Điều tra viên là gì? Tiêu chuẩn bổ nhiệm Điều tra viên trung cấp? Nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Điều tra viên?
Theo quy định pháp luật trong khối các ngành thực thi pháp luật thì không thể thiếu cơ quan Viện kiểm sát thực thiq uyền công tố, điều tra giải quyết các tình tiết có trong vụ án. Vậy đối với chức danh Điều tra viên thì được pháp luật, cụ thể là Luật Tổ chức cơ quan điều tra 2015 và Bộ luật tố tụng hình sự quy định như thế nào về việc bổ nhiệm cấp bậc và thực thi nhiệm vụ?
Luật sư tư vấn pháp luật miễn phí qua điện thoại 24/7: 1900.6568
1. Điều tra viên là gì?
Điều tra viên là một chức danh trong cơ quan Viện Kiểm Sát, tìm hiểu về những năm trước đây thì Điều tra viên được gọi bằng nhiều tên khác nhau như Ủy viên tư pháp công an theo Sắc lệnh số 431 ngày 30.7.1946 tổ chức Tư pháp Công an hoặc là Ủy viên công an quân pháp theo Sắc lệnh số 230 ngày 20.8.1948 về tổ chức công an quân pháp (tổ chức điều tra trong Bộ Quốc phòng).
Khi Bộ luật tố tụng hình sự cũ năm 1988 được ban hành thuật ngữ “Điều tra viên” mới được đưa vào pháp luật và sử dụng trong thực tiễn. Đến thời điểm hiện tại khi Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 ra đời đã quy định Điều tra viên là một trong những người tiến hành tố tụng không thể thiếu.
Theo Khoản 1 Điều 45 Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự quy định: Điều tra viên là người được bổ nhiệm để làm nhiệm vụ Điều tra hình sự.
Trong đó, điều tra hình sự là quá trình thực hiện các hoạt động điều tra những người phạm tội ở mức độ nghiêm trọng và xử lý theo mức độ hình sự. Đây thường là giai đoạn thứ 2 mà những người có thẩm quyền trong các vụ tố tụng phải thực hiện nhằm đảm bảo sự công bằng, liêm chính.
Điều tra viên gồm có các ngạch: Điều tra viên sơ cấp; Điều tra viên trung cấp; Điều tra viên cao cấp. Điều tra viên được bổ nhiệm lần đầu có thời hạn là 05 năm; trường hợp được bổ nhiệm lại hoặc nâng ngạch thì thời hạn là 10 năm.
Như vậy, chức danh điều tra viên được quy định theo pháp luật là người có nhiệm vụ và trách nhiệm tham gia trong quá trình tố tụng tức cũng là một chức danh trong hệ thống cơ quan nhà nước Việt Nam thực thi quyền và nghĩa vụ theo đúng chức danh của mình ở ngạch tương ứng.
2. Tiêu chuẩn bổ nhiệm Điều tra viên trung cấp?
Đối với chức danh Điều tra viên thì để được bổ nhiệm là điều tra viên trước hết người bổ nhiệm cần phải đáp ứng các tiêu chuẩn chung sau:
+ Điều tra viên là công dân Việt Nam có nghĩa vụ và trách nhiệm trung thành với Tổ quốc và Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, có phẩm chất đạo đức tốt, liêm khiết, trung thực, bản lĩnh chính trị vững vàng, có tinh thần kiên quyết bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa.
+ Về trình độ học vấn đối với Điều tra viên là có trình độ đại học An ninh, đại học Cảnh sát hoặc cử nhân luật theo học tại các trường quy định trở lên ví dụ như Học viện Kiểm sát.
+ Có thời gian làm công tác pháp luật, có thời hạn làm trong ngành theo quy định của Luật Tổ chức cơ quan điều tra 2015.
+ Ngoài bằng cấp đại học ra thì Điều tra viên phải được học lớp đào tạo về nghiệp vụ Điều tra.
+ Đáp ứng tiêu chuẩn về sức khỏe bảo đảm hoàn thành nhiệm vụ được giao.
Theo quy định tại Điều 46 và Điều 48 Luật Tổ chức cơ quan điều tra 2015 thì người có đủ các tiêu chuẩn, điều kiện sau đây thì được xem xét bổ nhiệm làm Điều tra viên trung cấp:
– Thứ nhất là đáp ứng về tiêu chuẩn chung đối với tiêu chuẩn của Điều tra viên quy định tại Điều 46 của Luật Tổ chức cơ quan điều tra 2015 và có đủ các Điều kiện sau đây thì có thể được bổ nhiệm làm Điều tra viên trung cấp:
+ Đảm nhiệm chức vụ Điều tra viên sơ cấp ít nhất là 05 năm.
+ Có năng lực thực tế để Điều tra các vụ án thuộc loại tội rất nghiêm trọng, đặc biệt nghiêm trọng theo quy định của pháp luật.
+ Có khả năng nắm bắt các phương hướng điều tra giải quyết các tình huống để hướng dẫn các hoạt động Điều tra của Điều tra viên ngạch sơ cấp.
+ Đã trúng tuyển kỳ thi vào ngạch Điều tra viên trung cấp theo quy định.
Thứ hai, trường hợp do nhu cầu cán bộ của Cơ quan Điều tra, người có đủ tiêu chuẩn quy định tại Điều 46 của Luật Tổ chức cơ quan điều tra 2015 cụ thể là tại các điểm b, c và d Khoản 1 Điều 46 là người đã có thời gian làm công tác pháp luật từ 09 năm trở lên thì có thể được bổ nhiệm làm Điều tra viên trung cấp.
