Trên thực tế ngày nay, các loại động vật quý hiếm còn rất ít và dần đang bị tuyệt chủng vì những nguyên nhân khác nhau, trong đó đáng lên án nhất là hành vi săn bắn trái phép của con người vì lợi ích vật chất cá nhân. Động vật quý hiểm cũng như phân loại các động vật quý hiếm được quy định ra sao?

Mục lục bài viết

1 1. Động vật quý hiếm là gì?

2 2. Phân loại các loài động vật quý hiếm?

2.1 2.1. Loài được ưu tiên bảo vệ:
2.2 2.2. Loài có số lượng cá thể còn ít hoặc đang bị đe dọa tuyệt chủng:
2.3 2.3. Loài có giá trị đặc biệt về khoa học, y tế, kinh tế, sinh thái, cảnh quan, môi trường, văn hóa – lịch sử:

3 3. Danh mục các loài động vật nguy cấp, quý hiếm cần được bảo vệ:

1. Động vật quý hiếm là gì?

Hiện nay, động vật quý hiếm được hiểu là những động vật có giá trị về thực phẩm, dược liệu, nguyên liệu công nghệ, khoa học, xuất khẩu, làm cảnh, mĩ nghệ,… bên cạnh đó còn bao gồm những động vật sống trong thiên nhiên trong vòng 10 năm trở lại đang có số lượng giảm sút; các loài được ưu tiên bảo vệ.

Về cấp độ nguy hiểm của động vật quý hiếm được phân chia như sau:

– Rất nguy cấp (CR): số lượng cá thể giảm 80%.

– Nguy cấp (EN): số lượng cá thể giảm 50%.

– Sẽ nguy cấp (VU): số lượng cá thể giảm 20%.

– Ít nguy cấp (LR): loài động vật quý hiếm được nuôi hoặc bảo tồn.

2. Phân loại các loài động vật quý hiếm?

Hiện nay, căn cứ tại Nghị định 160/2013/NĐ-CP về tiêu chí xác định loài và chế độ quản lý loài thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ. Cụ thể là:

2.1. Loài được ưu tiên bảo vệ:

Loài được ưu tiên bảo vệ phải đáp ứng các tiêu chí như sau:

– Về số lượng: còn ít hoặc đang bị đe dọa tuyệt chủng.

– Là loài mang tính chất đặc hữu hoặc có một trong các giá trị đặc biệt về khoa học; y tế; kinh tế; sinh thái, cảnh quan, môi trường và văn hóa – lịch sử.

2.2. Loài có số lượng cá thể còn ít hoặc đang bị đe dọa tuyệt chủng:

Theo quy định tại Điều 5 Nghị định 160/2013/NĐ-CP, căn cứ để xác định loài có số lượng cá thể còn ít và có nguy cơ tuyệt chủng gồm:

– Theo quan sát hoặc ước tính trong mười (10) năm gần nhất hoặc ba (03) thế hệ cuối tính đến thời điểm đánh giá bị suy giảm quần thể ít nhất là 50%.

Hoặc được dự báo suy giảm ít nhất là 50% trong 10 năm hoặc 03 năm thế hệ tiếp theo tính từ thời điểm đánh giá.

– Đặc điểm về nơi cư trú: nơi cư trú hoặc phân bổ ước tính dưới 500 km² và quần thể bị chia cắt nghiêm trọng hoặc suy giảm liên tục về khu vực phân bố, nơi cư trú.

– Trong quần thể loài ước tính dưới 2.500 cá thể trưởng thành và có một trong các điều kiện bao gồm:

+ Theo quan sát có sự suy giảm liên tục hoặc ước tính số lượng cá thể từ 20% trở lên trong năm (05) năm gần nhất hoặc hai (02) thế hệ cuối tính đến thời điểm đánh giá.

+ Số lượng cá thể trưởng thành có sự suy giảm liên tục, cấu trúc quần thể có dạng bị chia cắt và không có tiểu quần thể nào ước tính có trên 250 cá thể trưởng thành hoặc chỉ có một tiểu quần thể duy nhất.

– Quần thể loài ước tính có dưới 250 cá thể trưởng thành.

– Về xác suất bị tuyệt chủng ngoài tự nhiên: từ 20% trở lên trong vòng 20 năm tiếp theo hoặc 05 năm thế hệ tiếp theo tính từ thời điểm lập hồ sơ.

2.3. Loài có giá trị đặc biệt về khoa học, y tế, kinh tế, sinh thái, cảnh quan, môi trường, văn hóa – lịch sử:

Thứ nhất, giá trị về mặt khoa học:

Loài có nguồn gen quý hiếm để bảo tồn và chọn tạo giống.

Thứ hai, giá trị về mặt y tế:

Loài mang hợp chất có hoạt tính sinh học quan trọng được sử dụng trực tiếp hoặc làm nguyên liệu điều chế các sản phẩm dùng trong ngành y dược.

Thứ ba, giá trị về mặt kinh tế:

Loài có khả năng sinh lợi cao khi được thương mại hóa.

