Tâm trạng và nỗi lòng Nguyễn Trãi qua bài thơ Cảnh ngày hè

1. Dàn ý phân tích Tâm trạng và nỗi lòng Nguyễn Trãi qua bài thơ Cảnh ngày hè:

Mở bài:

– Giới thiệu tác giả và tác phẩm:

Nguyễn Trãi là một nhà thơ tuyệt vời với những vần thơ được biết đến với sự giản dị và phong cách trung thực với những đóng góp to lớn cho nền văn học và tư tưởng Việt Nam.

Cảnh ngày hè là một bức tranh đẹp về thiên nhiên và tâm trạng, nỗi lòng yêu nước, thương dân của tác giả.

Thân bài:

– Bức tranh thiên nhiên vẽ cảnh ngày hè nổi lên với những màu sắc vô cùng rực rỡ:

Cây hòa có sức sống mãnh liệt, giờ đây tán của nó xanh mướt bao trùm cả không gian

Sắc đỏ của cây lựu tô đậm thêm khung cảnh mùa hè

Hương sen thoang thoảng pha trong gió

=> Cảnh ngày hè tươi mát tràn đầy sức sống, → Khung cảnh gần gũi, bình dị, thân quen của làng quê mùa hè. Một bức tranh cuối hè nhưng không gợi cảm giác héo úa, khô héo. Đó là bức tranh phong cảnh ngày hè với những màu sắc rực rỡ, tràn ngập sức sống, thấy sức lay động đang dần mạnh mẽ trong lòng cảnh, sức sống xuất phát tuôn trào từ bên trong.

– Nghệ thuật sử dụng ngôn từ:

Các từ láy: đùn đùn, dắng dỏi, lao xao…-> Cảnh ngày hè rộn ràng, náo nhiệt, không khí thật rộn ràng.

Động từ: rợp, đùn, tiễn đưa người đọc cảm nhận được sức sống đang trỗi dậy của cảnh vật mùa hè.

chợ cá làng ngư phủ: Âm thanh nhộn nhịp, sôi động của chợ cá, không khí nhộn nhịp vui tươi của cuộc sống người dân làng chài, tiếng ve: Âm thanh vô cùng quen thuộc của cảnh ngày hè, âm thanh vô cùng rạo rực và rộn ràng

→ Bức tranh cuộc sống làng quê tấp nập, sôi động và tràn đầy sức sống.

– Nhà thơ cảm nhận được sự tinh tế dù là nhỏ bé của cảnh ngày hè qua những giác quan là thị giác và thính giác:

Nhà thơ nhìn những vòm lá xanh, màu đỏ tươi của hoa lựu, tiếng ve kêu râm ran cả không gian và hình ảnh người dân làng chài mỗi sáng thức dậy và bóng người kéo lưới khi chiều về.

Bằng thính giác nhà thơ có thể cảm nhận  được mùi hương của những cánh sen trong gió

=> Tâm hồn và tấm lòng nhà thơ Nguyễn Trãi đã chân thành hòa mình vào thiên nhiên cảnh vật, điều đó cho thấy tác giả Nguyễn Trãi là con người rất yêu đời, yêu cái bình dị của cuộc sống.

Tình yêu đất nước, con người của Nguyễn Trãi:

Phong thái ung dung, thảnh thơi của nhà thơ khi về quê ở ẩn và không muốn vướng vào chốn quan trường chính sự. → Tâm hồn thư thái. Với thái độ và cảm nhận ấy, bức tranh thiên nhiên ngày hè hiện lên hài hòa với tâm hồn trạng thái của con người

Nhưng trong thâm tâm, tấm lòng ông luôn nghĩ đến dân, lo cho dân, lo cho nước, và con người ấy luôn khao khát cho nhân dân và đất nước được hưởng cuộc sống bình yên, ấm no.

Ca ngợi các vị vua trị vì đã mang lại cuộc sống thái bình ấm no hạnh phúc cho nhân faan

– Thể thơ tự do, lời kể tự nhiên, thoải mái như lời ăn tiếng nói hàng ngày của người dân quê. Tâm tình thư thái, nhàn nhã, tao nhã trong ngày dài

Kết bài:

Bức tranh thiên nhiên cảnh ngày hè với cảnh vật vô cùng phong phú, đa dạng, với nhiều màu sắc rực rỡ, âm thanh rộn ràng, căng tràn sức sống, bức tranh về con người với cuộc sống nhộn nhịp, huyên náo.

Tâm hồn yêu thiên nhiên, tinh tế, nhạy cảm, tha thiết với cuộc đời của tác giả.

