Trong khi làm bài tập, rất nhiều học sinh mắc lỗi sai về cách diễn đạt hay lỗi logic trong tiếng Việt. Vấn đề này đã được đề cập chi tiêt trong văn bản Chữa lỗi diễn đạt trong Sách Giáo Khoa. Sau đây là hướng dẫn soạn bài Chữa lỗi diễn đạt (Lỗi logic) ngắn gọn nhất, mời các bạn cùng tham khảo.
1. Trước khi đọc văn bản:
Các lỗi diễn đạt thường gặp trong ngữ pháp tiếng Việt là những lỗi mà người viết hay mắc phải khi sử dụng từ ngữ, cấu trúc câu, hay logic ý nghĩa. Các lỗi này có thể ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả của bài viết, gây khó hiểu, nhầm lẫn, hoặc sai sót cho người đọc. Một số lỗi diễn đạt thường gặp có thể kể đến như sau:
– Lỗi sai chính tả: là lỗi viết sai cách đánh vần, dấu thanh, dấu hỏi, dấu ngã, hoặc dùng sai chữ hoa, chữ thường. Ví dụ: viết “thiên nhiên” thành “thiên nhien”, “đồng bằng” thành “đồng bàng”, “Hà Nội” thành “hà nội”.
– Lỗi dùng từ sai chuẩn mực: là lỗi sử dụng từ không đúng với quy định của ngôn ngữ tiêu chuẩn. Ví dụ: dùng “bị” thay vì “được” trong câu “Anh ấy bị tặng một chiếc xe mới”, dùng “chứ” thay vì “mà” trong câu “Tôi không biết chứ anh biết”.
– Lỗi sử dụng từ không đúng nghĩa: là lỗi dùng từ không phù hợp với ý muốn truyền đạt, hoặc không hợp phong cách. Ví dụ: dùng “đẹp” thay vì “tốt” trong câu “Cuộc sống ở đây rất đẹp”, dùng “thơm” thay vì “ngon” trong câu “Món này rất thơm”.
– Lỗi lặp từ, thừa từ: là lỗi sử dụng từ hoặc cụm từ giống nhau hoặc có nghĩa tương đương trong cùng một câu hoặc đoạn văn. Ví dụ: viết “Tôi rất yêu quý và trân trọng bạn”, “Cô ấy là một người phụ nữ xinh đẹp và duyên dáng”.
– Lỗi sai cấu trúc câu: là lỗi viết câu không hoàn chỉnh, thiếu thành phần, hoặc vi phạm quy tắc kết hợp các thành phần. Ví dụ: viết “Con chào mào”, thiếu vị ngữ; viết “Tôi thích ăn cơm và uống nước”, sai quy tắc kết hợp liên từ và.
– Lỗi diễn đạt lủng củng, thiếu logic: là lỗi biểu hiện ý nghĩa của câu văn không rõ ràng, mạch lạc, hoặc trái với quy luật tư duy . Ví dụ: viết “Tôi không thích bạn vì bạn rất tốt bụng”, trái với logic thông thường.
2. Trong khi đọc văn bản:
Câu hỏi 1 (trang 127 SGK Ngữ Văn 8, tập 2)
Phát hiện và chữa các lỗi lôgic
Những câu dưới đây mắc một số lỗi diễn đạt liên quan đến lô-gíc. Hãy phát hiện và chữa những lỗi đó.
a) Chúng em đã giúp các bạn học sinh những vùng bị bão lụt quần áo, giày dép và nhiều đồ dùng học tập khác.
b) Trong thanh niên nói chung và trong bóng đá nói riêng, niềm say mê là nhân tố quan trọng dẫn đến thành công.
c) Lão Hạc, Bước đường cùng và Ngô Tất Tố đã giúp chúng ta hiểu sâu sắc thân phận của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám 1945.
d) Em muốn trở thành một người trí thức hay một bác sĩ?
e) Bài thơ không chỉ hay về nghệ thuật mà còn sắc sảo về ngôn từ.
g) Trên sân ga chỉ còn lại hai người. Một người thì cao gầy, còn một người thì mặc áo ca rô.
h) Chị Dậu rất cần cù, chịu khó nên chị rất mực yêu thương chồng con.
i) Nếu không phát huy những đức tính tốt đẹp của người xưa thì người phụ nữ Việt Nam ngày nay không thể có được những nhiệm vụ vinh quang và nặng nề đó.
k) Hút thuốc lá vừa có hại cho sức khỏe, vừa làm giảm tuổi thọ của con người.
Lời giải chi tiết:
a)- Quần áo, giày dép là đồ dùng gia đình, không nằm trong hệ thống đồ dùng học tập.
Sửa lại:
Chúng em đã giúp các bạn học sinh những vùng bị bão lụt quần áo, giày dép và nhiều đồ dùng sinh hoạt khác.
b)- Thanh niên là một tập thể người và bóng đá là một môn thể thao. Hai khái niệm này không liên quan lắm đến nhau. Trong thanh niên có học sinh, quân nhân… và trong bóng đá có huấn luyện viên, cầu thủ trẻ…
Sửa lại:
– Đam mê là yếu tố thành công then chốt của các thanh niên nói chung và sinh viên nói riêng.
– Niềm đam mê và nhiệt huyết với bóng đá của thanh niên là yếu tố then chốt dẫn đến thành công.
c)- ‘Bước đường cùng’ với ‘Lão Hạc’ là hai tác phẩm hiện thực phê phán trong văn học Việt Nam từ 1930 đến 1945, nhưng không được đưa vào hệ thống và được viết bởi cùng một tác giả Ngô Tất Tố.