Thứ tư, giá trị đặc biệt về sinh thái, cảnh quan và môi trường:

Loài có vai trò quan trọng và quyết định giúp cho các loài khác trong quần xã được cân bằng. Hoặc có tính đại diện hay tính độc đáo của khu vực địa lý tự nhiên.

Thứ năm, giá trị về văn hóa – lịch sử:

Loài có quá trình gắn với lịch sử, truyền thống văn hóa cũng như phong tục, tập quán của cả một cộng đồng dân cư.

3. Danh mục các loài động vật nguy cấp, quý hiếm cần được bảo vệ:

Danh mục các loài động vật nguy cấp, quý hiếm cần được bảo vệ được ban hành kèm theo Nghị định số 64/2019/NĐ-CP ngày 16 tháng 7 năm 2019 của Chính phủ. Cụ thể như sau:

STT	Tên Việt Nam	Tên khoa học
	LỚP THÚ	MAMMALIA
	BỘ CÁNH DA	DERMOPTERA
	Họ Chồn dơi	Cynocephalidae
1	Chồn bay (Cầy bay)	Galeopterus variegatus
	BỘ LINH TRƯỞNG	PRIMATES
	Họ Cu li	Lorisidae
2	Cu li lớn	Nycticebus bengalensis
3	Cu li nhỏ	Nycticebus pygmaeus
	Họ Khỉ	Cercopithecidae
4	Voọc bạc đông dương	Trachypithecus germaini
5	Voọc bạc trường sơn	Trachypithecus margarita
6	Voọc cát bà (Voọc đen đầu vàng)	Trachypithecus poliocephalus
7	Voọc đen hà tĩnh (Voọc gáy trắng)	Trachypithecus hatinhensis
8	Voọc đen má trắng	Trachypithecus francoisi
9	Voọc mông trắng	Trachypithecus delacouri
10	Voọc chà vá chân đen	Pygathrix nigripes
11	Voọc chà vá chân đỏ (Voọc chà vá chân nâu)	Pygathrix nemaeus
12	Voọc chà vá chân xám	Pygathrix cinerea
13	Voọc đen hà tĩnh (Voọc gáy trắng)	Trachypithecus hatinhensis
14	Voọc đen má trắng	Trachypithecus francoisi
15	Voọc mông trắng	Trachypithecus delacouri
16	Voọc mũi hếch	Rhinopithecus avunculus
17	Voọc xám	Trachypithecus crepusculus
	Họ Vượn	Hylobatidae
18	Vượn đen má hung (Vượn đen má vàng)	Nomascus gabriellae
19	Vượn đen má trắng	Nomascus leucogenys
20	Vượn đen tuyền đông bắc (Vượn cao vít)	Nomascus nasutus
21	Vượn đen tuyền tây bắc	Nomascus concolor
22	Vượn má vàng trung bộ	Nomascus annamensis
23	Vượn siki	Nomascus siki
	BỘ THÚ ĂN THỊT	CARNIVORA
	Họ Chó	Canidae
24	Sói đỏ (Chó sói lửa)	Cuon alpinus
	Họ Gấu	Ursidae
25	Gấu chó	Helarctos malayanus
26	Gấu ngựa	Ursus thibetanus
	Họ Chồn	Mustelidae
27	Rái cá lông mũi	Lutra sumatrana
28	Rái cá lông mượt	Lutrogale perspicillata
29	Rái cá thường	Lutra lutra
30	Rái cá vuốt bé	Aonyx cinereus
	Họ Cầy	Viverridae
31	Cầy giông đốm lớn	Viverra megaspila
32	Cầy vằn bắc	Chrotogale owstoni
33	Cầy gấm	Prionodon pardicolor
34	Cầy mực (Cầy đen)	Arctictis binturong
	Họ Mèo	Felidae
35	Báo gấm	Neofelis nebulosa
36	Báo hoa mai	Panthera pardus
37	Báo lửa (Beo lửa, Beo vàng)	Catopuma temminckii
38	Hổ	Panthera tigris
39	Mèo cá	Prionailurus viverrinus
40	Mèo gấm	Pardofelis marmorata
	BỘ CÓ VÒI	PROBOSCIDEA
	Họ Voi	Elephantidae
41	Voi	Elephas maximus
	BỘ MÓNG GUỐC NGÓN LẺ	PERISSODACTYLA
	Họ Tê giác	Rhinocerotidae
42	Tê giác một sừng	Rhinoceros sondaicus annamiticus
	BỘ MÓNG GUỐC NGÓN CHẴN	ARTIODACTYLA
	Họ Hươu nai	Cervidae
43	Hươu vàng	Axis porcinus
44	Hươu xạ	Moschus berezovskii
45	Mang lớn	Muntiacus vuquangensis
46	Mang trường sơn	Muntiacus trươngsonensis
47	Nai cà tong	Rucervus eldii