2. Phân tích Tâm trạng và nỗi lòng Nguyễn Trãi qua bài thơ Cảnh ngày hè hay nhất:

Nguyễn Trãi là một đại thi hào của dân tộc với “tấm lòng sáng tựa sao Khuê” (theo lời của vua Lê Thánh Tông) lúc nào cũng tâm nguyện hướng về dân tộc và đất nước. Ngay cả khi bị kẻ gian nghi kị và phải lui về ở ẩn tại Côn Sơn, ông vẫn tha thiết bộc bạch tấm lòng của mình trong cuộc sống tưởng như chỉ biết thiên nhiên đất trời trong chùm thơ gồm 61 bài Bảo kính cảnh giới. Và người đọc cảm thấy vô cùng ấn tượng bài thơ số 43 mang tên Cảnh ngày hè không chỉ ức tranh thiên nhiên cảnh ngày hè với cảnh vật vô cùng phong phú, với nhiều màu sắc rực rỡ, âm thanh rộn ràng, mà còn là tâm trạng và nỗi lòng Nguyễn Trãi về con người đất nước.

Tấm lòng của Nguyễn Trãi thể hiện ở ngay câu thơ đầu với tư thế của nhân vật trữ tình:

“Rồi hóng mát thuở ngày trường”

Câu thơ với nhịp thơ lạ lùng: 1/5 mang đến cảm giác thư thái của thi nhân đang ngồi trước hiên nhà hóng mát, hòa mình vào thiên nhiên không quan tâm việc đời. Nhưng ẩn sâu bên là tâm trạng khó nói được thể hiện ở từ “ngày trường”, diễn tả một ngày rất dài, với cảm giác buồn chán, vô vị. Đó sẽ là khởi nguồn cho bao nỗi suy tư của con người bất đắc chí khi đối diện với một thiên nhiên đầy sức sống:

“Hòe lục đùn đùn tán rợp giương.

Thạch lựu hiên còn phun thức đỏ,

Hồng liên trì đã tiễn mùi hương”

Đó là một bức tranh thiên nhiên tràn ngập màu sắc với cây hòe buông sắc lục bao trùm lên cảnh vật với một sắc xanh hay là sắc đỏ của thạch lựu trước nhà cùng sắc hồng nhẹ nhàng của ao sen. Cái tài tình của tác giả khi câu trên tả sắc, câu dưới lại gợi hương khiến nhiên nhiên cũng nhuốm màu xúc cảm, khi dịu nhẹ lan khi lại bừng bừng mạnh mẽ. Và cuối cùng để lại cảm giác man mác tiếc nhớ muốn níu kéo lúc cuối  hè. Giữa khung cảnh thiên nhiên ấy, một người có tâm hồn tinh tế như nhà thơ cũng nguôi ngoai bao phần nỗi niềm để hòa cùng thiên nhiên đầy sức sống.

Nguyễn Trãi tiếp tục trải lòng vào những thanh âm muôn vẻ của con người và cảnh vật:

“Lao xao chợ cá làng ngư phủ,

Dắng dỏi cầm ve lầu tịch dương”

Đó là những thanh âm được cảm nhận từ xa đến gần, từ lao xao nhộn nhịp đến dắng dỏi hơi buồn phiền. Thiên nhiên chẳng u trầm khi chiều buông mà lại sôi động và lao xao trong cuộc sống của những người dân chài vơi cảnh mua bán ồn ào khuấy động cuộc sống hưởng nhàn của nhà thơ. Nguyễn Trãi hướng lòng mình về với cuộc sống đời thường để thấy mình không xa mà được gắn kết như bao người khác. Đó là mối dây liên kết giữa thi nhân với nhân dân hay chính là sự hòa điệu giữa con người và thiên nhiên đầy cân xứng giữa làng ngư phủ. Nghệ thuật tương phản tạo hết sức mới mẻ không phải là sự ảm đạm mà là âm thanh dắng dỏi cầm mạnh mẽ, rạo rực. Bức tranh thiên nhiên ấy hàm chứa thông điệp thẩm mĩ khuấy động tâm tư, nỗi lòng của nhà thơ. Bản thân Nguyễn Trãi có muốn lánh đục về trong nhưng chính bức tranh thiên nhiên xôn xao ấy đã khiến tấm lòng của nhà thơ trở nên náo nức với những niềm vui sự sống thanh bình, quên đi sầu muộn.

