Mặc dù sự điều tiết của nhà nước trong nền kinh tế thị trường hiện đại được thực hiện với quy mô nhỏ hơn nhiều so với trước đây trong hệ thống hành chính – chỉ huy, nhưng vai trò kinh tế của chính phủ vẫn đủ cao, đặc biệt là so với hệ thống tự do cạnh tranh. Vậy quy định về phân tích vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường được quy định như thế nào?
Mục lục bài viết
1. Phân tích vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị trường:
Sự điều tiết của Nhà nước về kinh tế trở nên cần thiết đối với việc thực hiện chính sách xã hội và chiến lược xã hội hóa nói chung theo nghĩa rộng. Tiêu dùng tập thể hoặc thỏa mãn các nhu cầu xã hội (chăm sóc sức khỏe, giáo dục, hỗ trợ người nghèo, tổ chức nghiên cứu khoa học, bảo vệ môi trường sống, v.v.) là không thể nếu không áp dụng các công cụ và thể chế công cộng. Do đó, sự điều tiết của Nhà nước đối với nền kinh tế được xác định bởi sự xuất hiện của nhu cầu kinh tế mới mà thị trường không thể đương đầu với bản chất của nó (Zhang 169-196).
Thực tế cho thấy với sự phát triển của kinh tế thị trường, các vấn đề kinh tế và xã hội nảy sinh và ngày càng gay gắt, không thể tự động giải quyết nếu chỉ dựa vào sở hữu tư nhân. Đã xảy ra nhu cầu đầu tư đáng kể, cận biên hoặc không kinh tế về vốn tư nhân, nhưng cần thiết để tiếp tục tái sản xuất trên quy mô quốc gia, trong khi các cuộc khủng hoảng công nghiệp và kinh doanh nói chung, thất nghiệp hàng loạt, vi phạm lưu thông tiền tệ và áp lực cạnh tranh trên thị trường toàn cầu chính sách kinh tế yêu cầu của chính phủ.
Tiếp theo trong bài báo này, chúng ta sẽ thảo luận về bản chất của kinh tế thị trường và khả năng áp dụng các quy định của nhà nước, cũng như đặt ra các tiêu chí và quy mô của sự tương tác giữa các nhà nước trong nền kinh tế. Bài báo chỉ ra rằng, sự điều tiết của Nhà nước đối với nền kinh tế trong điều kiện kinh tế thị trường là hệ thống các thước đo chuẩn mực cần thiết có tính chất lập pháp, hành pháp và giám sát, được thực hiện bởi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền và các tổ chức xã hội nhằm ổn định và thích ứng với hệ thống kinh tế – xã hội hiện có. điều kiện thay đổi.
– Chức năng điều tiết của Nhà nước về kinh tế:
Về mặt lý thuyết, khái niệm điều tiết kinh tế của nhà nước rộng hơn khái niệm nhà nước điều tiết về kinh tế, vì nó có thể dựa trên nguyên tắc tự do kinh tế trong đời sống kinh tế (nguyên tắc chủ nghĩa tự do kinh tế “laisser faire-laisser passer”). Trong điều kiện đương đại, việc không can thiệp của Chính phủ vào các quá trình kinh tế – xã hội là không thể. Từ lâu, người ta đã tranh luận không phải về sự cần thiết của sự điều tiết của Nhà nước đối với nền kinh tế, mà là về quy mô, hình thức và cường độ của nó. Do đó, các thuật ngữ “quy định của nhà nước đối với nền kinh tế” và “chính sách kinh tế của chính phủ” trong thời đại của chúng ta là giống hệt nhau (“Quản trị theo quy định” 98-129).
Khả năng điều tiết khách quan của nhà nước xuất hiện khi đạt được trình độ phát triển kinh tế, tập trung sản xuất và tư bản nhất định. Sự cần thiết để biến khả năng này thành hiện thực là sự phát triển của các vấn đề và khó khăn, mà sự điều tiết của nhà nước về nền kinh tế nhằm giải quyết.
Ngày nay, sự điều tiết của chính phủ đối với nền kinh tế quốc dân là một bộ phận cấu thành của tái sản xuất. Nó giải quyết các vấn đề khác nhau như, chẳng hạn, kích thích tăng trưởng kinh tế, điều tiết việc làm, thúc đẩy sự chuyển dịch tiến bộ trong cơ cấu ngành và khu vực, hỗ trợ xuất khẩu. Các phương hướng, hình thức và quy mô điều tiết kinh tế của Nhà nước được xác định bởi tính chất và mức độ nghiêm trọng của các vấn đề kinh tế và xã hội ở một quốc gia trong một thời kỳ cụ thể.
2. Mục đích chung của nền kinh tế thị trường có sự điều tiết của nhà nước
Mục đích chung của nền kinh tế thị trường có sự điều tiết của nhà nước là duy trì sự ổn định kinh tế và xã hội cũng như củng cố hệ thống hiện hành trong nước và nước ngoài, thích ứng với sự thay đổi của môi trường. Ngoài mục đích chung này, một cây được gọi là trung gian các mục tiêu cụ thể được phân phối, mà nếu không có mục đích chung thì việc thực hiện mục tiêu chung không thể đạt được. Các mục tiêu cụ thể này gắn bó chặt chẽ với các đối tượng chịu sự điều chỉnh của chính phủ (Zhang 169-196). Ví dụ, mục tiêu của sự liên kết của chu kỳ kinh tế là hướng đến chu kỳ kinh tế như một đối tượng, mục tiêu cải thiện môi trường – đối với môi trường, v.v.
Rõ ràng là, thứ nhất, các mục tiêu khác nhau về ý nghĩa và phạm vi của chúng và thứ hai, chúng có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Thông thường, một mục tiêu không thể được thiết lập và đạt được, bất kể những mục tiêu khác. Ví dụ, không thể kích thích nghiên cứu và phát triển nếu không tạo điều kiện thuận lợi cho tích lũy tư bản, không có điều kiện khai thông, cải thiện cơ cấu công nghiệp của nền kinh tế, cung cấp một đồng tiền ổn định.
Các mục tiêu được liệt kê chồng chéo lên nhau, mục tiêu này có thể tạm thời quan trọng hơn mục tiêu kia tùy thuộc vào tình hình kinh tế và xã hội thực tế, nhận thức về tình hình này, đối tượng điều tiết của nhà nước kinh tế thị trường và các cơ quan chính quyền được thành lập trong khoảng thời gian này. Ví dụ, trong một cuộc khủng hoảng, mục đích chính là khắc phục khủng hoảng theo nghĩa hẹp, tức là tăng cường hoạt động kinh doanh.
Do đó, các công cụ riêng lẻ của chính sách nhà nước có thể được sử dụng cho các mục đích khác nhau, với nhiều cách kết hợp khác nhau và với cường độ khác nhau. Tùy thuộc vào bản chất của các mục tiêu, vị trí của một công cụ trong kho vũ khí điều tiết của nhà nước đối với nền kinh tế trong một thời kỳ cụ thể sẽ thay đổi. Hình thức cao nhất của sự điều tiết của nhà nước về kinh tế có thể được bộc lộ trong chương trình kinh tế nhà nước, nhiệm vụ của nó là sự vận dụng tổng hợp tất cả các yếu tố của sự điều tiết của nhà nước trong nền kinh tế thị trường theo quan điểm toàn cầu.
Với sự phức tạp ngày càng tăng của các nhiệm vụ điều tiết nền kinh tế, các chính phủ bắt đầu xây dựng các mục tiêu ngắn hạn, trung hạn và dài hạn, xác định thứ tự của các giải pháp của họ và các cơ quan có trách nhiệm đối với các giải pháp này, phân bổ các nguồn vốn cần thiết và xác định các cơ chế tài trợ.