	Họ Trâu bò	Bovidae
48	Bò rừng	Bos javanicus
49	Bò tót	Bos gaurus
50	Bò xám	Bos sauveli
51	Sao la	Pseudoryx nghetinhensis
52	Sơn dương	Capricornis milneedwardsii
	BỘ TÊ TÊ	PHOLIDOTA
	Họ Tê tê	Manidae
53	Tê tê java	Manis javanica
54	Tê tê vàng	Manis pentadactyla
	BỘ THỎ	LAGOMORPHA
	Họ Thỏ rừng	Leporidae
55	Thỏ vằn	Nesolagus timminsi
	BỘ CÁ VOI	CETACEA
	Họ Cá heo	Delphinidae
56	Cá heo trắng trung hoa	Sousa chinensis
	BỘ HẢI NGƯU	SIRENIA
	Họ Cá cúi	Dugongidae
57	Bò biển	Dugong dugon
	LỚP CHIM	AVES
	BỘ BỒ NÔNG	PELECANIFORMES
	Họ Bồ nông	Pelecanidae
58	Bồ nông chân xám	Pelecanus philippensis
	Họ Cổ rắn	Anhingidae
59	Cổ rắn (Điêng điểng)	Anhinga melanogaster
	BỘ HẠC	CICONIIFORMES
	Họ Diệc	Ardeidae
60	Cò trắng trung quốc	Egretta eulophotes
61	Vạc hoa	Gorsachius magnificus
	Họ Cò quắm	Threskiornithidae
62	Cò mỏ thìa	Platalea minor
63	Quắm cánh xanh (Cò quắm cánh xanh)	Pseudibis davisoni
64	Quắm lớn (Cò quắm lớn)	Pseudibis gigantea
	Họ Hạc	Ciconiidae
65	Già đẫy nhỏ	Leptoptilos javanicus
66	Hạc cổ trắng	Ciconia episcopus
	BỘ NGỖNG	ANSERIFORMES
	Họ Vịt	Anatidae
67	Ngan cánh trắng	Asarcornis scutulata
	BỘ GÀ	GALLIFORMES
	Họ Trĩ	Phasianidae
68	Công	Pavo muticus
69	Gà so cổ hung	Arborophila davidi
70	Gà lôi lam mào trắng	Lophura edwardsi
71	Gà lôi tía	Tragopan temminckii
72	Gà tiền mặt đỏ	Polyplectron germaini
73	Gà tiền mặt vàng	Polyplectron bicalcaratum
74	Trĩ sao	Rheinardia ocellata
	BỘ SẾU	GRUIFORMES
	Họ Sếu	Gruidae
75	Sếu đầu đỏ (sếu cổ trụi)	Grus antigone
	Họ Ô tác	Otidae
76	Ô tác	Houbaropsis bengalensis
	BỘ RẼ	CHARADRIIFORMES
	Họ Rẽ	Scolopacidae
77	Rẽ mỏ thìa	Calidris pygmaea
78	Choắt mỏ vàng	Tringa guttifer
	BỘ SẢ	CORACIIFORMES
	Họ Hồng hoàng	Bucerotidae
79	Niệc nâu	Anorrhinus austeni
80	Niệc cổ hung	Aceros nipalensis
81	Niệc mỏ vằn	Rhyticeros undulatus
82	Hồng hoàng	Buceros bicornis
	BỘ SẺ	PASSERIFORMES
	Họ Khướu	Timaliidae
83	Khướu ngọc linh	Trochalopteron ngoclinhense
	LỚP BÒ SÁT	REPTILIA
	BỘ CÓ VẢY	SQUAMATA
	Họ Rắn hổ	Elapidae
84	Rắn hổ chúa	Ophiophagus hannah
	Họ Tắc kè	Gekkonidae
85	Tắc kè đuôi vàng	Cnemaspis psychedelica
	Họ Thằn lằn cá sấu	Shinisauridae
86	Thằn lằn cá sấu	Shinisaurus crocodilurus
	BỘ RÙA	TESTUDINES
	Họ Vích	Cheloniidae
87	Rùa biển đầu to (Quản đông)	Caretta caretta
88	Vích	Chelonia mydas
89	Đồi mồi	Eretmochelys imbricata
90	Đồi mồi dứa	Lepidochelys olivacea
	Họ Rùa da	Dermochelyidae
91	Rùa da	Dermochelys coriacea
	Họ Rùa đầu to	Platysternidae
92	Rùa đầu to	Platysternon megacephalum
	Họ Rùa đầm	Geoemydidae
93	Rùa hộp ba vạch (Rùa vàng)	Cuora cyclornata (Cuora trifasciata)
94	Rùa hộp trán vàng miền bắc	Cuora galbinifrons
95	Rùa hộp trán vàng miền trung	Cuora bourreti
96	Rùa hộp trán vàng miền nam	Cuora pidurata.
97	Rùa trung bộ	Mauremys annamensis
	Họ Ba ba	Trionychidae
98	Giải sin-hoe (Giải thượng hải)	Rafetus swinhoei
99	Giải khổng lồ	Pelochelys cantorii

Các văn bản pháp luật được sử dụng trong bài viết: Nghị định số 64/2019/NĐ-CP về tiêu chí xác định loài và chế độ quản lý loài thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