Tam Vị Tổ Bói bao gồm những ai? Sự tích về Tam Vị Tổ Bói?

1. Tam Vị Tổ Bói là ai? 

– Tổ bói đệ Nhất Đá Nhân: Tổ bói đệ. Nhất – Chúa Nhất.
– Tổ bói đệ nhị: Chúa bà Đông Cuông Lê Mại Đại Vương.
– Tổ bói đệ tam: Vân phong động chủ – Chúa Then.

2. Tổ Bói Đệ Nhất (Chúa Nhất):

Chúa Nhất hiện đang được thờ tạm thời tại chùa A Nậu (hay còn được biết đến là chùa Sệu), thôn Đá Nhân, phường Ninh Khánh, thuộc  tỉnh Ninh Bình. Đền A Nậu đã bị tàn phá vì vậy nay chỉ còn ba pho gồm Tượng Chúa và nhị vị Vương Cô đã được đưa vào chùa thờ tạm.

Các sư thầy đã nhặt về mấy đồ tế khí và các pho tượng cổ để thờ tạm tại nơi đây. Tổ Bói Đệ Nhất là vị Bà Chúa duy nhất được ghi trên tấm bia chữ Trần Triều Tiên Chúa (trong khi đó bất cứ một vị Thánh nào của Tứ Phủ được khắc ghi trên bia đá là Tiên Chúa).

Tổ Bói Đệ Nhất có tài coi tử vi xuất chúng, tướng mạo xinh đẹp, trí tuệ và kinh dịch, xuất thân bà là người nước Tống, mang tên thật là Hoàng Chu Linh – là người vợ của nhà vua Trần Thái Tông hay còn được biết đến là Huệ Túc phu nhân. Bà là một trong số các nhân vật góp công lao to lớn trong các sự việc chính trị quan trọng thời kì nhà Trần. Tổ Bói Đệ Nhất từng cược thắng tử vi với thái sư học vấn uyên thâm là Trần Thủ Độ, giúp củng cố, cổ vũ tinh chiến đấu của quân thần trong kháng chiến chống giặc Nguyên Mông, giúp vị tướng tài Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn giữ chức Quốc Công Tiết Chế và cũng đã từng giúp xem mệnh số của rất nhiều tướng lĩnh cũng như hoàng thất con em nhà Trần.

Hoàng Chu Linh xem tử vi cho vợ chồng vợ chồng Trần Tử Đức và Bùi Thiệu Hoa với số phận đau lòng khi Trần Tử Đức tử trận tuẫn quốc, còn vợ ông cũng tuẫn tiết theo chồng với lời một bài thơ:

Ô hô!
Trung khả hữu nhị,
Nghĩa bất quá tam.
Anh hùng vi đệ nhất.
Sinh vi tướng, tử vi thần.
Vạn thế danh lưu thanh sử,
Nam thiên đại đại tồn chính khí.

Dịch là:
Than ôi!
Trung có thể có hai,
Nghĩa thì chẳng quá ba.
Anh hùng chỉ có một
Sống là tướng, chết thành thần
Vạn thế lưu sử xanh
Trời Nam chính khí mãi trường tồn

3. Đệ Nhị Tổ Bói: Chúa Bà Đông Cuông: 

Bà Chúa được thờ chính tại ngôi đền mang tên Đông Cuông. Chùa tọa lạc tại thôn Bến Đền, xã Đông Cường, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái, là điểm đến tâm linh, tín ngưỡng nổi tiếng, hàng năm thu hút hàng chục nghìn lượt khách thập phương đến cầu bình an, may mắn và phú quý.

Đền Đông Cuông nằm tại khu vực bờ tả sông Thao cách thành phố Yên Bái khoảng 55 km, cách trung tâm của huyện Văn Yên khoảng 15 km đi về phía Tây Bắc. Đền thờ Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn, thờ các vị thần có công bảo vệ Tổ Quốc ngoài ra còn thờ Cao Quan Đại Vương, người đã tìm ra những bài thuốc quý chữa bệnh cho nhân dân.

