Trích đoạn "Sống hay không sống?" tác giả không chỉ thể hiện chủ đề và tư tưởng của tác phẩm mà còn đề cập đến những suy ngẫm về bản chất con người, những lo lắng và trăn trở của họ trong cuộc sống đầy khó khăn và rủi ro liên tục.
Mục lục bài viết
1. Tổng quan về tác phẩm Sống hay không sống:
– Tóm tắt: Hăm-lét tỏ ra nghi ngờ về sự mất của vua cha, và có một sự liên kết với Clô-đi-út, chú ruột của mình, người giờ là người đứng đầu triều đình. Chàng đã quyết định giả điên nhằm khám phá sự thật. Nhà vua cảm thấy hoài nghi đối với Hăm-lét, do đó, ông đã quyết định cùng Pô-lô-ni-út theo dõi và nghe trộm cuộc trò chuyện giữa Hăm-lét và Ô-phê-li-a – con gái của Pô-lô-ni-út, cũng là người yêu của Hăm-lét. Ô-phê-li-a đã trả lại những vật kỉ niệm tình yêu và Hăm-lét đã nói với cô những lời cay độc, nhằm thúc đẩy cô rời xa mình. Lúc này, Hăm-lét đang trải qua nhiều xung đột nội tâm và anh băn khoăn về việc “Sống hay không sống – đó là vấn đề”.
– Giá trị nội dung: Trích đoạn “Sống hay không sống?” tác giả không chỉ thể hiện chủ đề và tư tưởng của tác phẩm mà còn đề cập đến những suy ngẫm về bản chất con người, những lo lắng và trăn trở của họ trong cuộc sống đầy khó khăn và rủi ro liên tục.
– Giá trị nghệ thuật: Nhờ vào tài năng của Shakespeare, các tác phẩm của ông đã tạo ra những ấn tượng sâu sắc bằng cách xây dựng nhân vật độc đáo và tinh tế, tạo ra các tình huống kịch thú vị. Những ấn tượng này sẽ còn đọng mãi trong tâm hồn của người tiếp thu, làm cho các tác phẩm kịch của ông trở thành di sản vĩnh cửu cho hiện tại và tương lai.
2. Trước khi đọc tác phẩm:
Câu hỏi (trang 120, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Theo bạn, ngôn ngữ giao tiếp, cách nói năng của một người điên (hay giả điên) và của một người bình thường khác nhau như thế nào? Hãy chia sẻ ý kiến với các bạn trong lớp.
Lời giải chi tiết:
Trong quan điểm của em, cách mà người điên (hoặc giả điên) sử dụng ngôn ngữ và giao tiếp khá khác biệt so với những người bình thường. Việc hiểu rõ ý của họ thường khó hơn. Cách họ nói và hành động thường không rõ ràng, gây sự rối loạn và không mang ý nghĩa, thậm chí có thể không thể hiểu được.
3. Trong khi đọc tác phẩm:
Câu 1 (trang 121, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Động cơ nào khiến vua Clo-đi-ut quan tâm, hỏi han về nguyên do dẫn đến tình trạng tinh thần của Hămlet.
Lời giải chi tiết:
Động cơ khiến vua Clo-đi-ut lưu tâm, hỏi thăm về nguyên nhân đưa đến trạng thái tâm thần của Hămlet bởi vì Hăm-lét là hoàng tử, sau này sẽ nối ngôi cho vua cha, vì vậy nhà vua cảm thấy mạnh khoẻ, thoải mái.
Câu 2 (trang 122, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Đây là lời đối thoại hay độc thoại? Có mối liên hệ gì giữa câu thoại trên đây của Pô-lô-ni-út với câu thoại này của nhà vua?
Lời giải chi tiết:
Đây là lời đối thoại thể hiện quan điểm của nhà vua khi thấy Pô-lô-ni-ni-út nói với Ô-phê-li-a.
Câu 3 (trang 122, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Đây là lời đối thoại hay độc thoại? Lời thoại này cho thấy điều gì trong tâm trí và tính cách của Hămlet?