Thiên nhiên cảnh vật ấy đã lay thức khát vọng trở lại với đời của người anh hùng đầu bạc với tấm lòng son:

“Dẽ có Ngu cầm đàn một tiếng,

Dân giàu đủ khắp đòi phương”

Giữa thiên nhiên tuyệt vời ấy Nguyễn Trãi không chỉ muốn giữ lấy sự trong sạch theo triết lí nhà Nho “độc thiện kì thân”, mà trong tâm hồn ông là nỗi niềm “ưu quốc ái dân”, là ước vọng được cống hiến của một con người cả đời vì nước vì nhân dân. Nguyễn Trãi không nhụt giảm ý chí cống hiến cho thái bình thịnh trị như thời đại Đường Ngu luôn hướng về nhân dân. Quả thật, trong hoàn cảnh tranh đấu loạn lạc như bấy giờ tâm hồn Nguyễn Trãi  vẫn luôn “trong sáng và đầy sức sống”. Tâm hồn ấy luôn cháy bỏng ước nguyện và niềm mong ước để nhân dân “khắp nơi không một tiếng hờn giận oán sầu”.

Với tác phẩm Cảnh ngày hè này, Nguyễn Trãi không chỉ là một nhà thơ tuyệt vời với những vần thơ giản dị gần gũi, bình dị và mang đậm “chất” Việt Nam” mà còn khắc họa nên một bức tranh đẹp về thiên nhiên và tâm trạng, nỗi lòng yêu nước, thương dân của một vĩ nhân đương thời.

3. Phân tích Tâm trạng và nỗi lòng Nguyễn Trãi qua bài thơ Cảnh ngày hè điểm cao:

Nguyễn Trãi là một trong những bậc tài năng lớn của văn học Việt Nam, góp phần tạo nên di sản văn hóa sâu sắc cho nhân loại. Bài thơ Cảnh ngày hè không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc mà còn phản ánh tâm hồn yêu nước và lòng tự hào dân tộc của ông.

Bức tranh mùa hè trong bài thơ được mở ra với sự sống động của thiên nhiên. Tác giả đã khắc họa một không gian rộng lớn, nơi ánh nắng hè tỏa sáng, gió nhẹ thổi qua và hương thơm của hoa lan tỏa trong không gian. Những hình ảnh như “nắng hè xua tan bóng mát,” “chiếc lá rụng bổng dạo chơi dưới cơn gió,” hay “ve kêu ré lên từng nốt nhạc êm đềm” không chỉ thể hiện sự sống động của cảnh vật mà còn phản ánh tâm trạng nhẹ nhàng, thư thái của tác giả. Tuy nhiên, Nguyễn Trãi không chỉ miêu tả cảnh vật qua thị giác mà còn qua các giác quan khác như thính giác và khứu giác, tạo nên một bức tranh sinh động và đầy cảm xúc.

Mặc dù được viết trong không gian yên bình của mùa hè, bài thơ vẫn truyền tải một thông điệp sâu sắc về trách nhiệm và tình yêu đối với quê hương. Những từ ngữ như “lao xao,” “dắng dỏi” hay “tiễn” không chỉ thể hiện âm thanh mà còn bộc lộ sự hăng hái, nhiệt huyết của tác giả, khát khao đóng góp cho sự phát triển của đất nước. Những yếu tố này khiến bài thơ không chỉ là sự mô tả cảnh vật mà còn là một lời kêu gọi cống hiến.

Trong hai câu cuối của bài thơ, Nguyễn Trãi thể hiện một tâm hồn đầy lo lắng cho đất nước, ngay cả trong những giây phút nghỉ ngơi của mình. Cảnh ngày hè không chỉ làm ông thư giãn mà còn làm ông suy nghĩ về tương lai đất nước. Hình ảnh “tiếng đàn” và “nguồn phát” ở cuối bài thơ thể hiện ước mơ của tác giả, muốn có sức mạnh của một vị vua để có thể mang lại sự thịnh vượng và bình yên cho quốc gia.

Bài thơ Cảnh ngày hè được viết theo thể thất ngôn bát cú với sự phá cách trong cấu trúc so với quy phạm truyền thống của Đường luật. Điều này thể hiện sự sáng tạo trong nghệ thuật của Nguyễn Trãi. Các hình ảnh và từ ngữ trong thơ của ông không chỉ gợi lên vẻ đẹp thiên nhiên mà còn phản ánh tư tưởng yêu nước, mong muốn cống hiến cho đất nước. Nhìn vào bức tranh mùa hè, ta cảm nhận được một Nguyễn Trãi không chỉ là một thi nhân tài ba mà còn là một con người mang trong mình tình yêu sâu sắc đối với đất nước và con người Việt Nam.