Thị trường chứng khoán là gì? Đặc điểm và chức năng TTCK?

1. Chứng khoán là gì?

Chứng khoán là tên gọi chung của chứng chỉ có thể chuyển đổi thành tiền, chứng khoán bao gồm các loại trái phiếu như cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ…Hay đơn giản là một loại hàng hóa đặc biệt có thể thỏa thuận và thay thế được, đại diện cho một giá trị tài chính. Chứng khoán có thể là hình thức bút toàn ghi sổ, chứng chỉ hay dữ liệu điện tử.

Một người khi sở hữu chứng khoán trong tay thì có thể là chủ sở hữu một phần công ty (cổ phiếu) hoặc là chủ nợ của công ty đó (trái phiếu). Chứng khoán được phát hành để huy động vốn cho doanh nghiệp và chính phủ và toàn bộ các dữ liệu giao dịch chứng khoán được lưu lại tại Trung tâm lưu ký Chứng Khoán Việt Nam do nhà nước quản lý.

2. Thị trường chứng khoán là gì?

Thị trường chứng khoán hay sàn chứng khoán là nơi phát hành giao dịch mua bán, trao đổi các loại cổ phiếu chứng khoán và được thực hiện chủ yếu tại sở giao dịch chứng khoán hoặc thông qua các công ty môi giới chứng khoán.

Thị trường chứng khoán được chia thành 2 loại đó là thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp. Thị trường sơ cấp là nơi cổ phiếu lần đầu phát hành từ công ty để hút một nguồn vốn đầu tư, điều này giúp họ có thể huy động một số vốn trên thị trường chứng khoán. Phần lớn những người mua trên thị trường sơ cấp là các tổ chức lớn hay quỹ đầu tư.

Với thị trường chứng khoán thứ cấp, cổ phiếu được mua bán lại sau khi phát hành sơ cấp. Người mua tại thị trường sơ cấp sẽ tiến hành mua bán đối với các nhà đầu tư chứng khoán khác trên thị trường. Chính vì thế sẽ không có tiền mới được sinh ra mà chỉ là thay đổi quyền sở hữu cổ phiếu giữa người mua và bán. Đây cũng là nơi các nhà đầu tư cá nhân có thể tham gia giao dịch chứng khoán

Ví dụ: Nếu đầu tư mua cổ phiếu VNM (Vinamilk) với giá 50.000đ/CP. Cổ phiếu đó tăng giá lên 70.000đ/CP. Vậy bạn có lợi nhuận là 20.000đ/CP. Tương tự như vậy nếu bạn mua nhiều cổ phiếu hơn. Ví dụ bạn mua 100 cổ phiếu, bạn sẽ có 2.000.000đ lợi nhuận.

Khi tìm hiểu về thị trường chứng khoán thì bạn sẽ được tiếp xúc với rất nhiều thuật ngữ chuyên môn. Việc hiểu hết về các thuật ngữ này đòi hỏi rất nhiều thời gian và tâm huyết nghiên cứu. Chính vì thế trong bài viết này chúng tôi sẽ giới thiệu tới bạn đọc một số thuật ngữ cơ bản và phổ biến nhất cùng cách định nghĩa đơn giản, ngắn gọn.

Cổ phần: Nếu định nghĩa vốn chủ sở hữu của một tổ chức, công ty hoặc doanh nghiệp là một chiếc bánh thì cổ phần đóng vai trò là các miếng bánh.

Cổ phiếu: Chứng chỉ do công ty, tổ chức phát hành nhằm xác nhận quyền sở hữu đối với cổ phần. Số lượng cổ phiếu mà nhà đầu tư nắm giữ sẽ tương ứng với số phần trăm cổ phần mà nhà đầu tư đứng tên trong tổ chức đó. Cổ phiếu hiện nay được chia thành 4 loại chính đó là cổ phiếu phổ thông, cổ phiếu ưu đãi biểu quyết, cổ phiếu ưu đãi cổ tức và cổ phiếu ưu đãi hoàn lại.

Cổ phiếu phổ thông: Người nắm giữ cổ phiếu phổ thông sẽ có quyền tham gia quyết định trong các vấn đề lớn của công ty và được chi trả cổ tức dựa trên lợi nhuận còn lại trong mỗi kỳ hạch toán. Vì thế lợi nhuận mà nhà đầu tư nhận được là nhiều hay ít hoàn toàn phụ thuộc vào tình hình kinh doanh của công ty, thậm chí có một số nhà đầu tư còn không nhận lãi mà tiếp tục đầu tư vào vốn chủ sở hữu với kỳ vọng số lãi lớn hơn trong tương lai.

Cổ phiếu ưu đãi biểu quyết: Cổ phiếu này cho phép người sở hữu có quyền biểu quyết cao hơn đối với các hoạt động của công ty so với cổ phiếu phổ thông, tùy theo điều lệ do tổ chức quy định.