Lời giải chi tiết:
Đây là lời độc thoại. Lời thoại này đã thể hiện trong nội tâm của Hăm-lét đang có những giằng xé, đấu tranh giữa sự sống và chết; băn khoăn bản thân có thể “cam chịu số phận những hòn đá tảng, những mũi tên của số phận nghiệt ngã, hay vác súng đứng dậy để chống chọi lại với bão tố của biển đời“. Từ đó cho thấy Hăm-lét là một người có nội tâm mạnh mẽ, không dễ bị khuất phục trước số phận, luôn đấu tranh để vượt qua được bản thân mình, vượt qua ngoài mọi sự đau đớn để giải thoát bản thân, khám phá những bí mật đằng sau cái chết của cha.
Câu 4 (trang 123, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Từ đây cho đến hết cuộc thoại với Ô-phê-li-a, Hăm-lét dùng lời lẽ như thế nào để che mắt những kẻ đang theo dõi chàng?
Lời giải chi tiết:
Với cuộc thoại với Ô-phê-li-a, Hăm-lét đã dùng nhiều lý lẽ để che mắt những kẻ đang theo dõi chàng:
Hăm-lét đã đặt rất nhiều câu hỏi, đối đáp với lời lẽ của Ô-phê-li-a khiến cho kẻ đang theo dõi không tin tưởng những lời nói của nàng nữa, qua đó che mắt được kẻ đang theo dõi.
Câu 5 (trang 124, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Lời thoại của nhân vật vua và Pô-lô-ni-út cho thấy sự suy đoán của bạn từ đầu đúng hay sai? Giải thích do đâu bạn suy đoán đúng hoặc suy đoán chưa đúng.
Lời giải chi tiết:
Lời thoại của nhân vật vua và Pô-lô-ni-út cho thấy sự phán đoán của em lúc ban đầu là sai. Nhà vua lo về sức khoẻ của Hăm-lét không phải sợ bệnh tật sẽ ảnh hưởng tới sự kế vị mà lại lo về hoàn cảnh đang sinh sống sẽ ảnh hưởng đến Hăm-lét.
4. Sau khi đọc tác phẩm:
Câu 1 (trang 125, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Dựa vào nội dung tóm tắt cốt truyện ở phần đầu văn bản, hãy lí giải tình thế của Hăm-lét và mục đích giả điên của chàng.
Lời giải chi tiết:
Dựa trên nội dung tóm tắt câu chuyện ở phần mở đầu tác phẩm, tình thế của Hăm-lét và mục đích giả điên của mình là: Hăm-lét được hồn ma của cha mình thông báo cho biết cái chết của ông không phải vì rắn độc cắn như triều đình đồn đại mà lại bị vua Clô-đi-út đầu độc. Chính vì thế, Hăm-lét giả điên vì để điều tra rõ ràng sự thật vừa nhằm đánh lạc hướng, nhằm qua mắt kẻ thù. Dù cho Clô-đi-út và lũ tay sai cố gắng tìm hiểu xem thái tử có thật sự điên khùng hay chỉ là giả điên. Hắn đã bố trí cho Ô-phê-li-a, hoàng hậu đến gặp mặt Hăm-lét nhằm quan sát, dò hỏi thái tử. Trong cuộc nói chuyện với người mình yêu thương, thái tử đã thành công giả điên, tuy nhiên khi gặp mặt mẹ thì Hăm-lét không kiềm chế được cơn giận, đã biểu lộ cảm xúc thật của mình.
Câu 2 (trang 125, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Xác định xung đột trong văn bản và cho biết những giằng xé nội tâm của Hăm-lét (liên quan đến việc lựa chọn giữa sống và chết, giữa những thái độ sống và nhân cách đối lập,…) có tác dụng như thế nào trong việc khơi sâu và phát triển xung đột trong các lớp kịch.
Lời giải chi tiết:
Xung đột trong tác phẩm là sự mâu thuẫn về mặt tâm lý của nhân vật Hăm-lét, đó là sự xung đột giữa việc chiến đấu nhằm giải thoát bản thân mình khỏi hiện thực đen tối hay vẫn âm thầm cam chịu, trung thành với lí tưởng nhân văn.
→ Những giằng xé nội tâm của Hăm-lét ảnh hưởng vô cùng to lớn đối với sự đào sâu và phát triển mâu thuẫn trong từng tầng kịch.
