Trong đời sống, không ít trường hợp con người rơi tình huống mất khả năng tự kiềm chế. Hành vi giết người có thể xảy ra một cách bột phát, khác hẳn với những trường hợp giết người có chủ ý từ trước. Nhằm bảo đảm công bằng trong xử lý, Bộ luật Hình sự đã quy định riêng tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh tại Điều 125 Bộ luật Hình sự 2015.
Mục lục bài viết
- 1 1. Khái quát về Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
- 1.1 1.1. Khái niệm và đặc điểm pháp lý của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
- 1.2 1.2. Ý nghĩa xã hội và chính sách hình sự khi quy định Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
- 1.3 1.3. Cơ sở pháp lý của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
- 2 2. Cấu thành tội phạm của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
- 3 3. Khung hình phạt của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
- 4 4. Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
- 5 5. Phân biệt Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh và Tội giết người:
- 6 6. Bản án điển hình của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
1. Khái quát về Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
1.1. Khái niệm và đặc điểm pháp lý của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là hành vi tước đoạt tính mạng người khác trong hoàn cảnh tâm lý đặc biệt khi người phạm tội rơi vào tình trạng bị kích động dữ dội về tinh thần do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của chính nạn nhân gây ra.
Đây là một tội danh đặc thù, bởi mặc dù hậu quả vẫn là xâm phạm đến quyền sống, quyền nhân thân cao nhất của con người nhưng mức độ lỗi và tính nguy hiểm cho xã hội được xem xét giảm nhẹ do yếu tố tâm lý khách quan tác động trực tiếp đến người phạm tội.
1.2. Ý nghĩa xã hội và chính sách hình sự khi quy định Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
Việc quy định riêng tội danh giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh cho thấy sự nhân đạo và công bằng của pháp luật hình sự Việt Nam.
Nhà làm luật thừa nhận rằng trong thực tiễn, không phải mọi hành vi tước đoạt tính mạng đều xuất phát từ sự chuẩn bị từ trước, có chủ ý hoặc động cơ xấu xa. Mà có những trường hợp, hành vi trái pháp luật nghiêm trọng từ phía nạn nhân đã kích động mạnh tinh thần của người phạm tội, khiến họ mất khả năng kiềm chế và thực hiện hành vi bột phát.
Vì thế việc xử lý nhẹ hơn so với Tội giết người thông thường (Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015) giúp phân hóa trách nhiệm hình sự và bảo đảm công bằng xã hội.
1.3. Cơ sở pháp lý của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
Điều 125 Bộ luật Hình sự quy định về Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh như sau:
“1. Người nào giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với người đó hoặc đối với người thân thích của người đó, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
2. Phạm tội đối với 02 người trở lên, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 07 năm.”
Điều luật này xác định rõ hành vi phạm tội, điều kiện áp dụng và khung hình phạt tương ứng, với mức hình phạt thấp hơn rất nhiều so với tội giết người thông thường quy định tại Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015.
Ngoài ra, việc áp dụng còn phải dựa trên các quy định chung của Bộ luật Hình sự 2015 về tình tiết tăng nặng và giảm nhẹ (Điều 51 và Điều 52 Bộ luật Hình sự 2015) cũng như hướng dẫn từ thực tiễn xét xử để làm rõ thế nào là “tinh thần bị kích động mạnh” và cách chứng minh trong tố tụng hình sự.
2. Cấu thành tội phạm của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
2.1. Khách thể:
Điều 19 Hiến pháp năm 2013 quy định: Mọi người có quyền sống. Tính mạng con người được pháp luật bảo hộ. Không ai bị tước đoạt tính mạng trái luật.
Mặt khách thể của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là xâm phạm quyền sống của con người.
2.2. Mặt khách quan:
Giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là hành vi của một người không tự kìm chế được mình trước hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân đối với chính mình hoặc đối với người thân thích của mình nên đã giết chết nạn nhân. Hành vi khách quan của tội này cũng tương tự như hành vi trong Tội giết người (Điều 123 Bộ luật Hình sự năm 2015) như: đâm, chém, bắn, đấm, đá…
Tình trạng tinh thần bị kích động mạng là:
- Tình trạng người phạm tội đã không thể tự chủ được bản thân;
- Không thể tự kiềm chế hành vi phạm tội của mình.
Người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh bị ức chế tâm lý ở mức độ cao khó có đủ bình tĩnh để lựa chọn và suy xét về hành động của mình. Người phạm tội đã thực hiện việc giết người ngay trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh.
Đặc biệt, tình trạng tinh thần bị kích động mạnh của người phạm tội phải do hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân gây nên đối với người phạm tội. Hoặc cũng có trường hợp hành vi trái pháp luật của nạn nhân có tính chất đè nén áp bức nặng nề, đến một thời điểm nhất định bùng phát thì người phạm tội vẫn được coi là “phạm tội trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh”.
“Hành vi trái pháp luật nghiêm trọng của nạn nhân” có thể được xác định như sau:
- Xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm;
- Các hành vi trái pháp luật khác gây ra hậu quả tâm lý nặng nề cho người phạm tội;
- Mức độ “nghiêm trọng” là một yếu tố định tội, vì thế cần được xem xét cụ thể từng trường hợp.
