Trên thực tế để đảm bảo điều kiện sống của những chủ thể là người chưa thành niên, ốm đau, tàn tật, mất năng lực hành vi dân sự, không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình thì những chủ thể này cần có người nuôi dưỡng. Vậy người nuôi dưỡng là gì? Thế nào là người nuôi dưỡng hợp pháp?
Mục lục bài viết
1. Khái niệm người nuôi dưỡng:
Hiểu một cách đơn giản thì nuôi dưỡng là việc một người chăm sóc và cung cấp những thứ cần thiết cho người khác (gọi chung là người được nuôi dưỡng) nhằm mục đích là tạo điều kiện để duy trì và phát triển cuộc sống của các chủ thể là người được nuôi dưỡng.
Theo Điều 71 Luật Hôn nhân và gia đình 2014 quy định nội dung sau đây:
– Cha, mẹ có nghĩa vụ và quyền ngang nhau, cùng nhau chăm sóc, nuôi dưỡng con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
– Con có nghĩa vụ và quyền chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ, đặc biệt khi cha mẹ mất năng lực hành vi dân sự, ốm đau, già yếu, khuyết tật; trường hợp gia đình có nhiều con thì các con phải cùng nhau chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ.
Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 cũng quy định cha mẹ và con, ông bà và cháu, anh chị em, cô, dì, chú, cậu, bác ruột và cháu ruột với nhau có nghĩa vụ nuôi dưỡng nhau khi một bên chưa thành niên, ốm đau, tàn tật, mất năng lực hành vi dân sự, không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình. Các chủ thể là người có nghĩa vụ nuôi dưỡng mà không cùng sống chung với người được nuôi dưỡng hoặc trốn tránh thực hiện nghĩa vụ nuôi dưỡng thì phải có nghĩa vụ cấp dưỡng theo đúng quy định của pháp luật hiện hành.
2. Quy định về quyền và nghĩa vụ của người nuôi dưỡng hợp pháp:
Như đã phân tích cụ thể bên trên thì cha mẹ và con, ông bà và cháu, anh chị em với nhau có nghĩa vụ nuôi dưỡng nhau khi một bên chưa thành niên, ốm đau, tàn tật, mất năng lực hành vi dân sự, không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình. Như vậy, các chủ thể là người nuôi dưỡng hợp pháp bao gồm: mẹ và con, ông bà và cháu, anh chị em với nhau, cô, dì, chú, cậu, bác ruột và cháu ruột.
2.1. Quyền và nghĩa vụ nuôi dưỡng của con cái đối với cha mẹ:
Luật Hôn nhân và gia đình năm 2014 quy định về quyền và nghĩa vụ của con cái đối với cha mẹ có nội dung cụ thể như sau:
– Quyền của con cái đối với cha mẹ:
+ Con cái có quyền được cha mẹ thương yêu, tôn trọng, thực hiện các quyền, lợi ích hợp pháp về nhân thân và tài sản theo quy định của pháp luật; được học tập và giáo dục; được phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ và đạo đức.
+ Đối với con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình thì có quyền sống chung với cha mẹ, được cha mẹ trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc.
+ Đối với con chưa thành niên tham gia công việc gia đình phù hợp với lứa tuổi và không trái với quy định của pháp luật về bảo vệ, chăm sóc và giáo dục trẻ em.
+ Đối với con đã thành niên có quyền tự do lựa chọn nghề nghiệp, nơi cư trú, học tập, nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn, nghiệp vụ; tham gia hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội theo nguyện vọng và khả năng của mình.
+ Con cái có quyền được hưởng quyền về tài sản tương xứng với công sức đóng góp vào tài sản của gia đình.
– Nghĩa vụ của con cái đối với cha mẹ:
+ Con cái có nghĩa vụ, bổn phận yêu quý, kính trọng, biết ơn, hiếu thảo, phụng dưỡng cha mẹ, giữ gìn danh dự, truyền thống tốt đẹp của gia đình.
+ Khi con cái sống cùng với cha mẹ, con có nghĩa vụ tham gia công việc gia đình, lao động, sản xuất, tạo thu nhập nhằm bảo đảm đời sống chung của gia đình.