Khi suy nghĩ đến hiện thực đen tối của cuộc sống, Hăm-lét muốn “cầm vũ khí vùng lên” theo kế hoạch chàng đã vạch ra. → Hăm-lét hiện lên thực đáng thương, tâm hồn của hắn chỉ toàn nỗi đau đớn, tuyệt vọng mà đầy trăn trở. Đồng thời tác giả cũng ngầm miêu tả hiện thực xã hội, sự bế tắc tối tăm của thời trung cổ với cái tối tăm của tội ác bủa vây làm con người cũng như “phát điên”.
Nhận ra kẻ thù cùng tay sai của mình là một thế lực lớn, Hăm-lét đã có những suy nghĩ, vận dụng trí thông minh thay vì công khai phê phán. Chàng quyết định giả điên khiến tay chân của quân giặc bớt đi nghi ngờ → kế hoạch có tính chiến lược cao → Thái tử là một người thông minh, có óc phán đoán hơn người → Nhấn mạnh đến lòng tin tưởng vào lẽ phải của tác giả.
Câu 3 (trang 125, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Phân tích đoạn độc thoại nội tâm và những lời đối thoại của Hăm-lét với Ô-phê-li-a để làm rõ:
a, Nguyên nhân làm nảy sinh mối xung đột giữa Hăm-lét với các nhân vật khác và với xã hội Đan Mạch thời bấy giờ.
b, Thái độ, tình cảm của Hăm-lét trong những lời thoại với Ô-phê-li-a về người nữ.
Lời giải chi tiết:
a. Vì:
– Hăm-lét là thái tử: trước khi cha mình mất đi, Hăm-lét sẽ kế vị cha thành thái tử. Nhưng thật ra cái chết của cha là do chú ruột Clô-đi-út gây ra để cướp ngai vàng. Vì vậy, Hăm-lét bất đắc dĩ trở thành người cản đường của Clo-đi-ut
– Sau đám tang của cha không đầy một tháng, mẹ chàng đã vội vàng tái giá với gã em chồng. Trước tình cảnh ấy, Hăm-lét tỏ thái độ khinh bỉ, ghê sợ và bất lực trước cuộc sống dù chàng đã cố làm tròn bổn phận của con trai. Chàng quyết định giả điên nhằm che mắt kẻ thù, tiếp cận và tìm thấy sự thật, trả lại công lý cho cha chàng.
b. Trong những câu đối thoại với Ô-phê-li-a, Hăm-lét đã thể hiện sự khinh thường và căm ghét xã hội đương thời: “làm sao tôi có thể sinh ra những kẻ tội lỗi”, “trần thế cần gì phải có những kẻ như tôi đi lang thang giữa trời đất. Chúng tôi là những kẻ khốn khiếp không hơn “.
Khi nói chuyện với người mình yêu thương, Hăm-lét thành công giả điên. Nhưng khi gặp Hoàng hậu – mẹ của nhà vua, chàng lại không kìm nổi cơn giận, thể hiện cảm xúc thực của chàng.
Câu 4 (trang 125, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Kẻ bảng sau vào vở, liệt kê một số biểu hiện ” hành động bên trong”, ” hành động bên ngoài” của nhân vật vua Clô-đi-út và Hăm-lét. Từ bảng trên, hãy lí giải sự khác biệt giữa con người qua ” hành động bên trong” và con người qua ” hành động bên ngoài” của mỗi nhân vật. Nhận xét về cách xây dựng nhân vật và hành động kịch của tác giả trong văn bản.
Lời giải chi tiết:
Nhân vật | Hành động bên ngoài | Hành động bên trong |
Vua Clô-đi-út | Quan tâm, lo lắng cho tình hình sức khỏe của thái tử. Lo lắng tình trạng của Hăm-lét | Sai lũ tay sai theo dõi xem Hăm-lét có giả điên không. Bày mưu tính kế, lên kế hoạch để khử trừ Thái Tử. |
Hăm-lét | Giả điên, chịu mọi kiểm soát của vua | Đấu tranh nội tâm. Chán ghét, căm hận, tức giận tột độ trước cái chết của cha và những việc làm của Hoàng Hậu và vua. Luôn trăn trở, suy nghĩ làm sao để tìm ra sự thật và trả thù cho cha, tránh mọi tai mắt của vua. |
→ Sự khác biệt giữa con người qua ” hành động bên trong” và con người qua ” hành động bên ngoài” của mỗi nhân vật:
– Clô-đi-út muốn che đậy đi tội ác, sự xấu xa, thâm hiểm trong con người mình bằng vẻ bề ngoài tử tế, hiền lành, bao dung.
