Hợp đồng trao đổi tài sản là gì? Đặc điểm pháp lý của hợp đồng trao đổi tài sản?

1. Hợp đồng trao đổi tài sản là gì?

Hợp đồng trao đổi là sự thỏa thuận giữa các bên, theo đó các bên giao tài sản và chuyển quyền sở hữu đối với tài sản cho nhau. Bản chất của hợp đồng trao đổi tài sản là hai hợp đồng mua bán, tuy nhiên việc thanh toán ở đây không phải bằng tiền mà bằng hiện vật. Tài sản đem ra trao đổi dở đây phải thuộc quyền sở hữu của các bên.

2. Đặc điểm pháp lý của hợp đồng trao đổi tài sản:

Khi trao đổi nếu tài sản đem trao đổi có giá trị khác nhau thì các bên phải thanh toán phần chênh lệch cho nhau. Hợp đồng trao đổi tài sản có các đặc điểm pháp lý sau:

– Hợp đồng trao đổi tài sản là hợp đồng song vụ:  Sau khi giao kết hợp đồng, mỗi bên đều có quyền và nghĩa vụ đối với nhau.Các bên đều có quyền yêu cầu bên kia chuyển vật cũng như chuyển quyền sở hữu. Các bên có nghĩa vụ chuyển vật cho nhau. Nếu có chênh lệch gia trị thì bên có tài sản có giá trị lớn hơn có quyền yêu cầu bên kí thanh toán phần chênh lệch.

– Hợp đồng trao đổi tài sản là hợp đồng có đền bù. Hợp đồng trao đổi tài sản là sự trao đổi tài sản và quyền sở hữu tài sản của hai bên cho nhau. Các tài sản đưa ra trao đổi là lợi ích mà các bên hướng tới. Khi các bên nhận được đầy đủ tài sản trao đổi thì hợp đồng chấm dứt.

Điều 463 Bộ luật dân sự quy định về  hợp đồng trao đổi tài sản như sau:

“1. Hợp đồng trao đổi tài sản là sự thoả thuận giữa các bên, theo đó các bên giao tài sản và chuyển quyền sở hữu đối với tài sản cho nhau.

2. Hợp đồng trao đổi tài sản phải được lập thành văn bản, có công chứng, chứng thực hoặc đăng ký, nếu pháp luật có quy định.

3. Trong trường hợp một bên trao đổi cho bên kia tài sản không thuộc quyền sở hữu của mình hoặc không được chủ sở hữu ủy quyền thì bên kia có quyền hủy bỏ hợp đồng và yêu cầu bồi thường thiệt hại.

4. Mỗi bên đều được coi là người bán đối với tài sản giao cho bên kia và là người mua đối với tài sản nhận về. Các quy định về hợp đồng mua bán từ Điều 428 đến Điều 437 và từ Điều 439 đến Điều 448 của Bộ luật này cũng được áp dụng đối với hợp đồng trao đổi tài sản”.

3. Quy trình công chứng hợp đồng trao đổi tài sản (nhà ở):

Trình tự thực hiện:

– Người yêu cầu công chứng nộp một bộ hồ sơ yêu cầu công chứng tại tổ chức hành nghề công chứng.

 – Công chứng viên tiếp nhận hồ sơ và kiểm tra giấy tờ trong hồ sơ yêu cầu công chứng. Trường hợp hồ sơ yêu cầu công chứng đầy đủ, phù hợp với quy định của pháp luật thì thụ lý, ghi vào sổ công chứng.

– Trong trường hợp có căn cứ cho rằng trong hồ sơ yêu cầu công chứng có vấn đề chưa rõ, việc giao kết hợp đồng có dấu hiệu bị đe doạ, cưỡng ép, có sự nghi ngờ về năng lực hành vi dân sự của người yêu cầu công chứng hoặc có sự nghi ngờ đối tượng của hợp đồng là không có thật thì công chứng viên đề nghị người yêu cầu công chứng làm rõ hoặc theo đề nghị của người yêu cầu công chứng, công chứng viên tiến hành xác minh hoặc yêu cầu giám định; trường hợp không làm rõ được thì có quyền từ chối công chứng.