Cổ phiếu ưu đãi cổ tức: Cổ phiếu này cho phép người sở hữu được nhận khoản lãi cao hơn so với cổ phiếu phổ thông, tất nhiên đi cùng với đó thì quyền biểu quyết với các hoạt động của công ty sẽ bị giảm bớt.

Cổ phiếu ưu đãi hoàn lại: Chủ sở hữu của cổ phiếu này có quyền yêu cầu nhà phát hành hoàn lại số vốn đầu tư bất cứ khi nào hoặc theo các thỏa thuận đã ký kết trước đó giữa hai bên.

Cổ đông: Cá nhân nắm giữ các loại cổ phiếu do tổ chức, công ty hoặc doanh nghiệp phát hành sẽ trở thành cổ đông của doanh nghiệp đó. Tùy thuộc vào loại cổ phiếu mà nhà đầu tư nắm giữ sẽ xác định các quyền và trách nhiệm có liên quan.

Cổ tức: Khoản lợi nhuận của số cổ phiếu mà nhà đầu tư nắm giữ sau mỗi kỳ hạch toán của tổ chức. Tương tự như cổ phiếu thì cổ tức cũng được chia thành 2 loại là cổ tức thường và cổ tức cố định. Trong đó, cổ tức thường là cổ tức được chi trả cho cổ phiếu phổ thông và được xác định theo lợi nhuận còn lại sau khi đã chi trả các khoản nợ cần thanh toán của doanh nghiệp. Cổ tức cố định là cổ tức chi trả cho các loại cổ phiếu ưu đãi mà chúng tôi vừa liệt kê ở trên, nó hoàn toàn không phụ thuộc vào tình hình kinh doanh của doanh nghiệp mà đã được xác định và thống nhất ngay sau khi giao dịch được hoàn thành.

Trái phiếu: Là một loại giấy nợ mà chủ sở hữu giữ vai trò là chủ nợ đối với nhà phát hành. Khác với cổ phiếu, người nắm giữ trái phiếu sẽ không có quyền quyết định đối với hoạt động kinh doanh của công ty, cũng không bị phụ thuộc vào lợi nhuận chưa phân phối. Do đó trái phiếu có mức độ an toàn và tính thanh khoản (khả năng chuyển đổi sang tiền mặt) cao hơn so với cổ phiếu, tương đương với việc lãi suất nhận được sẽ thấp hơn.

3. Đặc điểm của thị trường chứng khoán:

Được đặc trưng bởi hình thức tài chính trực tiếp và người cần vốn,  người cung cấp vốn đều trực tiếp tham gia vào thị trường và giữa họ không có trung gian tài chính.

Đặc điểm của thị trường chứng khoán cơ bản là một thị trường liên tục. Sau khi các chứng khoán đã được phát hành trên thị trường sơ cấp. Nó có thể được mua đi bán lại nhiều lần ở thị trường thứ cấp. Thị trường chứng khoán đảm bảo cho các nhà đầu tư có thể chuyển chứng khoán của họ thành tiền mặt bất cứ lúc nào mà họ muốn.

Là một thị trường gần với Thị trường cạnh tranh hoàn hảo. Mọi người tự do tham gia vào thị trường. Không hề có sự áp đặt giá cả trên thị trường chứng khoán. Giá cả ở đây được hình thành dựa trên quan hệ cung  và cầu giữa người bán, người mua.

Đặc điểm giao dịch công khai giúp cho thị trường chứng khoán duy trì tính minh bạch trong giao dịch tài chính. Vì tính minh bạch nên những người tham gia đều nắm được thông tin về giá cả cổ phiếu đang được giao dịch trên thị trường. Và những người tham gia có thể truy cập vào những thông tin tương tự giúp cho họ có thể giao dịch tự do, hiệu quả.

Khả năng thanh khoản là một trong những đặc điểm của thị trường chứng khoán, tạo nên sự hấp dẫn của thị trường chứng khoán đối với các nhà đầu tư. Việc kinh doanh tự do và  minh bạch diễn ra trên thị trường chứng khoán dựa trên nguồn cung – cầu. Bằng cách này, thì các nhà đầu tư có thể chuyển đổi những cổ phần họ sở hữu thành tiền mặt, cũng như các loại chứng khoán khác khi họ muốn thông qua cơ chế định giá đang được hoạt động.

