Vai trò của pháp luật trong bảo đảm, bảo vệ quyền con người

1. Cơ sở lý luận về bảo đảm, bảo vệ quyền con người:

1.1. Khái niệm về pháp luật:

Pháp luật là hệ thống những quy tắc xử sự chung do nhà nước đặt ra hoặc thừa nhận và bảo đảm thực hiện, thể hiện ý chí của Nhà nước để điều chỉnh các quan hệ xã hội đồng thời bảo vệ địa vị giai cấp thống trị hay giai cấp cầm quyền.

1.2. Vai trò của pháp luật trong việc bảo đảm, bảo vệ quyền con người ở Việt Nam:

Mục tiêu của sự nghiệp cách mạng là giải phóng con người, vì vậy, quan điểm nhất quán, xuyên suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam và Nhà nước là bảo vệ quyền con người, giải phóng con người khỏi áp bức, bóc lột, bất công, đem lại cuộc sống tự do, ấm no, hạnh phúc cho mỗi người. Đây có thể coi là một chính sách nhất quán của nhà nước ta. Pháp luật nước ta ra đời chính là sự cụ thể hóa của quan điểm chính sách nhất quán này. Lần đầu tiên về mặt pháp lý, lần đầu tiên khái niệm “quyền con người” được đề cập tại Ðiều 50 Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992: “ Ở nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hóa và xã hội được tôn trọng…”

1.3. Quyền con người:

Xuất phát từ góc độ triết học và căn cứ vào những vấn đề cơ bản của quyền con người, có thể định nghĩa: quyền con người là những đòi hỏi chính đáng về tự do và những nhu cầu cuộc sống cơ bản cần được đáp ứng của con người.

Xét về mặt lịch sử học thuyết, cơ sở trực tiếp của quyền con người là học thuyết về quyền tự nhiên.

Ngay từ tuổi vị thành niên, Nguyễn Tất Thành đã sớm nhận thấy những giá trị cao quý của quyền con người là: tự do, bình đẳng, bác ái- những tư tưởng cơ bản nhất trong các bản Tuyên ngôn lịch sử của Cách mạng Mỹ(1776) hay của Pháp(1789) và sau này là bản Tuyên ngôn độc lập do chính Người soạn thảo và đọc tại quảng trường Ba Đình lịch sử đã chứng tỏ một điều quyền con người là giá trị chung của nhân loại

2. Phân tích vai trò của pháp luật trong việc bảo vệ, bảo đảm quyền con người:

2.1. Pháp luật là phương tiện chính thức hóa các giá trị xã hội của quyền con người, làm cho quyền con người trở thành ý chí và mục tiêu hành động của xã hội:

Các quyền đó được pháp luật hóa và mang tính bắt buộc ,được xã hội thừa nhận và bảo vệ.Nếu không có sự thừa nhận của xã hội thông qua pháp luật thì quyền tự nhiên vốn có của của con người chưa thành quyền thực sự. Ngược lại quyền con người khi đã được quy định trong pháp luật nó sẽ trở thành quyền pháp định ,là ý chí chung của toàn xã hội, được xã hội thừa nhận, phục tùng, được quyền lực nhà nước tôn trọng, bảo vệ.Khi quyền con người được quy định trong Hiến pháp và các đạo luật khác thì nó sẽ trở thành “tối thượng”có giá trị bắt buộc đối với toàn xã hội, ngay cả với cơ quan cao nhất của nhà nước.Điều này có nghĩa là, một khi nhân quyền được thừa nhận thì không ai có quyền chối bỏ, xâm phạm cho dù đó là cơ quan chính quyền.Đây là quyền mà không chỉ nằm trên phạm vi quốc gia, lãnh thổ mà nằm trên phạm vi toàn cầu.

VD:Con người ai cũng có quyền làm chủ cơ thể chính mình và danh dự, nhân phẩm.Người khác phải tôn trọng và không được xâm phạm quyền tự nhiên, vốn có này.song quyền này chỉ được chính thức công nhận và nằm dưới sự bảo vệ của pháp luật khi được quy định rõ ràng trong Hiến pháp.

Trong chương V tại điều 71 HIến pháp 1992 quy định:”Công dân có quyền bất khả xâm phạm về thân thể, được pháp luật bảo hộ về tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm.Không ai bị bắt nếu không có quy định của TAND, quy định hoặc phê chuẩn của VKSND, trừ trường hợp phạm tội bắt quả tang…

• Tìm hiểu thêm: Quyền con người là gì? Nội dung quyền con người theo Hiến pháp?