+ Con cái có nghĩa vụ đóng góp thu nhập vào việc đáp ứng nhu cầu của gia đình phù hợp với khả năng của mình.
+ Con cái có nghĩa vụ và quyền chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ, đặc biệt khi cha mẹ mất năng lực hành vi dân sự, ốm đau, già yếu, khuyết tật; trường hợp gia đình có nhiều con thì các con phải cùng nhau chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ.
+ Con đã thành niên không sống chung với cha, mẹ có nghĩa vụ cấp dưỡng cho cha, mẹ trong trường hợp cha, mẹ không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
Như vậy, con cái có nghĩa vụ, trách nhiệm chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ, đặc biệt khi cha mẹ mất năng lực hành vi dân sự, ốm đau, già yếu, khuyết tật; trường hợp gia đình có nhiều con thì các con phải cùng nhau chăm sóc, nuôi dưỡng cha mẹ và đối với con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình thì sẽ có quyền sống chung với cha mẹ, được cha mẹ trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc theo đúng quy định của pháp luật hiện hành.
2.2. Quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đới với con cái:
Theo quy định tại các Điều 69, 71, 72 của Luật hôn nhân và gia đình năm 2014 thì cha mẹ có các nghĩa vụ và quyền sau đây:
– Quyền của cha mẹ đối với con cái:
+ Cha hoặc mẹ có quyền tự mình thực hiện giao dịch nhằm mục đích để đáp ứng nhu cầu thiết yếu của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
+ Đối với giao dịch liên quan đến tài sản là bất động sản, động sản có đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng, tài sản đưa vào kinh doanh của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự thì phải có sự thỏa thuận của cha mẹ.
+ Những tài sản riêng của con dưới 15 tuổi, con mất năng lực hành vi dân sự sẽ do cha mẹ trực tiếp quản lý. Cha mẹ có thể ủy quyền cho người khác quản lý tài sản riêng của con. Tài sản riêng của con do cha mẹ hoặc người khác quản lý được giao lại cho con khi con từ đủ 15 tuổi trở lên hoặc khi con khôi phục năng lực hành vi dân sự đầy đủ, trừ trường hợp cha mẹ và con có thỏa thuận khác.
+ Trong trường hợp cha mẹ hoặc người giám hộ quản lý tài sản riêng của con dưới 15 tuổi thì có quyền định đoạt tài sản đó vì lợi ích của con, nếu con từ đủ 09 tuổi trở lên thì phải xem xét nguyện vọng của con.
+ Đối với con từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi có quyền định đoạt tài sản riêng, trừ trường hợp tài sản là bất động sản, động sản có đăng ký quyền sở hữu, quyền sử dụng hoặc dùng tài sản để kinh doanh thì phải có sự đồng ý bằng văn bản của cha mẹ hoặc người giám hộ.
– Nghĩa vụ của cha mẹ đối với con cái:
+ Cha mẹ phải có nghĩa vụ thương yêu con, tôn trọng ý kiến của con; chăm lo việc học tập, giáo dục để con phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ, đạo đức, trở thành người con hiếu thảo của gia đình, công dân có ích cho xã hội.
+ Cha mẹ phải có nghĩa vụ trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
+ Cha mẹ là người giám hộ hoặc đại diện theo quy định của Bộ luật dân sự cho con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự.
+ Cha mẹ có nghĩa vụ không được phân biệt đối xử với con trên cơ sở giới hoặc theo tình trạng hôn nhân của cha mẹ; không được lạm dụng sức lao động của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động; không được xúi giục, ép buộc con làm việc trái pháp luật, trái đạo đức xã hội.
+ Cha và mẹ có nghĩa vụ và quyền ngang nhau, cùng nhau chăm sóc, nuôi dưỡng con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
+ Cha mẹ có nghĩa vụ và quyền giáo dục con, chăm lo và tạo điều kiện cho con học tập.
+ Cha mẹ tạo điều kiện cho con được sống trong môi trường gia đình đầm ấm, hòa thuận; làm gương tốt cho con về mọi mặt; phối hợp chặt chẽ với nhà trường, cơ quan, tổ chức trong việc giáo dục con.