– Trường hợp nội dung, ý định giao kết hợp đồng là xác thực, không vi phạm pháp luật, không trái đạo đức xã hội thì công chứng viên soạn thảo hợp đồng.

– Trường hợp hợp đồng được soạn thảo sẵn, công chứng viên kiểm tra dự thảo hợp đồng; nếu trong dự thảo hợp đồng có điều khoản vi phạm pháp luật, trái đạo đức xã hội, đối tượng của hợp đồng không phù hợp với thực tế thì công chứng viên phải chỉ rõ cho người yêu cầu công chứng để sửa chữa. Trường hợp người yêu cầu công chứng không sửa chữa thì công chứng viên có quyền từ chối công chứng.

– Người yêu cầu công chứng tự đọc lại dự thảo hợp đồng hoặc công chứng viên đọc cho người yêu cầu công chứng nghe. Trường hợp người yêu cầu công chứng đồng ý toàn bộ nội dung trong dự thảo hợp đồng thì ký vào từng trang của hợp đồng. Công chứng viên ghi lời chứng; ký vào từng trang của hợp đồng

Cách thức thực hiện: Nộp hồ sơ tại tổ chức hành nghề công chứng

Thành phần hồ sơ:

– Phiếu yêu cầu công chứng hợp đồng, văn bản

– Bản sao Giấy chứng minh nhân dân hoặc Hộ chiếu; bản sao giấy tờ chứng minh thẩm quyền của người đại diện (nếu là người đại diện);

– Bản sao bản sao Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở được cấp theo quy định của Nghị định số 60/CP ngày 05 tháng 7 năm 1994 của Chính phủ; bản sao Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở và quyền sử dụng đất ở được cấp theo quy định của pháp luật về nhà ở; bản sao Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác gắn liền với đất;

 – Hợp đồng (trong trường hợp tự soạn thảo sẵn).

– Bản sao giấy tờ khác có liên quan đến hợp đồng, giao dịch mà pháp luật quy định phải có. Bản sao nêu trên là bản chụp, bản in, bản đánh máy hoặc bản đánh máy vi tính nhưng phải có nội dung đầy đủ, chính xác như bản chính và không phải có chứng thực. Khi nộp bản sao thì  phải xuất trình bản chính để đối chiếu.

– Các giấy tờ cần thiết khác theo quy định của pháp luật.

Số lượng hồ sơ: 01 bộ

Thời hạn giải quyết:

– Trong ngày nhận hồ sơ đối với hợp đồng, văn bản về bất động sản trong trường hợp là hộ gia đình, cá nhân; nếu nộp hồ sơ yêu cầu công chứng sau ba (03) giờ chiều thì việc công chứng được thực hiện chậm nhất trong ngày làm việc tiếp theo; trường hợp hợp đồng, văn bản có tình tiết phức tạp thì không quá ba (03) ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ.

– Không quá năm (05) ngày làm việc kể từ ngày nhận đủ hồ sơ hợp lệ đối với hợp đồng, văn bản về bất động sản trong trường hợp là tổ chức trong nước, người Việt Nam định cư ở nước ngoài, tổ chức nước ngoài, cá nhân nước ngoài.

Đối tượng thực hiện thủ tục hành chính: Cá nhân, tổ chức

Cơ quan có thẩm quyền quyết định: Tổ chức hành nghề công chứng

Cơ quan thực hiện thủ tục hành chính: Tổ chức hành nghề công chứng

Kết quả thực hiện thủ tục hành chính: Văn bản công chứng

Lệ phí:

Mức phí đối với các việc công chứng các hợp đồng, giao dịch (được xác định theo giá trị tài sản hoặc giá trị hợp đồng, giao dịch) được tính như sau:

STT	Giá trị tài sản hoặc giá trị hợp đồng, giao dịch	Mức thu(đồng/trường hợp)
1	Dưới 50 triệu đồng	50 nghìn
2	Từ 50 triệu  đồng đến 100 triệu đồng	100 nghìn
3	Từ trên 100 triệu đồng đến 01 tỷ đồng	0,1% giá trị tài sản hoặc giá trị hợp đồng, giao dịch
4	Từ trên 01 tỷ đồng đến 03 tỷ đồng	01 triệu đồng + 0,06% của phần giá trị tài sản hoặc giá trị hợp đồng, giao dịch vượt quá 01 tỷ đồng
5	Từ trên 03 tỷ đồng đến 05 tỷ đồng	2,2 triệu đồng + 0,05% của phần giá trị tài sản hoặc giá trị hợp đồng, giao dịch vượt quá 03 tỷ đồng
6	Từ trên 05 tỷ đồng đến 10 tỷ đồng	3,2 triệu đồng + 0,04% của phần giá trị tài sản hoặc giá trị hợp đồng, giao dịch vượt quá 05 tỷ đồng
7	Trên 10 tỷ đồng	5,2 triệu đồng + 0,03% của phần giá trị tài sản hoặc giá trị hợp đồng, giao dịch vượt quá 10 tỷ đồng (mức thu tối đa không quá 10 triệu đồng/trường hợp)

4. Giải quyết tranh chấp hợp đồng trao đổi tài sản:

Tóm tắt câu hỏi:

Chào luật sư, tôi có một vấn đề rất mong nhận được sự giúp đỡ!

Tôi và bạn tôi muốn làm một hợp đồng để trao đổi tài sản là hai chiếc xe máy với nhau. Chiếc xe của bạn tôi thì có giá trị lớn hơn và chúng tôi quyết định tôi trả cho bạn 15 triệu tiền chệnh lệch giá trị. Tuy nhiên, chiếc xe của bạn tôi đứng tên là của cô bạn ấy. Cô đã có lúc dọa sẽ đòi lại xe nếu tôi không trả sẽ kiện ra Tòa. Vậy nếu gặp trường hợp trên, tôi nên làm thế nào?

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Luật sư tư vấn:

Trước tiên, chúng tôi xác định hợp đồng mà 2 bạn ký kết là hợp đồng trao đổi tài sản. Tài sản được trao đổi là hai chiếc xe máy. Khoản 1 Điều 463 Bộ luật dân sự 2015 quy định:

“Điều 463. Hợp đồng trao đổi tài sản

1. Hợp đồng trao đổi tài sản là sự thoả thuận giữa các bên, theo đó các bên giao tài sản và chuyển quyền sở hữu đối với tài sản cho nhau.

Như vậy, ở đây phải có sự chuyển quyền sở hữu đối với tài sản cho nhau. Tuy nhiên, như thông tin bạn cung cấp thì một chiếc không chính chủ. Cô của người kia là chủ sở hữu của chiếc xe máy. Nếu hợp đồng ký kết hoàn toàn tự nguyện, có công chứng, chứng thực, có người làm chứng nhưng nếu không được sự đồng ý của chủ sở hữu thì hợp đồng trao đổi vẫn không hợp pháp”.

Điều 463 Bộ luật dân sự quy định:

“2. Hợp đồng trao đổi tài sản phải được lập thành văn bản, có công chứng, chứng thực hoặc đăng ký, nếu pháp luật có quy định.

3. Trong trường hợp một bên trao đổi cho bên kia tài sản không thuộc quyền sở hữu của mình hoặc không được chủ sở hữu ủy quyền thì bên kia có quyền hủy bỏ hợp đồng và yêu cầu bồi thường thiệt hại”.

Với quy định của pháp luật như trên, nếu việc cô người kia đòi lại xe hoàn toàn có thể xảy ra và hoàn toàn chính đáng. Vì vậy, bạn có thể bảo vệ quyền lợi của mình bằng cách hủy bỏ hợp đồng và yêu cầu bồi thường thiệt hại. Dĩ nhiên là đòi lại cả xe và khoản tiền chênh lệch bạn đã bỏ ra. Những yêu cầu này bạn có thể đưa lên Tòa án nhân dân huyện (quận) nơi bạn của bạn sinh sống để được giải quyết thỏa đáng.

Các văn bản pháp luật có liên quan đến bài viết:

Bộ luật dân sự năm 2015.