Sửa lại:
‘Lão Hạc’ của Nam Cao, ‘Bước đường cùng’ của Nguyễn Công Hoan, “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố đã giúp chúng ta hiểu sâu sắc thân phận của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám 1945.
d) Bạn muốn trở thành kỹ sư hay bác sĩ?
e) Bài thơ này không chỉ hay về mặt nghệ thuật mà còn có nội dung tư tưởng sâu sắc.
g) Sân ga chỉ còn hai người. Một người cao và gầy, người kia thấp và béo.
h) Chị Dậu rất siêng năng, chịu khó nên có trách nhiệm và gánh vác mọi trách nhiệm với gia đình chồng. Chị Dậu rất chung thủy nên yêu thương chồng con.
i) Nếu chúng ta không phát huy lòng tốt của các người phụ nữ thời xưa thì người phụ nữ Việt Nam ngày nay sẽ không xứng đáng với tám chữ vàng của Bác Hồ. Đó là “anh hùng, trung hậu, bất khuất, đảm đang”.
– Nếu những đức tính tốt đẹp của người phụ nữ xưa không được phát huy mạnh mẽ thì người phụ nữ Việt Nam ngày nay sẽ không thể đảm đương được những nhiệm vụ vinh quang và khó khăn này.
k) Hút thuốc có hại cho sức khỏe của chính bạn và sức khỏe của những người xung quanh.
Câu hỏi 2 (trang 127 SGK Ngữ Văn 8, tập 2)
Hãy tìm những lỗi diễn đạt tương tự (lỗi lô-gíc) trong bài tập làm văn của mình hoặc của các bạn cùng lớp, trong lời nói hằng ngày hoặc trên các phương tiện truyền thông đại chúng.
Lời giải chi tiết:
a) Một số bạn trong lớp tôi thích chơi bóng đá, còn một số bạn khác thì lại thích đọc sách.
Sửa lại:
Một số bạn trong lớp tôi thích chơi bóng đá, còn một số bạn khác thì lại thích bóng chuyền.
b) Chủ tịch Hồ Chí Minh, đại tướng Võ Nguyên Giáp và Mác Lênin là những anh hùng đã đóng góp cho nền độc lập của đất nước.
Sửa lại:
Chủ tịch Hồ Chí Minh, đại tướng Võ Nguyên Giáp và nữ anh hùng Võ Thị Sáu là những anh hùng đã đóng góp cho nền độc lập của đất nước.
c) Trong gia đình tôi, bố tôi cao và gầy, còn mẹ tôi lại ham mê đi mua sắm.
Sửa lại:
Trong gia đình tôi, bố tôi thích chơi cờ tường với các bác hàng xóm, còn mẹ tôi lại ham mê đi mua sắm.
3. Sau khi đọc văn bản:
Câu hỏi 1: Trong số các câu sau câu nào đã chữa đúng?
A. Tôi bị ngã hai lần, một lần ở bâc thềm nhà và một lần do bị ốm.
B. Tôi bị ngã hai lần, một lần ở bâc thềm nhà và một lần đi xe đạp.
C. Tôi bị ngã hai lần, một lần dự thi điền kinh và một lần ở bậc thềm nhà.
D. Tôi bị ngã hai lần, một lần ở bậc thềm nhà và một lần ở cầu ao.
Đáp án:
D. Tôi bị ngã hai lần, một lần ở bậc thềm nhà và một lần ở cầu ao.
Câu hỏi 2: Câu nào sau đây đúng diễn đạt?
A. Anh ấy là một người rất tốt bụng và nhiệt tình.
B. Anh ấy là một người tốt bụng và nhiệt tình rất.
C. Anh ấy là một người rất tốt bụng và rất nhiệt tình.
D. Anh ấy là một người tốt bụng rất và nhiệt tình.
Đáp án:
A. Anh ấy là một người rất tốt bụng và nhiệt tình.
Câu hỏi 3: Câu nào sau đây viết đúng diễn đạt?
A. Tôi đã gặp anh ấy đi học.
B. Tôi đã gặp anh ấy khi đi học ở trường.
C. Tôi đã gặp anh ấy khi đi học trường.
D. Tôi đã gặp anh ấy khi học trường.
Đáp án:
B. Tôi đã gặp anh ấy khi đi học ở trường.
Câu hỏi 4: Câu nào sau đây diễn đạt đúng?
A. Tôi thích những bài thơ của Hồ Xuân Hương.
B. Tôi thích những bài thơ Hồ Xuân Hương.
C. Tôi thích của Hồ Xuân Hương.
D. Tôi thích bài thơ Hồ Xuân Hương.
Đáp án:
A. Tôi thích những bài thơ của Hồ Xuân Hương.
Câu hỏi 5: Câu nào sau đây diễn đạt đúng?
A. Tôi muốn mua một chiếc áo len màu xanh lá cây và một chiếc màu hồng.
B. Tôi muốn mua một chiếc áo len xanh lá cây và một chiếc ngắn tay.
C. Tôi muốn mua một chiếc áo len có màu xanh lá cây và một chiếc hợp thời trang.
D. Tôi muốn mua một chiếc áo len màu xanh lá và một chiếc có rẻ tiền.
Đáp án:
A. Tôi muốn mua một chiếc áo len màu xanh lá cây và một chiếc màu hồng.
