Soạn bài Thao tác lập luận bình luận ngắn gọn nhất

1. Tóm tắt nội dung bài học:

– Định nghĩa : Thao tác lập luận bình luận là thao tác viết của nhà văn nghị luận, nêu ra ý kiến đánh giá, bàn luận về một tình hình, một vấn đề nào đó.

– Mục đích: thuyết phục mọi người hiểu và đồng thuận với ý kiến của mình.

– Yêu cầu: 3 yêu cầu.

+ Phải có kĩ thuật bình luận (lý lẽ – dẫn chứng)

+ Phải thật sự thuyết phục, cuốn hút.

+ Trình bày ngắn gọn, súc tích biểu lộ rõ quan điểm.

– Vai trò: Trình bày ý kiến của bản thân nhằm thuyết phục tín đồ nghe.

– Cách thực hiện: 3 bước.

+ Nêu vấn đề bình luận.

+ Đánh giá vấn đề bình luận.

+ Bàn bạc vấn đề.

2. Hướng dẫn soạn bài Thao tác lập luận bình luận:

2.1. Mục đích, yêu cầu của thao tác lập luận bình luận:

Câu 1. Trên các phương tiện truyền thông, chúng ta rất hay gặp từ bình luận (bình luận tình hình thời sự, bình luận quân sự, bình luận thể thao,…). Theo anh (chị), từ bình luận trong những trường hợp ấy mang ý nghĩa gì?

Bình luận: là bàn bạc, đánh giá, nhận định về sự đúng sai, thật giả, lợi hại của những hiện tượng cuộc sống như: ý kiến, chủ trương, sự việc, con người, tác phẩm văn học

Câu 2. Hãy tìm hiểu một lần nữa đoạn trích Xin lập khoa luật của Nguyễn Trường Tộ (Ngữ văn 11, tập một)

a) Trong đoạn trích đó, tác giả có nhận định, đánh giá đúng – sai, hay – dở không? Có bàn bạc sâu rộng vấn đề được nói đến hay không? Nếu có thì đích cuối cùng của các lời nhận định, đánh giá, bàn bạc đó là gì?

b) Nguyễn Trường Tộ có lí do để viết Xin lập khoa luật không, nếu vào lúc bấy giờ, ai nấy đều đã thống nhất rằng muốn trị nước thì phải dựa vào luật chứ không phải vào những lời nói suông trên giấy về trung hiếu hay lễ nghĩa, rằng luật pháp là công bằng và cũng là đạo đức?

c) Dựa vào nhận thức về ý nghĩa của từ bình luận trong mục 1, anh (chị) thấy Xin lập khoa luật có phải là một đoạn trích có tính chất bình luận không? Vì sao không thể coi đây là một đoạn trích chứng minh hay giải thích?

Gợi ý:

a) Trong đoạn trích, Nguyễn Trường Tộ có đưa ra các nhận xét, đánh giá đúng – sai, hay – dở (Ai biết luật thì sẽ làm quan, . .. Bất cứ một hình phạt nào ở trong xã hội không vượt ra ngoài luật. ..) đồng thời cũng có ý mở rộng (Biết rằng đạo làm con không gì quý bằng chữ hiếu. ..). Tất cả những lập luận trên nhằm hướng tới khẳng định vai trò của pháp luật đối với công tác giáo dục đạo đức trong nhà trường.

b) Nguyễn Trường Tộ rõ ràng có lý do để đề xuất thành lập khoa luật bởi vì trên thực tế, việc trị quốc cần căn cứ vào luật chứ không phải bằng những lời nói suông trên giấy rằng trung hiếu lễ nghĩa và rằng luật pháp là công lý và cũng là đạo đức.

c) Đoạn trích Đề nghị lập khoa luật của Nguyễn Trường Tộ là một đoạn lập luận hay bởi nó bộc lộ rõ ràng tính đề xuất vấn đề đồng thời cách lập luận cũng là nhằm hướng vào thuyết phục người đọc đồng tình cùng với các nhận định, đánh giá của tác giả.

Câu 3. Muốn làm cho ý kiến bình luận có sức thuyết phục người đọc (người nghe) thì phải nắm vững kĩ năng bình luận. Vì sao?

Muốn làm cho ý kiến bình luận có sức hấp dẫn người đọc và người nghe chúng ta cần nắm chắc kĩ năng bình luận.

Câu 4. Tại sao có thể nói rằng con người hôm nay cần biết bình luận, dám bình luận và do đó, phải nắm vững kĩ năng bình luận?

Con người dám và có kĩ năng tham gia bình luận sẽ trở nên công dân có ích cho đất nước. Muốn có những ý kiến bình luận có giá trị, hữu ích chúng ta cần thuần thục kĩ năng bình luận.