+ Cha mẹ hướng dẫn con chọn nghề; tôn trọng quyền chọn nghề, quyền tham gia hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội của con.
+ Cha mẹ có thể đề nghị cơ quan, tổ chức hữu quan giúp đỡ để thực hiện việc giáo dục con khi gặp khó khăn không thể tự giải quyết được.
+ Cha mẹ phải bồi thường thiệt hại do con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự gây ra theo quy định của Bộ luật dân sự.
+ Cha mẹ là người đại diện theo pháp luật của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự, trừ trường hợp con có người khác làm giám hộ hoặc có người khác đại diện theo pháp luật.
+ Cha, mẹ phải chịu trách nhiệm liên đới về việc thực hiện giao dịch liên quan đến tài sản của con.
Như vậy, theo quy định của pháp luật hôn nhân và gia đình, tại các Điều 69, 71, 72 quy định về quyền và nghĩa vụ của cha mẹ đối với con cái lại một lần nữa pháp luật khẳng định các chủ thể là cha mẹ phải có nghĩa vụ trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình.
3. Quyền và nghĩa vụ nuôi dưỡng của các thành viên khác trong gia đình:
Người nuôi dưỡng hợp pháp được xác định theo quy định của Luật Hôn nhân và gia đình 2014, cụ thể được quy định tại Điều 104, Điều 105 và Điều 106, lần lượt được xác định gồm có các đối tượng sau:
– Thứ nhất: Ông bà nội, ông bà ngoại, cháu.
– Thứ hai: Anh, chị, em.
– Thứ ba: Cô, dì, chú, cậu, bác ruột và cháu ruột.
Quyền, nghĩa vụ nuôi dưỡng của ông bà nội, ông bà ngoại và cháu:
– Pháp luật hôn nhân và gia đình quy định ông bà nội, ông bà ngoại có quyền, nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, giáo dục cháu, sống mẫu mực và nêu gương tốt cho con cháu; trường hợp cháu chưa thành niên, cháu đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình mà không có người nuôi dưỡng thì ông bà nội, ông bà ngoại có nghĩa vụ nuôi dưỡng cháu.
– Và, ngược lại, cháu có nghĩa vụ kính trọng, chăm sóc, phụng dưỡng ông bà nội, ông bà ngoại. Đối với trường hợp ông bà nội, ông bà ngoại không có con để nuôi dưỡng mình thì cháu đã thành niên có nghĩa vụ nuôi dưỡng.
Quyền, nghĩa vụ nuôi dưỡng của anh, chị, em:
Pháp luật hôn nhân và gia đình quy định các chủ thể là anh, chị, em trong gai đình sẽ có quyền, nghĩa vụ thương yêu, chăm sóc, giúp đỡ nhau và các chủ thể này cũng có quyền, nghĩa vụ nuôi dưỡng nhau trong trường hợp không còn cha mẹ hoặc cha mẹ không có điều kiện trông nom, nuôi dưỡng, chăm sóc, giáo dục con.
Quyền, nghĩa vụ nuôi dưỡng của cô, dì, chú, cậu, bác ruột và cháu ruột:
Pháp luật hôn nhân và gia đình quy định các chủ thể là cô, dì, chú, cậu, bác ruột và cháu ruột có quyền, nghĩa vụ thương yêu, chăm sóc, giúp đỡ nhau. Và, các chủ thể này cũng có quyền, nghĩa vụ nuôi dưỡng nhau trong trường hợp người cần được nuôi dưỡng không còn cha, mẹ, con hoặc còn nhưng những người này không có điều kiện để thực hiện nghĩa vụ nuôi dưỡng.
Những đối tượng được quy định cụ thể nêu trên được xác định là người nuôi dưỡng hợp pháp khi thực hiện hoạt động trông nom, chăm sóc, giáo dục và nuôi dưỡng nhau trong trường hợp không còn vợ, chồng; bố đẻ, mẹ đẻ, con đẻ, con nuôi hoặc còn nhưng không có đủ điều kiện để thực hiện việc trông nom, chăm sóc, giáo dục hoặc nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật hiện hành.
