“Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê là câu chuyện về tổ trinh sát mặt đường tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn trong cuộc kháng chiến chống Mĩ ác liệt, gồm ba nữ thanh niên xung phong là Nho, Thao và Phương Định - những cô gái thanh niên xung phong dũng cảm. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin hướng dẫn soạn bài, mời các bạn cùng tham khảo.
Mục lục bài viết
1. Tác giả Lê Minh Khuê:
– Lê Minh Khuê sinh năm 1949
– Quê quán: huyện Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa
– Sự nghiệp sáng tác:
+ Năm 1965, Lê Minh Khuê tham gia vào lực lượng Thanh niên xung phong chống Mĩ cứu nước.
+ Vào năm 1967, tác giả có những tác phẩm đầu tay và năm 1969 bà bắt đầu viết văn.
+ Ngoài ra, Lê Minh Khuê còn từng làm phóng viên cho nhiều báo đài.
+ Một số tác phẩm chính tiêu biểu: Cao điểm mùa hạ, Màu xanh man trá, Tôi đã không quên, Bi kịch nhỏ, Cuộc chơi…
– Phong cách sáng tác: ngòi bút giàu nữ tính, nhẹ nhàng, tinh tế, đặc sắc.
2. Tìm hiểu về tác phẩm Những ngôi sao xa xôi:
2.1. Hoàn cảnh sáng tác:
– Tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi” được viết năm 1971 trong lúc cuộc kháng chiến chống Mĩ diễn ra vô cùng ác liệt, lúc đó tác giả từng là chiến sĩ thanh niên xung phong ở Trường Sơn.
2.2. Bố cục truyện ngắn:
Bố cục tác phẩm có thể chia làm 3 phần:
– Phần 1 (Từ đầu đến “điện thoại trong hang): Hoàn cảnh sống, chiến đấu của các nhân vật.
– Phần 2 (tiếp theo đến “tự bịa ra nữa”): Một lần phá bom, Nho đã bị thương, cả tổ chăm sóc Nho.
– Phần 3 (còn lại): Cảm xúc của Phương Định sau cơn mưa đá.
2.3. Tóm tắt tác phẩm:
“Những Ngôi Sao Xa Xôi” của tác giả Lê Minh Khuê là câu chuyện về ba cô gái thanh niên xung phong: Thao, Phương Định và Nho, tại một trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn trong giai đoạn kháng chiến chống Mỹ. Ba cô gái trẻ này đã tham gia tổ trinh sát để phá bom, đo khối lượng đất và đá lấp vào hố bom để thông đường cho đoàn xe ra mặt trận. Dù công việc rất gian khổ và nguy hiểm, họ vẫn giữ vững niềm vui và sự hồn nhiên của tuổi trẻ. Họ yêu thương và gắn bó với nhau, mặc dù mỗi người có một cá tính riêng.
Trong một lần phá bom, Nho bị thương và đồng đội của cô đã chăm sóc cô rất tận tình. Cuối truyện, một trận mưa đá đã gợi lên trong tâm trí của Phương Định những khát khao hoài niệm về quá khứ, nhưng cô vẫn tiếp tục sống và chiến đấu, không bao giờ quên những người bạn đã cùng nhau trải qua những tháng ngày khó khăn trên chiến trường.
2.4. Ý nghĩa nhan đề:
Trong tác phẩm “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê, hình ảnh của những ngôi sao xa xôi xuất hiện nhiều lần và mang nhiều ý nghĩa khác nhau. Chúng được miêu tả dưới nhiều hình thức khác nhau, bao gồm ngôi sao trên mũ của các chiến sĩ, ngôi sao trên bầu trời của quê hương và cả những ngôi sao của những khát khao và hi vọng.
Những ngôi sao xa xôi được sử dụng như một ẩn dụ cho những cô gái thanh niên xung phong trên núi rừng Trường Sơn. Chúng tượng trưng cho phẩm chất cách mạng của những chiến sĩ này, đầy anh dũng, kiên cường và gan dạ. Tâm hồn của họ cũng được thể hiện qua những ngôi sao này, trong sáng, hồn nhiên, lạc quan và đầy mơ mộng. Mặc dù rất khiêm nhường, nhưng những ánh sáng này lại vô cùng đẹp đẽ và có sức mê hoặc lòng người.
=> Nhan đề tác phẩm hết sức lãng mạn, mang nét đặc trưng của văn học thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước.
2.5. Giá trị nội dung:
Tác phẩm ngắn Những ngôi sao xa xôi của Lê Minh Khuê đã rõ ràng phác họa tâm hồn trong sáng, mơ mộng cùng tinh thần kiên cường, lạc quan, và gan dạ của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đường Trường Sơn. Họ đại diện cho tinh thần cao đẹp của thanh niên và thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống lại Mỹ.
2.6. Giá trị nghệ thuật:
Truyện ngắn “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê sử dụng phương thức kể chuyện tự nhiên, thông qua góc nhìn của nhân vật chính Phương Định. Điều này làm tăng tính chân thực của câu chuyện và làm cho người đọc cảm nhận được sự sống động và sinh động của những tình huống và tâm lý của các nhân vật. Ngôn ngữ trong truyện cũng rất trẻ trung, nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật qua hành động, lời nói và suy nghĩ của họ được trình bày rất xuất sắc, tạo nên sức hút và thu hút người đọc.
3. Hướng dẫn phân tích tác phẩm:
a. Hoàn cảnh sống và chiến đấu của ba nữ thanh niên xung phong:
* Hoàn cảnh sống:
– Ở trên một cao điểm – giữa vùng trọng điểm trên tuyến đường Trường Sơn, là nơi tập trung nhất của bom đạn Mĩ.
– Dường như mọi sự sống đều bị hủy diệt bởi sức tàn phá nặng nề của bom đạn: hai bên đường không có lá xanh, thân cây bị tước khô cháy; Có bao nhiêu thương tích vì bom giặc: những rễ cây nằm lăn lóc… thùng xăng… thành ô tô bị méo mó, han rỉ nằm trong đất.
* Công việc của ba cô thanh niên xung phong:
– Quan sát địch ném bom.
– Đo khối lượng đất đá cần san lấp vào hố bom.
– Đánh dấu những quả bom chưa nổ và khi nào cần thì có thể sẽ phải phá bom.
=> Hoàn cảnh sống và công việc của họ vô cùng gian khổ, nguy hiểm, đòi hỏi sự dũng cảm.
b. Những nét chung và riêng về 3 cô gái: Nho, Thao, Phương Định
*Phẩm chất cao đẹp:
– Họ đều là người có tinh thần trách nhiệm đối với công việc.
+ Với nhiệm vụ phá bom, cái chết có thể đến bất cứ lúc nào nhưng họ luôn sẵn sàng trận địa, để mạch giao thông luôn thông suốt.
+ Có nhiều lúc, suy nghĩ về cái chết thoáng qua, mờ nhạt nhường chỗ cho ý nghĩ làm thế nào để những quả bom kia phải nổ → Họ luôn đặt nhiệm vụ lên trên tính mạng.
– Sự dũng cảm, gan dạ của ba cô thanh niên:
+ Họ sẵn sàng nhận nhiệm vụ phá bom mà không cần sự trợ giúp
+ Đối mặt với tử thần mà không hề run sợ.
– Họ có tình đồng đội gắn bó keo sơn.
+ Luôn hỗ trợ nhau trong công việc
+ Họ hiểu được tính tình, sở thích và rất thân thiết với nhau
+ Khi Nho bị thương, Phương Định và chị Thao đã rất lo lắng, chăm sóc Nho cẩn thận với một niềm xót thương như người thân ruột thịt.
* Tâm hồn:
– Đều là những cô gái trẻ, dễ xúc cảm, nhiều mơ ước, hay mơ mộng: Trận mưa đá đột ngột giữa rừng Trường Sơn đã làm sống dậy kỉ niệm ngọt ngào của tuổi ấu thơ…
– Vô cùng nữ tính và yêu thích làm đẹp cho cuộc sống của mình: thêu thùa, trang điểm dù là nơi chiến trường khói lửa.
– Có tinh thần lạc quan yêu đời: trong hang vẫn vang lên tiếng tiếng hát,…
=> Họ là những con người thanh niên tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.
* Nho:
Nho được miêu tả là có dáng vẻ nhỏ nhắn, nhẹ nhàng và trông rất dễ thương như một que kem trắng. Nho cũng rất hồn nhiên, mộc mạc và mơ mộng, thường đòi ăn kẹo và khi bị thương thì vẫn cố gắng nhổm dậy xin mấy viên đá mưa.
Trong công việc, Nho được miêu tả là chiến đấu dũng cảm và hành động nhanh gọn. Nếu cần, Nho cũng sẵn sàng cuộn tròn cái gối và cất nhanh vào túi để chuẩn bị cho việc di chuyển. Khi bị thương, Nho không sợ hãi và chấp nhận vết thương như một điều tất yếu, không muốn làm
* Thao
Thao là cô giáo có vẻ từng trải, có những kinh nghiệm phong phú trong cuộc sống. Thao được miêu tả là rất hay làm dáng, có nét tính cách vui vẻ, năng động.
Tuy nhiên, Thao cũng có những mâu thuẫn trong tính cách của mình. Cô có thể chiến đấu dũng cảm và bình tĩnh trong những tình huống căng thẳng nhưng lại rất sợ máu và vắt. Thao cũng thích chép bài hát nhưng không bao giờ hát đúng nhạc và không thuộc trôi chảy bài nào, điều này cho thấy cô có sự mâu thuẫn giữa sự thích hát và khả năng hát của mình.
Tuy nhiên, điểm đáng chú ý ở Thao là sự kết hợp giữa cái nhút nhát, mềm yếu của một cô gái và cái bản lĩnh, quyết đoán của người chiến sĩ nơi lửa đạn. Điều này cho thấy Thao có sự đa dạng và linh hoạt trong tính cách của mình, đồng thời cũng là một hình mẫu cho những người khác cần phải có sự linh hoạt và quyết đoán trong cuộc sống.
* Phương Định:
Phương Định là một cô gái có tâm hồn trong sáng, luôn nhớ về những kỉ niệm để làm dịu mát tâm hồn trong những thời điểm khó khăn của cuộc chiến tranh. Sau ba năm trên chiến trường, cô đã quen với những thử thách và nguy hiểm hàng ngày, nhưng vẫn giữ được sự hồn nhiên, trong sáng và ước mơ về tương lai.
Tuy vẫn quan tâm đến hình thức và có chút kiêu hãnh, nhưng cô không biểu lộ tình cảm giữa đám đông. Luôn tìm thấy sự thú vị trong công việc đầy nguy hiểm và thích hát, thuộc rất nhiều bài hát, phản ánh vốn văn hóa và hiểu biết của một cô gái có học vấn.
Mặc dù nhạy cảm và mộng mơ, cô vẫn có bản lĩnh và quan tâm đến những người đồng đội của mình, luôn cảm phục các chiến sĩ trên tuyến đường Trường Sơn, lo lắng cho đồng đội khi họ đi phá bom, và chăm sóc khi Nho bị thương, hiểu tâm trạng lo lắng của chị Thao.
Phương Định có tinh thần trách nhiệm với công việc rất cao, đối mặt với nhiệm vụ phá bom đầy nguy hiểm như một việc làm hằng ngày. Dù bị thương nhưng Phương Định không muốn nghỉ việc hoặc đi vào viện để không ảnh hưởng đến công việc của mình.
Ngoài ra, cô ấy rất dũng cảm và gan dạ, kể lại công việc nguy hiểm một cách hài hước và sẵn sàng nhận nhiệm vụ phá bom bất cứ lúc nào. Phương Định tự hào về bản thân và không đi khom khi có thể đi thẳng, tự tin và bình tĩnh trong từng thao tác phá bom và đua với thời gian để hoàn thành nhiệm vụ.
Điều này cho thấy thế giới nội tâm của Phương Định rất phong phú và trong sáng, dù đã trải qua những khó khăn và khốc liệt của chiến tranh, tâm hồn nhạy cảm của cô đã được rèn luyện thành bản lĩnh kiên cường của một người chiến sĩ.
=> Phương Định là hình ảnh thanh niên tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam thời chống Mĩ cứu nước.