2.2. Cách bình luận, phân tích:

Câu 1. Có nhiều cách bình luận. Sau đây là một trong những cách thường gặp nhất. Theo cách này, tiến trình bình luận bao gồm ba bước. Anh (chị) hãy lần lượt xem xét từng bước và trả lời các câu hỏi đặt ra cho mỗi bước.

1. Bước thứ nhất: Nêu lên hiện tượng (vấn đề) cần bình luận.

a) Bình luận yêu cầu phải nêu rõ được thái độ và sự đánh giá của người bình luận trước vấn đề được đưa ra bàn luận. Nhưng cóc nên nêu thái độ và sự đánh giá đó khi chưa trình bày rõ về hiện tượng (vấn đề) cần bình luận không? Vì sao?

b) Nên trình bày hiện tượng (vấn đề) cần bình luận thế nào? Anh (chị) tán thành câu trả lời nào trong các câu sau:

– Trung thực, khách quan, cặn kẽ, chi tiết.

– Vẫn đảm bảo yêu cầu trung thực, khách quan, nhưng chỉ nêu ngắn gọn, rõ ràng những điều cơ bản theo yêu cầu của chủ đề bình luận.

– Chỉ chú ý đến việc nêu và bảo vệ quan điểm của người bình luận.

2. Bước thứ hai: Đánh giá hiện tượng (vấn đề) cần bình luận.

Đối với người bình luận, điều quan trọng hơn cả là đề xuất và bảo vệ được nhận xét, đánh giá của bản thân mình. Hãy tìm hiểu kĩ hơn về điều quan trọng đó quan tình huống sau:

Giả sử anh (chị) phải tham gia bình luận về các vấn đề:

– Tình trạng hút thuốc lá trong học sinh

– Lũ ở Đồng Tháp Mười có phải chỉ là tai họa?

– Nên ưu tiên cho phát triển sản xuất hay cho bảo vệ môi trường, nếu việc phát triển sản xuất gây ô nhiễm môi trường sống?

Với mỗi vấn đề, anh (chị) sẽ bày tỏ sự nhận xét, đánh giá của mình theo hướng nào trong các hướng sau:

– Đứng hẳn về một phía, tìm những lí lẽ và dẫn chứng để nhiệt tình ủng hộ phía đúng và phê phán phía sai.

– Kết hợp những phần đúng của mỗi phía và loại bỏ phần còn hạn chế để đi tới một sự đánh giá thực sự hợp lí, công bằng.

– Đưa ra cách đánh giá phải – trái, đúng – sai, hay – dở của riêng mình sau khi đã phân tích các quan điểm, ý kiến khác nhau về đề tài cần bình luận.

3. Bước thứ ba: Bàn về hiện tượng (vấn đề) cần bình luận.

Không chỉ nhận xét, đánh giá, người bình luận còn cần bàn bạc. Nhưng phải bàn bạc những gì? Hãy chọn các câu trả lời đúng trong những câu sau:

– Bàn về thái độ hành động, cách giải quyết cần có trước hiện tượng vừa được nhận xét, đánh giá.

– Bàn về những điều có thể rút ra khi liên hệ với thời đại, hoàn cảnh sống, lứa tuổi của mình và của những người đang nghe mình bình luận.

– Bàn về những ý nghĩa xa rộng hơn, sâu sắc hơn mà hiện tượng (vấn đề) được bình luận có thể gợi ra.

Gợi ý:

1) Bước thứ nhất: nêu hiện tượng (vấn đề) cần bình luận.
a) Bình luận: Cần phải nêu lên được thái độ và sự đánh giá của người bình luận về vấn đề đưa ra bình luận, chứ không được nêu thái độ và sự bình luận ấy khi chưa nói rõ ràng được hiện tượng (vấn đề) cần bình luận. Vì người đọc, người nghe không thế tiếp nhận và cũng không thể nào tiếp nhận một cách thích thú được lời bình luận về một hiện tượng (vấn đề) khi họ còn mù mờ chưa rõ ràng về chính cái hiện tượng (vấn đề) cần nêu trong bình luận ấy.

b) Nên trình bày hiện tượng (vấn đề) cần bình luận ngắn gọn, trung thực.

2) Bước thứ hai: đánh giá hiện tượng (vấn đề) cần bình luận. Đối với người bình luận, điều quan trọng hơn hết là đề xuất và bảo vệ những nhận xét, đánh giá của bản thân mình. Người bình luận sẽ nêu ra và trình bày quan điểm của riêng mình theo một trong các cách: (1) đứng hẳn về một phía, bác bỏ phía mình tin là đúng và phủ định phía mà mình cho là sai; (2) kết hợp các phần đúng đắn và những phần còn hạn chế của mỗi phía, nhằm đạt được một sự đánh giá mà mình cho là hoàn toàn đúng đắn, hợp lí; (3) nêu ra cách đánh giá của riêng mình, sau khi đã trình bày những quan điểm, ý kiến trái ngược nhau xung quanh chủ đề cần bình luận.