2.3. Chủ thể:
Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015 quy định: Người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm, trừ những tội phạm mà Bộ luật này có quy định khác.
Theo đó, người có đủ năng lực trách nhiệm hình sự và đạt độ tuổi luật định sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự. Chủ thể của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là người từ đủ 16 tuổi trở và có năng lực hành vi đầy đủ.
2.4. Mặt chủ quan:
Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh được thực hiện với lỗi cố ý (có thể là cố ý trực tiếp hoặc gián tiếp). Người phạm tội nhận thức được hành vi của mình có thể gây ra chết người, nhưng vẫn thực hiện (cố ý trực tiếp) hoặc bỏ mặc cho hậu quả xảy ra (cố ý gián tiếp).
Động cơ, mục đích không phải là yếu tố bắt buộc của cấu thành tội phạm đối với Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh, nhưng có thể ảnh hưởng đến việc xem xét mức độ phạm tội.
2.5. Căn cứ xác định “trạng thái tinh thần bị kích động mạnh”:
Đây là yếu tố then chốt và phức tạp nhất. Việc xác định trạng thái này cần có sự phối hợp giữa đánh giá pháp lý và chuyên môn tâm lý, giám định pháp y tâm thần. Cần xem xét khách quan các yếu tố:
- Tính chất, mức độ nghiêm trọng của hành vi trái pháp luật của nạn nhân;
- Mối quan hệ giữa người phạm tội và nạn nhân;
- Thời gian giữa hành vi của nạn nhân và hành vi giết người;
- Và diễn biến tâm lý của người phạm tội.
Đồng thời, không phải mọi trạng thái cảm xúc mạnh đều là “kích động mạnh” theo nghĩa của Điều 125 Bộ luật Hình sự 2015.
3. Khung hình phạt của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
- Khoản 1: Bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm áp dụng khi giết một người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh. Mức hình phạt thấp hơn, thể hiện sự giảm nhẹ trách nhiệm hình sự do trạng thái tâm lý đặc biệt của người phạm tội.
- Khoản 2: Phạt tù từ 03 năm đến 07 năm áp dụng khi giết 02 người trở lên trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh. Mức hình phạt cao hơn, thể hiện sự tăng nặng trách nhiệm hình sự do tính chất nguy hiểm của hành vi đối với nhiều người.
- Lưu ý: Tội phạm này thực chất là trường hợp giảm nhẹ đặc biệt của tội giết người. Trạng thái tinh thần bị kích động mạnh khác với trạng thái tinh thần bị kích động về mức độ bị kích động. Nếu chỉ là những va chạm, xung đột thông thường trong đời sống gây nên tình trạng bị kích động mà họ đã có hành vi giết ngườu thì không phạm tội giết người trong trạng thái bị kích động mạnh (Điều 125 Bộ luật Hình sự 2015) mà phạm tội giết người (Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015) với tình tiết giảm nhẹ “phạm tội trong trường hợp bị kích động về tinh thần do hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra” quy định tại điểm e khoản 1 Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015.
4. Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
Tình tiết định khung tăng nặng được quy định tại khoản 2 Điều 125 Bộ luật Hình sự 2015. Cụ thể như sau:
a. Trường hợp giết một người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh (khoản 1 Điều 125 Bộ luật Hình sự 2015):
- Trong trường hợp chỉ có 01 người bị giết thì người phạm tội bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo khoản 1 Điều 125 Bộ luật hình sự 2015 có khung hình phạt từ 06 tháng đến 03 năm. Khung hình phạt này thuộc loại tội phạm ít nghiêm trọng theo Điều 9 Bộ luật Hình sự 2015.
- Khung hình phạt của khoản 1 Điều 125 Bộ luật Hình sự 2015 của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh bằng với khung hình phạt quy định tại điểm b khoản 2 Điều 135 Bộ luật Hình sự 2015 về Tội cố ý gây thương tích hoặc gây tổn hại cho sức khỏe của người khác trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh trong trường hợp dẫn đến hậu quả chết người.
b. Trường hợp giết 02 người trở lên trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh (khoản 2 Điều 125 Bộ luật Hình sự 2015):
- Giết nhiều người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh là trường hợp giết người với số lượng từ 02 người trở lên.
- Trong đó, nếu chỉ có 01 người có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với người phạm tội hoặc đối với người thân thích của người phạm tội, còn những người khác không có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với người phạm tội hoặc đối với người thân thích của người phạm tội, thì người phạm tội bị truy cứu về hai tội: “Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh” và “Tội giết người” theo quy định tại Điều 123 và Điều 125 Bộ luật Hình sự 2015.
- Nếu có nhiều người có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với người phạm tội hoặc đối với người thân thích của người phạm tội nhưng chỉ có một người bị giết chết, còn những người khác chỉ bị thương và có tỷ lệ thương tật từ 31% trở lên thì người phạm tội bị truy cứu về hai tội: Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh theo khoản 1 Điều 125 Bộ luật Hình sự 2015 và Tội cố ý gây thương tích trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh theo Điều 135 Bộ luật Hình sự 2015.