Mức độ phát triển của chương trình công cộng ở các quốc gia khác nhau. Hầu như các nước có nền kinh tế thị trường đều áp dụng các chương trình mục tiêu. Ví dụ về một trong những chương trình lâu đời nhất là chương trình mục tiêu năng lượng cấp khu vực nhằm cải tạo lưu vực sông Tennessee ở Hoa Kỳ, chương trình phát triển điện hạt nhân của Pháp và chương trình phát triển kinh tế miền nam nước Ý.
Chương trình kinh tế của chính phủ tỏ ra khá hiệu quả trong việc giải quyết một số mục tiêu kinh tế và xã hội, nhưng hiệu quả này có những giới hạn khách quan. Trong nền kinh tế thị trường, chương trình chỉ có thể mang tính chất biểu thị, tức là mang tính mục tiêu, khuyến nghị. Tuy nhiên, nó tỏ ra là phương tiện khá hiệu quả để giải quyết các vấn đề ở các cấp độ khác nhau, ngay cả khi các chương trình của chính phủ thường không được thực hiện đầy đủ, chúng vẫn giúp phát triển kinh tế và xã hội theo hướng mong muốn. Không kém phần quan trọng là việc lập trình cho phép sử dụng tổng hợp tất cả các phương tiện điều tiết của nhà nước về nền kinh tế, tránh sự mâu thuẫn và không tuân thủ các hoạt động điều tiết của các cơ quan chính phủ riêng biệt.
Các khuyến khích tài chính, đặt hàng và mua sắm của nhà nước đối với các chương trình kinh tế có tác động đáng kể và không đồng đều đến khả năng cạnh tranh của các công ty riêng lẻ, tình trạng của các ngành, khu vực, nhóm xã hội và gây ra sự phản kháng từ những người có quyền lợi bị ảnh hưởng bất lợi (Petit 593-607). Do đó, các cơ quan công quyền lập chương trình thường xuyên bị ảnh hưởng từ các phía khác nhau, điều này phản ánh lợi ích xung đột của các nhóm cụ thể, các lực lượng xã hội, các tổ chức chính trị.
Cơ chế điều tiết của nhà nước trong nền kinh tế thị trường đã được thảo luận có thể được cải thiện hơn nữa, bất kể chính phủ được hướng dẫn bởi các nguyên tắc của chính sách kinh tế trọng tiền hay có xu hướng sử dụng các công cụ quản lý ngân sách cứng nhắc hơn. Trong điều kiện đương đại, thực tiễn điều tiết kinh tế thị trường của chính phủ tỏ ra khá hiệu quả để ngăn chặn khủng hoảng và thất nghiệp nguy hiểm xã hội nói chung.
Do đó, sự điều tiết của Nhà nước đối với nền kinh tế cần nhằm đạt được các mục tiêu sau:
+ Tạo điều kiện bình thường cho hoạt động của cơ chế thị trường;
+ Đảm bảo tăng trưởng bền vững;
+ Điều chỉnh sự thay đổi cơ cấu nền kinh tế do nhu cầu của cuộc cách mạng khoa học và công nghệ hiện đại;
+ Đảm bảo ổn định xã hội và tiến bộ xã hội;
+ Giải quyết các vấn đề môi trường.
Mặc dù nhà nước có trách nhiệm giải quyết những hậu quả tiêu cực về kinh tế – xã hội của những khiếm khuyết của thị trường, tạo điều kiện cho hoạt động của nền kinh tế quốc dân nói chung, thì sự can thiệp của nó vào nền kinh tế không phải là vô hạn. Giới hạn của sự điều tiết của Nhà nước đối với nền kinh tế là hiệu quả của nền kinh tế thị trường với tư cách là một hệ thống. Việc cắt ngang ranh giới này có thể dẫn đến sự mất tác dụng của các động lực kinh tế đảm bảo cho cơ chế thị trường hoạt động có hiệu quả. Sự tham gia quá mức của nhà nước vào nền kinh tế và thực hiện các chức năng không phải cốt lõi sẽ thúc đẩy quá trình quốc hữu hóa nền kinh tế và thay đổi hệ thống kinh tế.