Như vậy, có thể thấy đối với các cấp bậc cơ quan nhà nước theo hệ thống ngành luật nói chung và Điều tra viên nói riêng thì đều phải đáp ứng tiêu chuẩn đó là là công dan Việt Nam có lòng trung thành theo Đảng và nhà nước thực hiện các chủ chương theo Hiến pháp nước cộng hòa, đáp ứng về trình độ học vấn tương đương với chức danh và phải có thời gian hoạt động trong ngành pháp luật.
Ngoài ra đối với Điều tra viên trung cấp thì phải đáp ứng thêm các điều kiện là đã công tác với ngạch Điều tra Viên sơ cấp, có đủ năng lực để hướng dẫn ngạch sơ cấp thực hiện nhiệm vụ và phải là người đã được thông báo trúng tuyển kỳ thi ngạch Điều tra trung cấp.
3. Nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Điều tra viên?
Về nhiệm vụ, quyền hạn và trách nhiệm của Điều tra viên được quy định tại Điều 52 Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự và Điều 37 Bộ Luật Tố tụng hình sự 2015 như sau:
Thứ nhất, Điều tra viên được tiến hành các hoạt động kiểm tra, xác minh và các hoạt động Điều tra thuộc thẩm quyền của Cơ quan Điều tra theo sự phân công của Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan Điều tra trong thực hiện các vụ án cần giải quyết.
Thứ hai, Điều tra viên thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự khi được phân công giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố và Điều tra vụ án hình sự. Cụ thể về trình tự giải quyết như sau:
– Điều tra viên được phân công tiến hành hoạt động khởi tố, điều tra vụ án hình sự có những nhiệm vụ, quyền hạn phải thực hiện theo đúng quy định:
+ Là người trực tiếp kiểm tra, xác minh và lập hồ sơ giải quyết nguồn tin về tội phạm.
+ Lập hồ sơ vụ án hình sự trong trường hợp thiếu sót các tài liệu, thông tin liên quan thì phải bổ sung vào hồ sơ.
+ Trong quá trình giải quyết hoặc trước khi diễn ra phiên tòa mà xét thấy người tham gia tố tụng vi phạm vào các trường hợp không được phép tham gia thì Điều tra viên có quyền yêu cầu hoặc đề nghị cử, thay đổi người bào chữa; yêu cầu cử, thay đổi người phiên dịch, người dịch thuật.
+ Triệu tập và hỏi cung bị can điều tra thông tin liên quan trong vụ án, triệu tập và lấy lời khai đối với các đối tượng trong vụ án như: người tố giác, báo tin về tội phạm, người bị tố giác, kiến nghị khởi tố, người đại diện theo pháp luật của pháp nhân. Là người trực tiếp lấy lời khai người bị giữ trong các trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, người bị tạm giữ; triệu tập và lấy lời khai của người làm chứng, bị hại, đương sự.
+ Là người được quyền đưa ra quyết định :áp giải người bị giữ trong trường hợp khẩn cấp, người bị bắt, bị tạm giữ, bị can hay quyết định dẫn giải người làm chứng, người bị tố giác, người bị kiến nghị khởi tố, bị hại; Đối với người dưới 18 tuổi thì quyết định giao người cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có trách nhiệm giám sát; quyết định thay đổi người giám sát người dưới 18 tuổi phạm tội.
+ Trong trường hợp khẩn cấp, lkhi nhận lệnh hoặc quyết định bắt, tạm giữ, tạm giam, khám xét, thu giữ, tạm giữ, kê biên tài sản, phong tỏa tài khoản, xử lý vật chứng thì Điều tra viên trung cấp có quyền thi hành các lệnh, quyết định về việc giữ người.
+ Đối với công việc khám nghiệm hiện trường thì Điều tra viên là người trực tiếp tiến hành khám nghiệm hiện trường, khai quật tử thi, khám nghiệm tử thi, xem xét dấu vết trên thân thể, đối chất, nhận dạng, thực nghiệm điều tra để xác định những hành vi đã thực hiện đối với nạn nhân.
+ Ngoài ra, Điều tra viên trung cấp phải thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn tố tụng khác thuộc thẩm quyền của Cơ quan điều tra theo sự phân công của Thủ trưởng Cơ quan điều tra theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015.
– Về trách nhiệm thì Điều tra viên có trách nhiệm sau đây:
+ Điều tra viên áp dụng các biện pháp theo quy định của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 và pháp luật khác có liên quan đến thực thi quyền điều tra để Điều tra, xác định sự thật vụ án một cách khách quan, toàn diện, đầy đủ.
+ Thực hiện các nghĩa vụ và quyền hạn của mình theo pháp luật và chịu sự chỉ đạo trực tiếp của Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan Điều tra tiến hành vụ án.
+ Từ chối tiến hành tố tụng hoặc bị thay đổi trong các trường hợp do Bộ luật tố tụng hình sự quy định là những trường hợp không thể trực tiếp tham gia như là người nhà của Bị can, bị cáo, người có quyền và nghĩa vụ liên quan,….
+ Chấp hành quy định của pháp luật về những việc cán bộ, công chức hoặc cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang nhân dân không được làm khi thực thi nhiệm vụ.
– Điều tra viên chịu trách nhiệm trước pháp luật và trước Thủ trưởng, Phó Thủ trưởng Cơ quan Điều tra về mọi hành vi, quyết định của mình trong quá trình điều tra giải quyết
Như vậy, đối với ngạch Điều tra viên thì là người được quyền thi hành, thực thi và đưa a những quyết định để điều tra, xác minh các thông tin liên quan có trong vụ án, là người trực tiếp tham gia tiến hành tố tụng. Mọi quyền hạn, nghĩa vụ và trách nhiệm của Điều tra viên đều phải thực thi theo Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015.