Lễ hội đền Đông Cuông được tổ chức vào tháng giêng hàng năm. Trong phần hội còn diễn ra các hoạt động thể thao, trò chơi dân gian như kéo co, đấu vật, hát dân ca.

Cùng với việc ghi danh lễ hội vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đề nghị Ủy ban nhân dân các cấp nơi có di sản văn hóa phi vật thể thực hiện quản lý nhà nước theo quy định của pháp luật về văn hóa, di sản. 

Văn Chúa Bà Đông Cuông:

“Anh linh hiển hách Chúa Sơn Trang
Cai quản ba mươi sáu cửa ngàn
Lúc ngự lầu son cùng phủ tía
Khi chơi núi ngọc với non vàng
Gươm thiêng một buổi ra oai phép
Loài giặc Liễu Thăng phút phá tan
Thái tổ Lê triều ban sắc tặng
Danh thơm lừng lẫy khắp Nam bang

Tam quang chiếu bao la thế giới
Vầng nguyệt soi chói lọi nam thiên
Đền thờ phong nguyệt vô biên
Gió thu dìu dặt chuông rền nhặt khoan
Trịnh niềm đan nhớ xưa tích cũ
Chốn lạc châu thuỷ tú sơn tinh
Đông Cuông công chúa giáng sinh
Giáng vào lệnh tộc phúc lành quyền cao
Miền xà thuỷ màn trao dưới trướng
Chúa giáng trần thoang thoảng mùi hương
Hồng hoà sáng khắp bốn phương
Định sinh công chúa ai đương sánh tày
Hằng chải chuốt đêm ngày dưỡng dục
Giá so bằng vàng ngọc nết na
Nhỡn tinh sao đẩu Ngân Hà
Môi son má phấn tóc đà sở vân
Giá thanh tân dịu dàng cách điệu
Đoá phù dung dương liễu nhởn nhơ
Vẻ nào mà chẳng trai lơ
Hoa xuân mới nhú nguyệt thu đương tròn
Giá so bằng kim côn ngọc lệ
Nét đan thanh ai vẽ cho bì
Gồm lo đức tính dung nghi
Giá so Tống Tử sánh bì Tề Khương
Ánh xuân quang tuổi vừa ngoại kỷ
Mãn cõi trần phút đã lên tiên
Thần thông biến hoá vô biên
Phàm trần ai biết phép tiên ẩn hình
Đông Cuông sơn thuỷ hữu tình
Chúa thường trắc giáng hiện hình bách ban
Danh tiên chúa trên ngàn lừng lẫy
Hoá phép màu đã dậy thần linh
Sắc phong thượng đẳng tối linh
Tà thần cũng phục yêu tinh hàng đầu
Khắp đâu đâu nức danh đều biết
Chúa Thượng Ngàn lẫm liệt thần cơ
Tụ Long Bảo Lạc Tam Cờ
Sông Thao sông Cả sông Bờ sông Dâu
Khắp các châu nức danh thần nữ
Tự Lê triều quốc sử còn ghi
Danh thơm Nam Bắc Trung kì
Bảo dân hộ quốc độ trì tứ phương
Sắc Lê Mại Đại Vương trường trị
Đông Cuông từ đích vị danh lam
Chim kêu vượn hót trên ngàn
Tả thời bạch hổ hữu đoàn thanh long
Dòng bích lãng nước trong leo lẻo
Giải Tô giang uốn éo xinh ghê
Thông reo trúc hoạ tứ bề
Đền thờ cao ngất trông về Bắc Kinh
Cảnh thanh tú bên ghềnh trị thuỷ
Chúa giáng trần trấn trị yêu ma
Chúa về trắc giáng điện toà
Khuông phù đệ tử khang ninh thọ trường”

4. Tổ Bói Đệ Tam: Vân Phong Động Chủ: 

Đền thờ Chúa nằm tại Vân Phong, núi Già Lam, thị trấn Tĩnh Túc, huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng. Bà Chúa Bói Then được người dân kính trọng gọi là là Tổ của dòng Bói Then của dân tộc Tày Nùng.

Chúa Then ở trên một tòa sơn trang, với cảnh núi rừng, nơi thượng ngàn hộ tụ khí vận linh thiêng. Chúa Bà khi về ngự đồng, thường vận trang phục áo đen với chàm vạt ngắn, đeo các loại trang sức kiềng bạc đen có khảm nạm ngọc lam. Chúa Then ngày đêm tu luyện khiến cả ma quỷ cũng sợ. Bà một đời thiện lương làm phúc cứu dân, tất cả nghiệp chướng hóa không.

Đối dân tộc Nùng, nhiều dòng họ thờ Chúa Bà với tên gọi là Then Then Tổ nghĩa là kế tử truyền tôn hay là thiên binh thiên tướng, là vị thần tiên ở cõi trời.

Đoạn thơ về Tổ Bói Đệ Tam:

“Thỉnh mời tiên chúa bói then
Nguyên xưa giá ngự một tòa sơn trang
Vốn xưa sinh Thánh trên ngàn
Vân Phong, Tĩnh Túc tiên nàng giáng sinh
Cao Bằng hiển ứng anh linh
Mán, Mường các bộ phụng tình làm tôi
Cảnh sơn lâm rừng xanh ngan ngát
Cửa thượng ngàn tụ khí trung linh
Có phen biến tướng hiện hình
Chúa bà giáng thế lập nghề hát then
Chúa mặc áo đen chàm vạt ngắn
Kiềng bạc đem khảm nạm ngọc lam
Cao bằng chúa ngự thạch bàn
Tay cầm đàn Tính hát vang núi rừng

Trên rừng cấm ngày ngày tu luyện
Có phép tiên tà quỷ sợ uy
Linh xà hổ phục tâu quỳ
Muôn loài muông thú đều thì phục công
Miền sơn động chúa ngồi đàn hát
Đàn âm dương gọi hồn thế nhân
Một đời làm phúc cứu dân
Bao nhiêu nghiệt chướng xoay vần hóa không
Thổ mán mường đồng thì phục đức
Người tày nùng chúa thì độ cho
Chúa truyền đệ tử chớ lo
Hành nghề tạo phúc muôn đời nhớ ơn
Thường dạo cạnh sơn cùng bích thủy
Chúa băng rừng thăm thú động tiên
Sướng ca một cảnh thiên nhiên
Hai nàng thị nữ khăn miên theo hầu
Vấn khăn chàm tay đeo vòng bạc
Rẽ đường ngôi mườn mượt tóc mây
Hây hây vành nguyệt vơi đầy
Đáng thanh đáng lịch vẻ đầy khuôn trăng
Dáng tiên chúa cô hằng yểu điệu
Bước khoan thai nhẹ gót lên non
Dù cho nước chảy đá mòn
Thương đồng chẳng quản dù còn bao xa
Chúa về đồng muôn nhà kính phục
Nét hây hây mắt tựa sao xa
Chúa tiên linh ứng hay là
Gảy đàn non nước khúc ca chiêu hồn
Cân đàn then âm dương thấu tỏ
Lai giáng về ngọn cỏ chân mây
Hôm nay tụ họp về đây
Về nghe câu hát làm tôi chúa bà
Làm tôi chúa đồng gia hưng thịnh
Để cho đời nức tiếng thơm danh
Rồi mai chọn lấy ngày lành
Đàn tràng thiết lập cung nghinh chúa bà”

5. Lễ vật dâng Tam Vị Tổ Bói:

Dưới đây là lễ vật để mở phủ tâm tòa chúa bói

* Ba bộ nón hài quạt của Chúa.

* Một chĩnh nước có nắp màu xanh.

* Ba đĩa bánh, mỗi đĩa gồm mỗi thứ như: bánh cốm, bánh trưng, bánh gai, bánh dầy, bánh phu thê.

* Quạt, khăn, gương, lược, thoi chỉ, kim khâu, con dao, cái kéo, miếng trầu, hũ ngũ cốc, quả trứng chín, quả trứng sống, đồng tiền dương. ( chú ý mỗi loại chuẩn bị 3 thứ nếu có điều kiện hơn thì có thể là 12, hoặc 36).

* Ngoài ra có thể cúng thêm Trần triều, Sơn Trang, Ngũ Hổ, tùy khoa nghi.