Rối loạn tâm trạng là tình trạng thường gặp trong cuộc sống. Những người bị rối loạn tâm trạng sẽ cảm thấy lo lắng, stress, mất ngủ, gây ra những ảnh hưởng lớn trong cuộc sống. Vậy có những loại rối loạn nào và dấu hiệu ra sao, các khắc phục?
Mục lục bài viết
1. Rối loạn tâm trạng là gì?
Rối loạn tâm trạng là một nhóm các tình trạng tâm thần trong đó sự rối loạn tâm trạng của con người là đặc điểm cơ bản chính. Đây là những trạng thái mà cảm xúc, tư duy và hành vi của một người có thể bị ảnh hưởng một cách tiêu cực và không thống nhất. Rối loạn tâm trạng có thể được phân loại theo các nhóm cơ bản sau:
– Rối loạn lưỡng cực: là trạng thái tâm trạng thay đổi cực độ, từ trầm cảm đến hưng cảm. Người bệnh có thể có nhiều năng lượng, hoàn thành nhiều công việc hoặc hành xử không thể đoán trước được.
– Rối loạn trầm cảm mạnh: là trạng thái tâm trạng buồn tột độ, kéo dài ít nhất hai tuần. Người bệnh có thể mất hứng thú với mọi thứ, cảm thấy vô vọng, mệt mỏi và mất tập trung.
– Rối loạn trầm cảm dai dẳng: là trạng thái rối loạn trầm cảm nặng, kéo dài ít nhất hai năm. Người bệnh có thể có những triệu chứng giống như rối loạn trầm cảm mạnh nhưng ít nghiêm trọng hơn.
2. Các tình trạng của rối loạn tâm trạng:
Rối loạn tâm trạng có thể bao gồm một loạt các tình trạng, bao gồm:
– Trầm cảm: Là tình trạng mất hứng, mất niềm vui và cảm giác buồn bã kéo dài. Người bị trầm cảm có thể trải qua suy giảm năng lượng, giảm khả năng tập trung, thay đổi trong khẩu vị ăn uống và giấc ngủ, cảm thấy giá trị bản thân thấp và có ý nghĩ tự tổn thương.
– Lo âu: Là tình trạng căng thẳng, lo lắng và sợ hãi một cách không cần thiết. Người bị lo âu có thể trải qua các triệu chứng như lo lắng kéo dài, khó thở, tim đập nhanh, mồ hôi và cảm giác hoảng sợ.
– Rối loạn tâm lý phân liệt: Là tình trạng mà người bệnh có những quan niệm sai lầm, những tưởng tượng không thực và mất khả năng phân biệt thực tế. Các triệu chứng có thể bao gồm nghe, nhìn hoặc cảm nhận những điều không tồn tại, loạn tư duy và sự mất liên kết trong suy nghĩ.
– Rối loạn tâm lý tâm thần: Bao gồm các rối loạn như bệnh tâm thần phân liệt, rối loạn tâm thần kéo dài, rối loạn tâm thần thần kinh, rối loạn tâm thần phân liệt và rối loạn tâm thần ảo giác.
– Rối loạn tâm thần ảo giác: Là tình trạng mà người bệnh có những trạng thái tưởng tượng, nhìn thấy hoặc cảm nhận những điều không tồn tại. Rối loạn này có thể bao gồm những ảo giác thị giác (nhìn thấy những hình ảnh không có thật), ảo giác thính giác (nghe những âm thanh không có thật) và ảo giác xúc giác (cảm nhận những điều không có thật trên da).
Rối loạn tâm trạng có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày của người bị, gây khó khăn trong công việc, học tập và quan hệ cá nhân. Điều quan trọng là nhận biết và tìm hiểu về các triệu chứng và tình trạng này để cung cấp sự hỗ trợ và điều trị phù hợp cho những người bị rối loạn tâm trạng.
Nếu bạn nghi ngờ mình hoặc người thân của bạn bị rối loạn tâm trạng, bạn nên đến gặp bác sĩ tâm thần để được khám và chẩn đoán chính xác. Bác sĩ sẽ giúp bạn hiểu rõ vấn đề và đưa ra phương án điều trị phù hợp. Bạn không nên tự ý dùng thuốc hoặc tự chữa bệnh vì có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm.
3. Nguyên nhân của rối loạn tâm trạng:
Rối loạn tâm trạng là một nhóm các bệnh lý tâm thần liên quan đến sự thay đổi bất thường về cảm xúc, tâm lý và tinh thần. Có nhiều loại rối loạn tâm trạng khác nhau, nhưng phổ biến nhất là trầm cảm và rối loạn lưỡng cực. Nguyên nhân gây ra rối loạn tâm trạng có thể do nhiều yếu tố, bao gồm:
– Di truyền: Một số nghiên cứu cho thấy rối loạn tâm trạng có thể được di truyền từ cha mẹ hoặc người thân trong gia đình.
