng hoặc vũ khí, gây tổn thất nặng nề về người và phương tiện, thậm chí làm thất bại nhiệm vụ chiến đấu. Hành vi này vì vậy được xem là vi phạm nghiêm trọng kỷ luật chiến đấu, ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh quốc phòng và sinh mệnh của đồng đội. Pháp luật quy định tình tiết này ở khung hình phạt tăng nặng để đảm bảo tính răn đe và bảo vệ an toàn tuyệt đối cho nhiệm vụ chiến đấu của quân đội.
• Gây hậu quả nghiêm trọng, rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng: Đây là tình tiết định khung theo hậu quả, phản ánh mức độ thiệt hại thực tế do hành vi phạm tội gây ra. Hậu quả có thể biểu hiện ở nhiều dạng như làm lộ, mất, hư hỏng, tiêu hủy tài liệu bí mật quan trọng, gây thiệt hại cho nhiệm vụ quốc phòng, công tác tình báo, kế hoạch quân sự hoặc ảnh hưởng đến an toàn tính mạng, tài sản của lực lượng vũ trang. Đây cũng được xem là một trong những tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy tài liệu bí mật công tác quân sự.

5. Phân biệt với Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước:

THAM KHẢO THÊM:

• Tội cố ý làm lộ bí mật nhà nước; tội chiếm đoạt, mua bán hoặc tiêu hủy vật hoặc tài liệu bí mật nhà nước
• Tội vô ý làm lộ bí mật nhà nước; tội làm mất vật, tài liệu bí mật nhà nước
• Tội vô ý làm lộ bí mật công tác quân sự (Điều 406 BLHS)