Việc chọn cách lập luận nào trong ba cách nêu trên phải bắt nguồn từ một, và trên một cơ sở duy nhất: cơ sở chân lí. Sau khi đã chọn được một cách thức phù hợp với chân lý rồi thì nhiệm vụ của người bình luận là tìm cách thuyết phục người đọc (người nghe) đặt niềm tin vào ý kiến đánh giá của mình.

3) Bước thứ ba: nói đến đối tượng (vấn đề) cần bình luận. Không chỉ nhận xét, đánh giá, người bình luận cũng cần bàn thảo. Khi tiếp tục bàn luận sâu hơn nữa, người bình luận cần đề cập tới thái độ, hành vi, cách ứng xử cần có đối với sự việc đã được nhận xét, đánh giá; cũng có thể trình bày các quan điểm, suy nghĩ mà mình đã rút ra khi liên hệ với điều kiện, hoàn cảnh xã hội, lứa tuổi của bản thân và của người đang nghe mình bình luận. Những sự bình luận sẽ có tầm vóc rộng hơn, có giá trị cao hơn nếu người bình luận biết nói lên được những vấn đề rộng hơn, sâu, và bất ngờ hơn, mà hiện tượng đời sống được bình luận đã gợi ra.

3. Bài tập luyện tập:

Bài tập 1:

Nhận xét như vậy là sai vì

– Về nội dung bình luận hoàn toàn có thể giải thích và chứng minh

+ Giải thích giúp người ta hiểu biết thêm một vấn đề nào đó chưa rõ

+ Chứng minh giúp người ta hiểu rõ một vấn đề đã đặt ra

+ Bình luận là thể hiện ý kiến, thuyết phục mọi người đồng tình về quan điểm của mình

– Bình luận cũng không phải giải thích, chứng minh lặp lại. Có chăng người ta cũng sử dụng giải thích, chứng minh trong quá trình thực hiện bình luận. Ta coi đó là thao tác bổ trợ.

Bài tập 2:

Đoạn trích có dùng thao tác bình luận, vì có nêu ra:

* Vấn đề bình luận: nguyên nhân và hậu quả của tai nạn giao thông.

* Giải quyết vấn đề:

– Dùng lí lẽ:

+ “Thần chết đã … đường phố”

+ “Những kẻ … giao thông”

+ “Những kẻ đầu …. khoái cảm”.

– Chỉ ra nguyên nhân:

+ Hạn chế khách quan.

+ Hạn chế chủ quan: ý thức tham gia giao thông của người dân còn thấp.

=> Tác giả đã đi vào giải thích vấn đề.

– Dẫn chứng:

+ “Theo thống kê của UNICEF…. Xe máy”

+ Họ là lực lượng lao động lớn của đất nước. Lực lượng ấy phải gánh lấy trách nhiệm công dân và gia đình.

=> Dùng lí lẽ và dẫn chứng để cho người đọc thấy được nguyên nhân và hậu quả của tai nạn giao thông. Từ đó dẫn đến thái độ phê phán, không đồng tình với những sát thủ trên đường phố →  Đánh giá vấn đề.

* Tác giả đã đưa ra lời bàn:

– Vấn đề an toàn giao thông là hạnh phúc, là cơ hội gặt hái thành công để hội nhập, là thể hiện thái độ mến khách.

– Hành động cần có:

   + Tự điều chỉnh mình.

   + Tự cứu mình và cứu người.

   + Cần một chương trình truyền thông hiệu quả để lưỡi hái tử thần không còn nghênh ngang trên đường phố.

=> Bàn bạc, mở rộng vấn đề.

Bài tập 3:

Bài “xin lập khoa luật” chúng ta cũng có thể bình luận thêm như sau:

– Nêu ý nghĩa của pháp luật trong xã hội ta hiện nay.

+ Làm cho mọi người hiểu về pháp luật và làm theo pháp luật

+ Để có xã hội thật sự văn minh, dân chủ

+ Làm thế nào để có hệ thống pháp luật nghiêm minh và làm tốt công tác giáo dục pháp luật trong xã hội

+ Đặt ra luật pháp và hoàn thiện bộ luật. Luật pháp phải xuất phát từ thực tiễn xã hội và nguyện vọng chung của quần chúng

+ Mọi người phải có trách nhiệm chấp hành và làm theo pháp luật. Đặc biệt nêu cao tính gương mẫu, tự giác của mọi người, mọi cơ quan, mọi đoàn thể đối với việc chấp hành và thực hiện pháp luật.