Đất Nước của Nguyễn Đình Thi đã vẽ lên hình tượng đất nước vừa mang vẻ đẹp hiền hòa trong sắc thu, hương thu, mang cái bát ngát của quân và dân ta trong những năm dài kháng chiến. Để hiểu hơn về bài thơ này, mời các bạn tham khảo bài viết: Phân tích khổ cuối bài Đất nước Nguyễn Đình Thi hay nhất dưới.
Mục lục bài viết
1. Phân tích khổ cuối bài Đất nước Nguyễn Đình Thi hay nhất:
Viết về đề tài đất nước mang hình tượng đau thương nhưng anh hùng, với giọng thơ sâu sắc và thiết tha đậm đà với những hình ảnh ẩn dụ chân thực giàu ý nghĩa, có lẽ không thể không nhắc đến nhà thơ Nguyễn Đình Thi – người xuất sắc nhất khi thể hiện tài năng của mình về đề tài này. Trong Đất nước tác giả đi từ những cảm xúc hân hoan, hạnh phúc giữa mùa thu của thủ đô nhưng ông vẫn không quên lắng lòng lại để nghe những tiếng vọng về từ quá khứ – đó là một thời không thể quên, bao nhiêu nước mắt, bao nhiêu mồ hôi xương máu của dân tộc, bao nhiêu năm tháng kiên trì đấu tranh không ngừng nghỉ, ta mới có được một đất nước của ngày hôm nay, một đất nước có quyền tự quyết, của dân do dân và vì dân. Trong suốt 2/3 bài thơ người ta thấy một dân tộc Việt Nam kiêu hùng, một đất nước đau thương và anh dũng, kết lại tác giả đã dựng lên một tượng đài Tổ quốc sáng ngời sức mạnh và niềm tin bất diệt, bước ra từ trong máu và lửa với những vần thơ cuối bài, như một lời tổng kết huy hoàng.
“Súng nổ rung trời giận dữ
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ trong máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa”
Đất nước được viết từ những năm 1948 đến năm 1955, đó là cả một khoảng thời gian khá dài để tác giả chiêm nghiệm và suy tư thật chân thành về hình tượng đất nước. Đặc biệt là khi cách mạng tháng tám thành công, đất nước vừa giành độc lập chưa được bao lâu, nhân dân ta vừa bước qua một cánh cửa mới đầy hy vọng đã phải bước vào cuộc chiến ác liệt khác. Với vai trò là một chiến sĩ cách mạng, Nguyễn Đình Thi đã dành những cảm xúc thiết tha, nồng đượm, để hoài niệm về những trang lịch sử còn mới, nhớ về một đất nước đau thương mà anh hùng, những vần thơ của ông chính là sự cổ vũ mạnh mẽ cho nhân dân ta, tiếp tục chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Có thể nói nếu như nguồn cảm hứng về đất nước trong những vần thơ đầu là sự trầm lắng, suy tư, đôi chỗ là sự đau thương, căm hờn, thì bốn câu thơ cuối bài lại chính là đỉnh cao của cảm hứng về đất nước. Sau tất cả những cảm xúc vui, buồn, đau thương Nguyễn Đình Thi hướng tới một không khí hào hùng, sôi động, lớp lớp những người lính xông ra chiến trường cùng tiếng súng đạn nổ vang trời. Gần hơn và có lẽ là sát nhất so với ý thơ của Nguyễn Đình Thi chính là cuộc tổng tiến công của quân đội ta vào sào huyệt của quân thù trên chiến trường Điện Biên Phủ tháng 7/1954.
Tiếng “rung” tưởng như rung chuyển cả trời đất, hỏi rằng phải chất chứa oán hận, căm thù biết bao năm, đất nước ta, nhân dân ta mới phản đáp lại bằng một tiếng súng cuồng nộ “giận dữ” như thế. Có thể thấy rằng không khí của chiến trường không chỉ được bao trùm bởi sự ác liệt, mà còn nằm ở khí thế của người chiến đấu, trước kẻ cướp nước quân đội ta chẳng một phút nhân nhượng, bởi càng nhân nhượng chúng càng lấn tới, chúng ta phải đem sự căm thù hóa thành tiếng súng giận dữ, hào hùng để cho chúng biết rằng đất nước ta tuy nhỏ bé nhưng tấm lòng yêu nước, lòng tự tôn dân tộc của nhân dân ta là vô lớn lao.