5. Phân biệt Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh và Tội giết người:
Nội dung so sánh | Tội giết người (Điều 123 Bộ luật Hình sự 2015) | Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh (Điều 125 Bộ luật Hình sự 2015) |
Điểm giống |
| |
Chủ thể | Người từ đủ 14 tuổi trở lên theo Điều 12 Bộ luật Hình sự 2015 | Người từ đủ 16 tuổi trở lên và đang trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh |
Nạn nhân | Không có dấu hiệu đặc biệt | Có hành vi trái pháp luật nghiêm trọng đối với người phạm tội hoặc người thân thích của người phạm tội. |
6. Bản án điển hình của Tội giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh:
- Tên bản án:
Bản án 10/2022/HS-ST ngày 25/03/2022 của Tòa án nhân dân tỉnh An Giang.
- Nội dung bản án:
Hà Minh Ng là con ruột của bị cáo, sau khi ly hôn vợ Ng về sống chung nhà với bị cáo. Hàng ngày Ng thường xuyên chửi mắng bị cáo, đuổi bị cáo ra khỏi nhà với lý do Ng cho rằng bị cáo không chuyển nhượng quyền sử dụng đất lại cho Ng. Đỉnh điểm của sự việc là ngày 19/11/2021 sau khi tổ chức uống rượu tại nhà xong, Ng tiếp tục la mắng bị cáo về việc chuyển nhượng đất là phải chia hết cho Ng, bị cáo bỏ vào trong nhà nằm nghĩ.
Khi bị cáo lấy cơm đem ra phía trước cửa nhà ăn, Ng lại tiếp tục chửi bị cáo là đồ khùng điên và dùng tay lật đổ mâm cơm của bị cáo đang ăn xuống đất, bị cáo bỏ vào nhà nằm, Ng xông đến dùng tay đánh bị cáo, nhưng được Nhựt can ngăn kéo ra ngoài, nhưng Ng xổ đẩy Nhựt ra và lấy cây dao (loại dao mác dài 33,7cm), cây kéo trên vách kệ bếp ném bị cáo nhưng không trúng.
Nhựt can ngăn lấy cây dao mác, cây kéo để lại trên kệ bếp. Chưa dừng lại ở đó Ng chạy đến dùng tay đánh vào đầu và bóp cổ bị cáo, bị cáo dùng chân đạp Ng và bỏ chạy về phía kệ bếp, Ng vẫn đuổi theo đánh bị cáo, do quá bức xúc bị cáo chụp lấy cây dao mác trên kệ bếp đâm một nhát trúng vào vùng bụng của Ng, dẫn đến Ng tử vong.
Xét lời khai nhận tội của bị cáo hoàn toàn phù hợp với lời khai tại Cơ quan Điều tra, phù hợp với lời khai của người có quyền lợi và Ng vụ liên quan và lời khai của những người làm chứng.
Lời khai của các bị cáo còn phù hợp với Bản kết luận giám định pháp y tử thi số 158/KLGT-PC09(PYTT) ngày 05/1/2022 của Phòng kỹ thuật hình sự – Công an tỉnh A, biên bản khám nghiệm hiện trường ngày 19 tháng 11 năm 2021 và các chứng cứ khác có trong hồ sơ vụ án, đã đủ căn cứ xác định chính bị cáo Hà Quang N đã có hành vi dùng cây dao (loại dao mác dài 33,7cm, lưỡi bằng kim loại dài 22cm, cán bằng gỗ dài 11,7cm, mũi nhọn) đâm vào vùng bụng của Ng dẫn đến tử vong.
Bị cáo là người có đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự và thực hiện hành vi với lỗi cố ý, dùng cây dao mác là hung khí nguy hiểm, đâm vào vùng bụng của Ng, là một trong các vị trí hiểm yếu trên cơ thể, để tước đoạt mạng sống của Ng. Tuy nhiên, trong trường hợp này là do xuất phát từ hành vi trái pháp luật của Ng con ruột bị cáo đã thường xuyên chửi mắng bị cáo hàng ngày, bị cáo đã đè nén, áp bức tương đối nặng nề, sự việc được lặp đi lặp lại, sự kích động này đã âm ỷ trong một thời gian dài, đến thời điểm vào ngày 19 tháng 11 năm 2021 hành vi trái pháp luật của Ng lại tiếp diễn thể hiện là dùng lời nói chửi mắng bị cáo, dùng tay hất đổ mâm cơm của bị cáo đang ăn, cũng như đánh, bóp cổ bị cáo làm cho bị cáo bị kích động mạnh không tự kềm chế được dẫn đến hành vi phạm tội.
Do đó có đủ cơ sở kết luận hành vi của bị cáo đã phạm tội “Giết người trong trạng thái tinh thần bị kích động mạnh”.
- Quyết định của Tòa án:
Hà Quang N: 09 (chín) tháng tù.
Thời hạn chấp hành hình phạt tù được tính kể từ ngày 23/11/2021.
THAM KHẢO THÊM:
