Các giải pháp xử lý nước thải phi tập trung: Ưu nhược điểm

1. Thế nào là giải pháp xử lý nước thải phi tập trung?

Xã hội ngày càng phát triển. Song song với những tiện ích mà nền công nghệ hiện đại mang lại, thì quá trình đô thị hóa đem đến những hệ quả nặng nề cho môi trường. Các vấn đề liên quan đến ô nhiễm môi trường đã và đang được Nhà nước đặc biệt quan tâm. Các biện pháp xử lý nước thải cũng được cơ quan chức năng, đoàn thể ban ngành đặt ra với mong muốn là giải quyết triệt để vấn đề ô nhiễm do nước thải gây ra.

Nước thải mà người viết nhắc đến là nước thải sinh hoạt (được thải ra môi trường trong quá trình sinh hoạt của người dân), và nước thải công nghiệp (do các doanh nghiệp, nhà máy sản xuất gây nên). Có thể thấy, nước thải là một trong những tác nhân chính, gây ra tình trạng ô nhiễm môi trường. Vậy nên, bài toán về xử lý nước thải luôn được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm.

Hiện nay, có hai biện pháp xử lý nước thải chủ yếu, là giải pháp xử lý nước thải tập trung và biện pháp xử lý nước thải phi tập trung.

– Mô hình xử lý nước thải tập trung là mô hình có quy mô lớn, mà tại đó, hệ thống nước thải của cả một khu vực được tập trung, tập kết tại một địa điểm. Tại đây, các hệ thống xử lý nước thải được xây dựng một cách đồng bộ. Tức tất cả nguồn nước thải thải ra môi trường đều qua mô hình xử lý tập trung này để được xử lý. Trên thực tế, mô hình xử lý nước thải tập trung thường được áp dụng tại các thành phố lớn, mật độ dân số cao. Bởi lẽ, với hình thức xử lý này, đòi hỏi một nguồn kinh phí để xây dựng hệ thống đồng bộ là tương đối cao.

– Mô hình xử lý nước thải phi tập trung là  phương pháp xử lý nước thải tại chỗ, riêng lẻ cho từng hộ thoát nước hay kết hợp hai hay nhiều hộ với nhau. Mô hình xử lý nước thải phi tập trung này mang tính chất riêng lẻ, chịu ảnh hưởng nhiều bởi điều kiện tự nhiên. Thực tế, mô hình xử lý nước thải phi tập trung này được áp dụng sử dụng một cách lâu dài, tại các khu đô thị mới, các khu dân cư, các vùng ven đô, nông thôn, làng nghề. Khác với mô hình xử lý nước thải tập trung, mô hình xử lý nước thải phi tập trung được áp dụng với các khu vực có mật độ dân số thấp. Đồng thời, hình thức này không mang tính xây dựng hệ thống, mà thiên về cách thức riêng lẻ, tách rời.

2. Ưu nhược điểm của giải pháp xử lý nước thải phi tập trung:

2.1. Ưu điểm của giải pháp xử lý nước thải phi tập trung:

Biện pháp xử lý nước thải phi tập trung có những ưu điểm sau đây:

– Về công nghệ áp dụng: Nếu xử lý nước thải tập trung đòi hỏi việc  chi phí đầu tư đối với quản lý nước thải cao, đặc biệt là chi phí đầu tư cho hệ thống thu gom và chi phí cho công tác vận hành và bảo dưỡng, thì xử lý nước thải phi tập trung chủ yếu dựa vào các giải pháp phòng ngừa thay vì đối phó với các tình huống. Tức với hình thức xử lý nước thải này, người ta sẽ tận dụng được sự đầu tư từ các hộ thoát nước; cho phép sử dụng các giải pháp công nghệ đơn giản chi phí thấp. Mục tiêu áp dụng công nghệ đối với giải pháp xử lý nước thải phi tập trung là giúp người dân giải quyết được vấn đề lưu thông nước thải một cách tốt nhất; tránh tình trạng tồn đọng và ô nhiễm môi trường.

– Về môi trường: Môi trường áp dụng phương pháp xử lý nước thải phi tập trung là các địa phương có mật độ dân số thấp. Vậy nên, trong hệ thống xử lý, lưu lượng nước thải tại các điểm đều nhỏ nên khi có sự cố giảm thiểu rủi ro cho môi trường. Với hình thức xử lý nước thải này, ta hoàn toàn có thể lợi dụng địa hình có sẵn để giảm chi phí vận hành.

– Về tài chính: Tại các địa phương có mật độ dân số thấp, khi áp dụng biện pháp xử lý nước thải phi tập trung, với lượng nước thải thải ra môi trường thấp, chi phí xây dựng hệ thống thu gom nước thải cũng thấp. Điều này giúp ít gây xáo trộn về hạ tầng có sẵn, tiết kiệm chi phí trong quá trình thực hiện.

Có thể thấy, với ưu điểm là thời gian thiết kế, thi công ngắn, sử dụng nguyên liệu và nhân công địa phương, mô hình xử lý nước thải phi tập trung được nhà nước ta áp dụng một cách triệt để và rộng rãi.

2.2. Nhược điểm của giải pháp xử lý nước thải phi tập trung:

Giải pháp xử lý nước thải phi tập trung mang đến những nhược điểm sau đây:

– Môi trường áp dụng giải pháp xử lý nước thải phi tập trung là những nơi có mật độ dân số thấp. Đây vừa là ưu điểm, vừa là nhược điểm của giải pháp này. Tức giải pháp xử lý nước thải phi tập trung không được áp dụng được ở tất cả các môi trường. Do đó, tính hiệu quả của nó không toàn diện.

– Đối tượng xử lý của giải pháp xử lý nước thải phi tập trung là lượng nước thải có quy mô nhỏ, thường là nước thải sinh hoạt. Đồng thời, giải pháp này còn bị phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên. Do đó, đối với lượng nước thải lớn, người ta sẽ không thể áp dụng giải pháp này.

– Trong quá trình vận hình, giải pháp xử lý nước thải phi tập trung đôi khi khiến lượng nước thải không được giải quyết một cách triệt để. Đây chính là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng tích tụ chất thải trong nước thải, gây tình trạng ô nhiễm ở những địa điểm nước thải không kịp lưu thông.

– Giải pháp xử lý nước thải phi tập trung không mang tính đồng bộ, mà chỉ là hệ thống riêng lẻ. Do đó, xét trong bối cảnh nền công nghệ thị trường phát triển mạnh mẽ như ngày này, giải pháp này không thể đảm bảo tính xuyên suốt trong hoạt động xử lý nước thải. Điều này lại buộc cơ quan chức năng có thẩm quyền tìm ra lời giải cho bài toán ô nhiễm khi tình trạng ô nhiễm nước thải xảy ra nặng nề.

Trên đây là những ưu điểm, nhược điểm cơ bản của giải pháp xử lý nước thải phi tập trung. Biện pháp này vẫn được áp dụng trong thực tế. Song, cơ quan quản lý cần đưa ra những biện pháp cụ thể để giải pháp này đạt được hiệu quả tối ưu nhất trong công tác bảo vệ môi trường.

3. Các quy định của pháp luật có liên quan đến quản lý xử lý nước thải phi tập trung:

Theo quy định tại Thông tư số 04/2015/TT-BXD việc quản lý xử lý nước thải phi tập trung được áp dụng như sau:

– Hình thức xử lý nước thải phi tập trung tại chỗ thường được áp dụng đối với các hộ thoát nước riêng lẻ với tổng lượng nước thải dưới 50m3/ngày.đêm và thiết bị/trạm xử lý nước thải được đặt ngay tại khuôn viên của hộ thoát nước.

– Đối với các hộ thoát nước ở gần nhau với tổng lượng nước thải từ 50 m3/ngày.đêm đến 200 m3/ngày.đêm, áp dụng xử lý nước thải phi tập trung theo cụm. Trạm  xử lý nước thải có thể được đặt tại khuôn viên của một hộ thoát nước hoặc ở một vị trí riêng biệt, thuận lợi để thu gom nước thải từ các hộ thoát nước tùy thuộc vào điều kiện cụ thể.

– Đối một địa giới hành chính nhất định với tổng lượng nước thải từ 200 m3/ngày.đêm đến 1000 m3/ngày.đêm và vị trí của trạm/nhà máy xử lý nước thải theo quy hoạch xây dựng hoặc quy hoạch thoát nước phải được cấp có thẩm quyền phê duyệt, thì xử lý nước thải phi tập trung theo khu vực thường được áp dụng.

– Việc lựa chọn công nghệ để xử lý nước thải phi tập trung phải tuân thủ theo các quy định cụ thể theo các tiêu chí như: quy mô công suất trạm/nhà máy xử lý nước thải, thành phần và tính chất nước thải phát sinh, mức độ ô nhiễm, sức chịu tải nguồn tiếp nhận, vị trí xả nước thải sau xử lý từ nơi phát sinh nước thải. 

– Công nghệ xử lý nước thải phải đảm bảo các yêu cầu theo tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật về chất lượng nước thải sau xử lý. Ngoài ra, trong hoạt động quản lý, cơ quan chức năng chịu trách nhiệm liên quan phải đảm bảo điều kiện về kỹ thuật, tài chính và năng lực quản lý, vận hành trạm/nhà máy xử lý nước thải, điều kiện về khí hậu, địa hình, địa chất công trình, địa chất thủy văn. 

– Theo Thông tư số 04/2015/TT-BXD, công nghệ xử lý nước thải có khả năng mở rộng hoặc nâng công suất và khả năng kết nối với hệ thống xử lý nước thải tập trung trong tương lai và các yếu tố khác về môi trường có liên quan.

Văn bản pháp luật sử dụng trong bài viết: 

Thông tư số 04/2015/TT-BXD hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị định số 80/2014/NĐ-CP ngày 06/8/2014 của Chính phủ về thoát nước và xử lý nước thải.