4. Chức năng của thị trường chứng khoán:

Huy động vốn đầu tư cho nền kinh tế

Khi các nhà đầu tư mua chứng khoán được các công ty phát hành. Lúc đó số tiền nhàn rỗi của họ được đưa vào hoạt động sản xuất kinh doanh. Qua đó góp phần mở rộng sản xuất. Bằng cách hỗ trợ các hoạt động đầu tư cho công ty. Thị trường chứng khoán đã có những tác động quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế quốc dân hiện nay. Thông qua đặc điểm của thị trường chứng khoán, chính phủ và chính quyền ở các địa phương cũng huy động được nguồn vốn cho mục đích sử dụng, đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế nhằm phục vụ các nhu cầu chung của xã hội.

Cung cấp môi trường đầu tư cho công chúng

TTCK tạo ra một môi trường đầu tư lành mạnh cùng với các cơ hội lựa chọn phong phú. Các loại chứng khoán trên thị trường rất khác nhau về tính chất và thời hạn, độ rủi ro và cho phép các nhà đầu tư có thể lựa chọn cho các loại hàng hóa phù hợp với khả năng, mục tiêu, sở thích của mình. Chính vì vậy, TTCK góp phần đáng kể trong việc làm tăng mức tiết kiệm quốc gia.

Tạo tính thanh khoản cho các chứng khoán

Nhờ có TTCK mà nhà đầu tư có thể chuyển đổi các chứng khoán họ sở hữu thành tiền mặt hay các loại chứng khoán khác khi họ muốn. Khả năng thanh khoản là một trong những đặc điểm hấp dẫn của chứng khoán đối với người đầu tư. Đây là yếu tố cho thấy được tính linh hoạt, an toàn của vốn đầu tư. TTCK hoạt động càng năng động, và có hiệu quả thì càng có khả năng nâng cao tính thanh khoản của các chứng khoán được giao dịch trên thị trường.

5. Có nên đầu tư vào thị trường chứng khoán hay không?

Trong thời đại công nghệ phát triển như ngày nay, đầu tư vào chứng khoán để sinh lời không xa lạ đối với nhiều người. Một số ý kiến cho rằng đầu tư chứng khoán là một nguồn thu nhập thụ động – không phải làm gì nhiều mà vẫn có tiền. Quan điểm đó thật sự là sai lầm bởi việc đầu tư yêu cầu thời gian để quan sát, tìm hiểu và học hỏi về chứng khoán mới có thể tham gia vào thị trường này.

Nhưng thay bằng việc có một khoản tiền tiết kiệm mang đi gửi ngân hàng với lãi suất khoảng 6 – 7%/năm thì kênh đầu tư chứng khoán có thể sẽ giúp bạn nhận được mức lãi suất cao hơn rất nhiều. Rất nhiều chuyên gia tài chính đánh giá chứng khoán là một kênh đầu tư tốt và hiệu quả. Không cần có vài trăm triệu hay cả tỷ đồng mới có thể đi đầu tư như bất động sản, chỉ cần vài triệu trong tay là chúng ta đã có thể đi đầu tư vào chứng khoán. Việc lãi lỗ cũng được tính toán rất rõ ràng, nhanh chóng và thuận tiện. Việc mua vào bán ra trên thị trường chứng khoán rất dễ dàng, không mất quá nhiều thời gian, tính thanh khoản rất cao.

Bên cạnh đó, các sàn chứng khoán ở Việt Nam luôn được quản lý chặt chẽ và minh bạch bởi nhiều cơ quan chức năng và các thành viên thị trường. Bởi vậy, giữa rất nhiều các kênh đầu tư hiện nay, đầu tư vào chứng khoán luôn là một kênh tốt, hiệu quả.

6. Những lưu ý khi tham gia vào thị trường chứng khoán:

Trước khi muốn đầu tư vào chứng khoán, điều đầu tiên cần làm đó là trau dồi kiến thức thật kỹ càng, thường xuyên đọc các báo cáo về tài chính, cách phân tích tình hình kinh tế vi mô và vĩ mô…

Sau khi có vốn kiến thức, cần xác định loại hình đầu tư chứng khoán mà bạn đang hướng đến. Nếu thận trọng, muốn có thêm thu nhập chắc chắn hơn thì chứng chỉ quỹ hay trái phiếu sẽ là loại hình được ưu tiên. Ngược lại, với những người thích rủi ro nhưng có thể kiếm lãi nhiều hơn thì có thể lựa chọn cổ phiếu.

Cần xác định rõ về số tiền có thể đầu tư, phân bổ danh sách sao cho hợp lý nhất

Với những người chưa có đủ tự tin thì nên chọn cho mình một nhà môi giới chứng khoán giỏi và có uy tín.

Trong quá trình giao dịch cần bám theo sát xu hướng, cập nhật liên tục những tin tức về thị trường để có thể phân tích và chọn lựa một cách chính xác.

Sẵn sàng cắt lỗ khi cần để đảm bảo nguồn vốn tránh xa sa đà vào giao dịch khi đang ở trạng thái hoang mang.