– Hăm-lét bên ngoài là người điên, không tỉnh táo nhưng bên trong lại thấu đáo, sáng suốt. Dù không muốn nhưng vì tình thế bất đắc dĩ nên thái tử phải đóng giả người điên để bảo toàn mạng sáng, tìm ra sự thật, trả thù cho cha.
→ Cách xây dựng nhân vật và hành động kịch của tác giả trong văn bản: Tác giả đã xây dựng thành công hai tuyến nhân vật đối lập nhau phe thiện >< phe ác. Từ đó tạo nên tình huống truyện gây cấn, tăng tính kịch tính, thú vị, thu hút người đọc; các nhân vật được xây dựng chân thật như từ chính đời thực.
Câu 5 (trang 125, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Nhận xét về nghệ thuật xây dựng ngôn ngữ đối thoại, độc thoại trong văn bản.
Lời giải chi tiết:
Nghệ thuật sử dụng ngôn từ đối thoại, độc thoại trong kịch được tác giả vận dụng rất thành công. Nhờ có nghệ thuật đối thoại, những xung đột và mâu thuẫn trong vở kịch được nâng lên tột độ. Từ đó phản ánh được các xung đột gay cấn, không có hướng giải quyết thoả đáng giữa hiện thực đen tối với lí tưởng cao đẹp.
Câu 6 (trang 125, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Xác định chủ đề và cho biết qua văn bản trên, tác giả muốn gửi đến người đọc/ người xem thông điệp gì.
Lời giải chi tiết:
Chủ đề của văn bản: Thông qua những mâu thuẫn xung đột của từng nhân vật trong vở kịch, tác giả đã tố cáo chế độ xã hội thời trung cổ mục nát, thực dụng và độc ác, sẵn sàng dẫm đạp lẫn nhau nhằm giành lại quyền lợi về mình.
Thông qua văn bản, tác giả muốn gửi gắm đến người đọc/người xem thông điệp: Phải giữ bản thân thật bình tĩnh, lý trí để đưa ra các quyết định sáng suốt. Dù bất cứ hoàn cảnh nào đi nữa, cho dù bị vùi dập, dẫm đạp thì con người cũng phải giữ vững lập trường và niềm tin của mình.
Câu 7 (trang 126, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Từ việc đọc văn bản Sống hay không sống – Đó là vấn đề và Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài, bạn rút ra được những lưu ý gì khi đọc một văn bản bi kịch?
Lời giải chi tiết:
Từ việc đọc văn bản Sống hay không sống – Đó là vấn đề và Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài, bản thân em đã có những lưu ý khi đọc một văn bản bi kịch:
– Cần đọc kỹ và phân tích kỹ nội dung từng đoạn hội thoại, độc thoại của các nhân vật, đặc biệt là những nhân vật chính.
– Xác định được đề tài, cảm hứng chủ đạo của văn bản.
– Sau khi đọc xong cần rút ra những thông điểm, quan điểm mà tác giả muốn gửi gắm tới người đọc/ người xem.
5. Bài tập sáng tạo rèn luyện kỹ năng:
Câu hỏi (trang 126, SGK Ngữ Văn 11, tập một): Thành lập nhóm kịch và sân khấu hoá (một phần hoặc toàn phần) một trong hai văn bản Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài, Sống hay không sống – đó là vấn đề. Cho biết bạn dự định vào vai nhân vật nào trong màn sân khấu hoá của nhóm và giải thích lí do.
Lời giải chi tiết:
Em và các bạn có kế hoạch thành lập một nhóm kịch và đưa văn bản “Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài” lên sân khấu. Dự định ban đầu của em là tham gia diễn vai nhân vật Đan Thiềm trong vở kịch của nhóm. Lý do là Đan Thiềm là một nhân vật quan trọng, có khả năng thể hiện tốt hầu hết các tình huống trong câu chuyện một cách logic nhất. Trong suy tư của tôi, Đan Thiềm là một người phụ nữ mạnh mẽ, dũng cảm và sẵn sàng hy sinh vì tài năng.