– Chất hóa học trong não: Một số nghiên cứu cho thấy rối loạn tâm trạng có thể liên quan đến việc dẫn truyền các tín hiệu thần kinh trong não kiểm soát nỗi sợ hãi và cảm xúc gặp vấn đề.
– Môi trường căng thẳng: Áp lực trong cuộc sống, những cảm xúc tiêu cực tích tụ lâu ngày không được giải tỏa là nguyên nhân gây rối loạn tâm trạng.
– Lạm dụng thuốc hoặc sử dụng không đúng chỉ định: Việc lạm dụng nhiều rượu bia, ma túy cũng có thể là nguyên nhân gây ra rối loạn tâm thần hay còn được gọi là rối loạn tâm thần do chất gây nghiện.
– Điều kiện y tế: Một số bệnh lý về nội tiết, tim mạch, não hoặc hệ miễn dịch cũng có thể ảnh hưởng đến sự cân bằng của các chất hóa học trong não và gây ra rối loạn tâm trạng.
Giải thích khoa học về rối loạn tâm trạng là một quá trình phức tạp và liên quan đến nhiều lĩnh vực khác nhau, như sinh học, tâm lý học và xã hội học.
– Giải thích sinh học: Theo giải thích này, rối loạn tâm trạng là do sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh (neurotransmitter) trong não, chẳng hạn như serotonin, dopamine và noradrenalin. Các chất này có vai trò quan trọng trong việc điều tiết cảm xúc, hành vi và suy nghĩ. Khi có sự thiếu hụt hoặc dư thừa của các chất này, người bệnh có thể bị ảnh hưởng bởi các triệu chứng của rối loạn tâm trạng.
– Giải thích tâm lý học: Theo giải thích này, rối loạn tâm trạng là do sự ảnh hưởng của các yếu tố tâm lý, chẳng hạn như nhận thức, suy nghĩ, cảm xúc và nhân cách.
Một số lý thuyết tâm lý học phổ biến về rối loạn tâm trạng là:
– Lý thuyết nhận thức: Theo lý thuyết này, rối loạn tâm trạng là do sự sai lệch trong cách nhận thức và diễn giải thực tế. Người bệnh có xu hướng nhìn nhận mọi thứ theo hướng tiêu cực, bi quan và vô vọng. Họ cũng có xu hướng đổ lỗi cho bản thân, phóng đại các sự kiện xấu và bỏ qua các sự kiện tốt.
– Lý thuyết tâm lý phân tích: Theo lý thuyết này, rối loạn tâm trạng là do sự xung đột giữa các thành phần của nhân cách, chẳng hạn như id, ego và superego. Id là thành phần mang lại năng lượng cho nhân cách, theo đuổi những mong muốn và thú vui ngay lập tức. Ego là thành phần duy trì sự cân bằng giữa id và superego, theo đuổi những mục tiêu có thể đạt được và thực tế. Superego là thành phần đại diện cho các nguyên tắc đạo đức và xã hội, kiềm chế id và chỉ trích ego. Khi có sự xung đột giữa các thành phần này, người bệnh có thể bị rối loạn tâm trạng.
– Lý thuyết học tập: Theo lý thuyết này, rối loạn tâm trạng là do sự hình thành của các mẫu hành vi không phù hợp thông qua các quá trình học tập, chẳng hạn như điều kiện hóa, gia cố và mô phỏng. Người bệnh có thể học được các mẫu hành vi này từ môi trường xung quanh hoặc từ chính bản thân mình. Ví dụ, người bệnh có thể học được cách tránh mặt các tình huống gây căng thẳng hoặc cách tự giải tỏa bằng cách uống rượu hoặc dùng ma túy.
– Giải thích xã hội học: Theo giải thích này, rối loạn tâm trạng là do sự ảnh hưởng của các yếu tố xã hội, chẳng hạn như gia đình, bạn bè, công việc và văn hóa. Một số yếu tố xã hội có thể gây ra rối loạn tâm trạng là:
+ Sự thiếu ổn định trong gia đình: Người bệnh bị ảnh hưởng bởi các vấn đề trong gia đình, chẳng hạn như ly hôn, bạo lực, lạm dụng hoặc bỏ rơi.
+ Sự thiếu hỗ trợ trong xã hội: Người bệnh bị ảnh hưởng bởi sự cô lập, xa lánh hoặc thiếu sự quan tâm của người khác.
+ Sự thiếu cơ hội trong công việc: Người bệnh bị ảnh hưởng bởi sự thiếu công bằng, thiếu công nhận hoặc thiếu khả năng phát triển trong công việc.
