Phân biệt miễn hình phạt, miễn chấp hành hình phạt và miễn trách nhiệm hình sự

Trên thực tiễn xử lý tội phạm, có rất nhiều trường hợp người phạm tội được miễn truy cứu trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt hoặc miễn chấp hành hình phạt. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn nhầm lẫn về các khái niệm này. Bài viết dưới đây Luật Dương Gia sẽ giới thiệu và phân biệt miễn hình phạt và miễn chấp hành hình phạt, miễn trách nhiệm hình sự.

1. Miễn hình phạt là gì?

Miễn hình phạt là không thuộc người hoặc pháp nhân thương mại phạm tội phải chịu biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước là hình phạt về tội mà họ đã thực hiện. Miễn hình phạt được áp dụng trong trường hợp khi xét thấy không cần thiết phải áp dụng biện pháp nghiêm khắc nhất của Nhà nước là hình phạt, những vẫn cần áp dụng trách nhiệm hình sự.

Miễn hình phạt chỉ được áp dụng đối với cá nhân người bị kết án, người phạm tội đã bị tuyên là một bằng một bản án có hiệu lực pháp luật.

2. Miễn trách nhiệm hình sự là gì?

Miễn trách nhiệm hình sự là một chế định nhân đạo của pháp nhân hình sự Việt Nam, không buộc người hoặc pháp nhân thương mại phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự về tội mà họ đã phạm. Miễn trách nhiệm hình sự hủy bỏ hậu quả pháp lý của việc thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội bị luật hình sự cấm đối với người bị coi là có lỗi trong việc thực hiện hành vi đó.

Có thể nhận thấy miễn trách nhiệm hình sự là một chế định thể hiện rõ nguyên tắc nhân đạo của chính sách nhân đạo của nhà nước ta. Miễn trách nhiệm hình sự chỉ đặt ra với chủ thể của tội phạm phải chịu trách nhiệm hình sự, khi người đó đáp ứng đầy đủ căn cứ pháp lý và những điều kiện trong từng trường hợp cụ thể mà pháp luật hiện hành quy định. Miễn trách nhiệm hình sự do cơ quan tiến hành tố tụng có thẩm quyền quyết định được thể hiện bằng văn bản. Người được miễn trách nhiệm hình sự đương nhiên không phải chịu các hậu quả pháp lý hình sự bất lợi của việc phạm tội, nhưng họ vẫn phải chịu một hay nhiều biện pháp tác động về mặt pháp lý thuộc các ngành luật tương ứng khác (tố tụng hình sự, hành chính, dân sự, lao động,…).

3. Miễn chấp hành hình phạt là gì?

Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước được quy định trong BLHS của Tòa án quyết định áo dụng đối với người hoặc pháp nhân thương mại phạm tội nhằm tước bỏ hoặc hạn chế quyền, lợi ích của người, pháp nhân thương mại đó (Điều 30 BLHS 2015)

Miễn có nghĩa là bỏ, từ bỏ; chấp hành được hiểu là làm đúng theo điều tổ chức, quyết định đề ra. Từ đó có thể hiểu miễn chấp hành hình phạt là không buộc người bị kết án phải chấp hành hình phạt đã tuyên, hoặc là không buộc người bị kết án phải tiếp tục chấp hành hình phạt còn lại. Miễn chấp hành hình phạt bao gồm miễn chấp hành toàn bộ hình phạt và miễn chấp hành hình phạt còn lại.

Miễn chấp hành toàn bộ hình phạt có nghĩ là người bị chấp hành án chưa chấp hành hình phạt hoặc đang được hoãn thi hành án thì được miễn chấp hành toàn bộ hình phạt, bao gồm hình phạt chính và hình phạt bổ sung.

Miễn chấp hành hình phạt còn lại là không buộc người bị kết án phải tiếp tục chấp hành hình phạt còn lại. Có thế thấy “Miễn chấp hành hình phạt tù còn lại có nghĩa là tha tù trước thời hạn, tức là chấm dứt việc giam giữ người bị kết án trước khi họ kết thúc thời hạn chấp hành hình phạt tù theo quyết định của bản án đã tuyên.

Miễn chấp hành hình phạt được áp dụng đối với người đã bị kết án bằng một bản án đã có hiệu lực pháp luật và chưa chấp hành hình phạt hoặc chấp hành một phần hình phạt đã tuyên nếu đáp ứng những điều kiện nhất định. Người phạm tội đã thỏa mãn các yếu tố cấu thành tội phạm, đã bị truy cứu trách nhiệm hình sự, phải chịu trách nhiệm hình phạt nhưng không phải chấp hành (thi hành án) toàn bộ  hoặc một phần bản án hoặc đã quyết định đã có hiệu lực của Tòa án.

Người được miễn chấp hành hình phạt có án tích và được xóa án tích theo quy định.

4. Phân biệt miễn hình phạt, miễn chấp hành hình phạt và miễn trách nhiệm hình sự

Cả 3 chế định miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt và miễn chấp hành hình phạt đều là chính sách thể hiện tính nhân văn trong hệ thống pháp luật hình sự nữa ta, chỉ áp dụng khi người phạm tội đáp ứng đủ các điều kiện luật định.

Về hậu quả, đề không thực hiện biện pháp cách ly người phạm tội khỏi xã hội tạo điều kiện cho họ có cơ hội được sống và làm việc với môi trường bên ngoài xã hội, tái hòa nhập cộng đồng, giáo dục họ trở thành người sống có ích cho xã hội.

Miễn trách nhiệm hình sự, miễn hình phạt và miễn chấp hành hình phạt là những chế định phản ánh chính sách khoan hồng, nhân đạo của Luật Hình sự Việt Nam theo mức độ từ thấp đến cao.