2.2. Pháp luật là tiền đề, nền tảng tạo cơ sở pháp lý để công dân đấu tranh bảo vệ quyền con người:

Pháp luật là tiền đề nền tảng tạo cơ sở pháp lý để con người đấu tranh và bảo vệ các quyền và lợi ích hợp pháp của họ, thông qua nhà nước ban hành các đạo luật, điều luật liên quan đến việc bảo vệ quyền con người như: Hiến pháp, Bộ luật hình sự từ điều 93 đến 122, Bộ luật dân sự các điều 32,37.Pháp luật được xem xét không chỉ với tư cách là công cụ, phương tiện của nhà nước mà còn là công cụ, vũ khí của mọi người trong việc bảo vệ quyền con người của họ.

Vai trò hàng đầu của pháp luật trong việc thực hiện quyền con người thể hiện trong mối quan hệ giữa pháp luật và các điều kiện khác.

Vai trò của pháp luật trong việc thực hiện và bảo vệ quyền con người còn thể hiện trong mối quan hệ giữa pháp luật và các điều kiện bảo đảm khác (chính trị, kinh tế, văn hóa …) các điều kiện trên đều phải thông qua pháp luật, thể hiện dưới hình thức pháp luật mới trở thành giá trị xã hội ổn định, được hiện thực hóa trên qui mô toàn xã hội. Chỉ có như vậy thì các điều kiện đó mới phát huy được vai trò của mình trong việc thực hiện và bảo vệ quyền con người, cụ thể như:

– Điều kiện chính trị: Đường lối chính trị của một quốc gia là nhằm xây dựng vào bảo vệ lãnh thổ, bảo vệ độc lập dân tộc, xây dựng nền kinh tế phát triển, nền dân chủ thực sự. Đường lối chính trị đó phải được thể chế hóa trong Hiến pháp và pháp luật. Hiến pháp quy định chế độ chính trị, chế độ kinh tế, văn hóa xã hội, tổ chức hoạt động của các cơ quan Nhà nước và tổ chức xã hội, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân… Đó chính là cơ sở pháp lý để xây dựng một xã hội có cơ cấu tổ chức và chế độ chính trị hướng tới tôn trọng, bảo vệ quyền con người.

Ở Việt Nam, sự lãnh đạo của Đảng cộng sản là điều kiện tiên quyết bảo đảm Nhà nước Việt Nam là Nhà nước thực sự của dân, do dân và vì dân. Muốn dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh, bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa trong sự nghiệp phát triển kinh tế, văn hóa xã hội, tạo điều kiện bảo đảm thực hiện, bảo vệ quyền con người.

– Điều kiện kinh tế: Phát triển kinh tế tạo cơ sở vật chất là một trong những điều kiện quan trọng đảm bảo thực hiện quyền con người. Nhưng muốn phát triển kinh tế thì đường lối chính sách, cơ chế phải được cụ thể hóa trong pháp luật. Pháp luật sẽ tạo khuôn khổ môi trường pháp lý thuận lợi cho hoạt động sản xuất kinh doanh dịch vụ phát huy được mọi tiềm năng, hạn chế được các mặt tiêu cực.

– Điều kiện văn hóa: Phát triển văn hóa giáo dục, nâng cao dân trí cũng phải được thể chế hóa trong hệ thống pháp luật, bảo đảm cho con người được phát triển tự do và toàn diện, tạo điều kiện cho mọi người được độc lập, nghiên cứu nâng cao nhận thức về mọi mặt. Mặt khác, pháp luật có vai trò giáo dục tích cực, mạnh mẽ đối với tất cả các thành viên trong xã hội góp phần hình thành văn hóa pháp lý ở mọi người, giúp cho mọi người biết sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật, biết “tự bảo vệ” các quyền và lợi ích hợp pháp của mình và biết tôn trọng các quyền và lợi ích hợp pháp của người khác trong cộng đồng.

3. Thực trạng trong việc bảo vệ, bảo đảm quyền con người ở VN hiện nay:

Thực tiễn cho thấy, quyền con người ở Việt Nam luôn gắn với độc lập, hòa bình, dân chủ và phát triển. Việc đấu tranh và duy trì một môi trường hòa bình, ổn định là một thành tựu to lớn và cũng là nền tảng vững chắc cho việc bảo vệ và thực hiện các quyền con người ở Việt Nam, pháp luật Việt Nam ngày càng có vai trò quan trọng trong việc bảo đảm ,bảo vệ quyền con người trên nhiều lĩnh vực cụ thể:

Về bảo đảm quyền dân sự và chính trị, hệ thống pháp luật cũng như trong thực tiễn, Nhà nước ta luôn bảo đảm cho công dân Việt Nam thực hiện các quyền bầu cử, ứng cử và tham gia quản lý Nhà nước và xã hội; quyền tự do ngôn luận, tự do báo chí và thông tin truyền thông …

Về bảo đảm thực hiện các quyền con người về kinh tế, xã hội và văn hoá, Nhà nước bảo đảm quyền tự do phát triển kinh tế, làm giàu chính đáng, nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của người dân; bảo đảm các quyền về văn hóa – xã hội. Đảng và Nhà nước đã tập trung vào các chương trình kinh tế xã hội nhằm mục tiêu tăng trưởng kinh tế, đảm bảo ngày càng tốt hơn đời sống vật chất và tinh thần cho người dân. Những thành tựu và kết quả to lớn trong những năm qua đã tạo tiền đề vật chất cần thiết cho việc thực hiện các quyền của người dân trên mọi lĩnh vực.

Thành tựu phát triển con người của Việt Nam biểu hiện tổng hợp trong sự gia tăng tương đối nhanh chỉ số phát triển con người (HDI) trong những năm qua. Đời sống văn hoá của người dân ngày càng được nâng cao. Thành tựu về giáo dục, y tế, bảo đảm an sinh xã hội được quan tâm và đạt nhiều thành tựu.

Nhà nước ta luôn quan tâm và thực hiện các biện pháp bảo đảm quyền của phụ nữ, xoá bỏ mọi hình thức phân biệt đối xử với phụ nữ; bảo đảm quyền học tập, vui chơi và phát triển của trẻ em; quyền của người tàn tật và nạn nhân chất độc màu da cam; quyền của người cao tuổi.v.v…

Hàng loạt những nguyên tắc tiến bộ của luật pháp quốc tế đã có mặt trong các đạo luật quốc gia. Nhà nước VN từng bước thực thi tổng thể những biện pháp về cải cách, hoàn thiện hệ thống pháp luật, các cơ quan dân cử, quốc hội, cải cách hệ thống hành chính và đặc biệt là cải cách hệ thống tư pháp nhằm thúc đẩy việc tôn trọng và đảm bảo các quyền con người được thể hiện trong các công ước quốc tế mà VN tham gia ký kết.

4. Sự kiện Việt Nam được bầu vào Hội đồng nhân quyền của Liên Hợp Quốc:

“Việc Việt Nam được bầu vào Hội đồng nhân quyền LHQ – Cơ quan liên chính phủ quan trọng nhất trong vấn đề quyền con người – mở ra một trang mới về uy tín và trách nhiệm quốc tế của Việt Nam”.

Đó là khẳng định của bà Martine Anstett, Phó Vụ trưởng Vụ nhân quyền, dân chủ và nhà nước pháp quyền thuộc Tổ chức Quốc tế Pháp ngữ (OIF) khi trả lời phóng viên Đài TNVN thường trú tại Pháp.

Sự kiện ngày 13-11( theo giờ Việt Nam)Việt Nam được bầu vào Hội đồng nhân quyền LHQ với số phiếu cao nhất trong số 14 nước thành viên là sự kiện đặc biệt vô cùng quan trọng. Đây là Cơ quan liên chính phủ cao nhất trên thế giới trong lĩnh vực nhân quyền. Việt Nam đặt ưu tiên lớn cho việc ứng cử vào Hội đồng nhân quyền và có vai trò trong việc đưa ra các quyết định trong hội đồng và đã vận động từ nhiều tháng qua nên thành công này rất có ý nghĩa. Việt Nam giờ có vị thế và trách nhiệm quốc tế quan trọng trong vấn đề này.Việt Nam khi mới tham gia hội đồng nhân quyền chắc chắn sẽ còn tồn tại rất nhiều vấn đề hạn chế đến việc bảo vệ quyền con người.

Sứ mệnh của pháp luật là sinh ra để bảo vệ những lợi ích thiết thực và tối thiểu nhất của con người. Và khi càng nhiều người dân ý thức được bản thân họ có những quyền bất khả xâm phạm, thì đòi hỏi về nhân quyền sẽ càng lớn. Trong thế giới này, ý tưởng nhân quyền có sức mạnh đạo lí và khả năng huy động khó có thể kháng cự được. Bởi vậy, mỗi công dân chúng ta hãy mạnh dạn nói ra tiếng nói của riêng để tự bảo vệ quyền lợi của chính mình trong xã hội. Pháp luật đang hiện hình dưới một thanh gươm sắc để bảo vệ nhân quyền, và hi vọng Việt Nam sẽ lên tiếng mạnh mẽ hơn trong vấn đề này để khẳng định mình với toàn thế giới…