+ Sự thiếu phù hợp với văn hóa: Người bệnh bị ảnh hưởng bởi sự khác biệt về ngôn ngữ, tôn giáo, giới tính hoặc dân tộc.
4. Triệu chứng của rối loạn tâm trạng:
Rối loạn tâm trạng có thể có các triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào từng loại rối loạn và từng người. Dưới đây là một số triệu chứng chung của rối loạn tâm trạng:
– Trầm cảm:
+ Mất hứng, mất niềm vui và không cảm thấy hạnh phúc.
+ Mệt mỏi và suy giảm năng lượng.
+ Giảm khả năng tập trung và quênful.
+ Thay đổi trong khẩu vị ăn uống và giấc ngủ.
+ Tự ti và cảm giác giá trị bản thân thấp.
+ Có suy nghĩ tự tử hoặc tổn thương bản thân.
– Lo âu:
+ Cảm giác căng thẳng và lo lắng không cần thiết.
+ Sự hoảng sợ và lo sợ không kiểm soát.
+ Khó thở, tim đập nhanh, mồ hôi và run rẩy.
+ Khó ngủ hoặc giấc ngủ không yên.
+ Khó tập trung và lo lắng về những điều không quan trọng.
– Rối loạn tâm lý phân liệt:
+ Nghe, nhìn hoặc cảm nhận những điều không tồn tại.
+ Quan niệm sai lầm về thực tế.
+ Loạn tư duy và mất liên kết trong suy nghĩ.
+ Hành vi kỳ quặc và không thích hợp.
– Rối loạn tâm thần ảo giác:
+ Ảo giác thị giác: Nhìn thấy những hình ảnh không có thật.
+ Ảo giác thính giác: Nghe những âm thanh không có thật.
+ Ảo giác xúc giác: Cảm nhận những điều không có thật trên da.
– Rối loạn tâm thần khác:
+ Rối loạn lo âu xã hội: Lo lắng, sợ hãi và tự ti trong các tình huống xã hội.
+ Rối loạn căng thẳng sau chấn thương: Cảm giác căng thẳng, giật mình và khó chịu sau một sự kiện chấn thương.
+ Rối loạn tâm thần ăn uống: Quan niệm sai lầm về hình dáng và cân nặng, kiểm soát chặt chẽ chế độ ăn uống.
Lưu ý rằng các triệu chứng này chỉ là một phần nhỏ của các rối loạn tâm trạng và có thể khác nhau tùy thuộc vào từng người và từng tình huống. Nếu bạn hoặc ai đó bạn quan tâm có những triệu chứng tương tự, hãy thảo luận và tìm kiếm sự tư vấn từ các chuyên gia y tế để được đánh giá và điều trị phù hợp.
5. Cách điều trị rối loạn tâm trạng:
Cách điều trị rối loạn tâm trạng phụ thuộc vào từng loại và mức độ nghiêm trọng của nó. Một số biện pháp điều trị phổ biến là:
– Khám và tư vấn tâm lý: Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng của người bệnh, chẩn đoán loại rối loạn tâm trạng và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.
– Sử dụng thuốc: Có nhiều loại thuốc có thể hỗ trợ điều trị rối loạn tâm trạng, như thuốc chống trầm cảm, thuốc chống loạn thần, thuốc chống lo âu và thuốc ổn định tâm trạng. Tuy nhiên, cần tuân thủ chỉ dẫn của bác sĩ và không tự ý dùng hoặc ngừng dùng thuốc.
– Liệu pháp tâm lý: Đây là một biện pháp điều trị rối loạn tâm trạng hiệu quả. Khi đó, bác sĩ sẽ tập trung vào phương pháp trò chuyện để người bệnh nói lên những rối ren trong suy nghĩ và giải quyết vấn đề. Có nhiều loại liệu pháp tâm lý khác nhau, như liệu pháp hành vi, liệu pháp nhận thức, liệu pháp hướng giải quyết vấn đề và liệu pháp hỗ trợ.
– Liệu pháp điện giật: Đây là biện pháp điều trị rối loạn tâm trạng nặng, khi các biện pháp khác không hiệu quả. Điều trị này đưa một dòng điện phù hợp đi qua não để gây ra các thay đổi sinh lý có lợi cho người bệnh.
– Thay đổi môi trường sống, chế độ sinh hoạt: Biện pháp này hỗ trợ cải thiện chứng rối loạn tâm thần hiệu quả. Một số cách làm có thể kể đến là:
+ Tránh sử dụng rượu hoặc chất kích thích (bao gồm caffeine).
+ Xây dựng chế độ ăn uống hợp lý.
+ Tập thể dục thường xuyên.
+ Ngủ đủ giấc.