Với những trải nghiệm thực tế cùng cảm hứng lãng mạn đậm chất sử thi, anh hùng ca, hình tượng đất nước trong bài thơ đã được Nguyễn Đình Thi khái quát hóa bằng những hình ảnh giàu tính biểu tượng, đa nghĩa, rất sâu sắc và thấm đượm tình quê hương. Như vậy sau tất cả những đau thương, mất mát, đất nước đã đứng lên từ trong máu lửa, bùn đất mang vầng hào quang sáng chói của vẻ đẹp kiêu hùng, bất tử.
2. Phân tích khổ cuối bài Đất nước Nguyễn Đình Thi ấn tượng nhất:
Bài thơ Đất nước của Nguyễn Đình Thi được sáng tác trong khoảng thời gian dài (1948-1955) là cảm hứng thi ca mang tính tổng hợp về chủ đề đất nước. Cảm hứng chủ đạo xuyên suốt bài thơ là niềm tự hào kiêu hãnh về Tổ quốc Việt Nam từ trong đau thương nô lệ dưới sự lãnh đạo của Đảng đã vùng lên đấu tranh giành thắng lợi huy hoàng với niềm tin yêu sáng ngời được kết thúc bằng bốn câu thơ đầy hào hứng:
Súng nổ rung trời giận dữ
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa
Ngay câu thơ đầu tiên của khổ thơ tác giả đã cho người đọc thấy một loạt hình ảnh tiếng súng. Đó không phải là những tiếng súng nổ lẹt đẹt mà là tiếng súng nổ giận dữ, đó là tiếng súng nổ rung trời, đây là sự giận dữ của lòng người. Những tiếng súng của quân ta khi bước vào đồn bốt của giặc không chỉ bắn ra bằng những viên đạn đồng mà còn được bắn bởi những viên đạn nhồi bằng thuốc nổ được ví như sự căm hờn của lòng người dân Việt Nam được nén chặt từ hàng năm nay dưới ách xâm lược của thực dân Pháp “Thằng giặc Tây thằng chúa đất đứa đè cổ, đứa lột da” chính vì thế mà chúng mới có sức rền vang mạnh mẽ đến mức làm rung chuyển cả trời đất. Hình ảnh đó làm ta liên tưởng đến những câu thơ của Nguyễn Trãi khí thế tiến công mạnh như vũ bão của nghĩa quân Lam Sơn trong cuộc kháng chiến chống quân Minh:
Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật
Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay
Đánh một trận sạch không kình ngạc
Đánh hai trận tan tác chim muông
(Bình Ngô đại cáo – Nguyễn Trãi)
Nếu câu thơ trên nhà thơ miêu tả sức mạnh của dân tộc qua hình ảnh tiếng súng thì đến câu thơ tiếp theo là hình ảnh con người hiện lên “như nước vỡ bờ”. Câu thơ vừa mang đậm ý nghĩa hiện thực mà lại giàu ý nghĩa tượng trưng, diễn tả hình ảnh từng binh đoàn xông lên, diễn tả sức mạnh quật khởi của cả dân tộc bị áp bức nô lệ. Hình ảnh này được thể hiện thật rõ nét qua bút pháp so sánh tài tình của tác giả với cách vận dụng thành ngữ giản dị dễ hiểu mà giàu ý nghĩa tượng trưng “Người lên như nước vỡ bờ”. Hai câu thơ trên với nhịp thơ ngắn, nhanh, mạnh như những bước chân đang dồn dập xông lên với khí thế chiến đấu vô cùng mạnh mẽ quyết liệt của quân và dân ta:
Súng nổ rung trời / giận dữ
Người lên / như nước/ vỡ bờ
Nếu hai câu thơ trên là khí thế chiến đấu, sức mạnh thần kỳ của quân và dân ta trong khí thế tiến công giành chiến thắng thì hai câu thơ cuối cùng của bài thơ như làm sống dậy sức sống của người dân Việt Nam từ kiếp nô lệ tâm hồn đau thương đã vượt qua những trận chiến ác liệt đầy “máu lửa” để làm nên những chiến công chói lọi huy hoàng:
Nước Việt Nam từ trong máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa
Hai câu thơ tạo nên hai hình ảnh đối lập đã làm nổi bật sự quật khởi vĩ đại của đất nước. Động từ “rũ” chỉ tác động mạnh mẽ dứt khoát mau lẹ. Trong phút chốc chúng ta đã rũ sạch mọi quá khứ bùn nhơ và hiện lên với một tư thế như một dũng sĩ thật oai phong lẫm liệt “đứng dậy sáng lòa”, sáng lòa là ánh sáng của hào quang, nó còn gợi cho ta cảm giác từ bóng tối đột ngột bước ra ánh sáng. Đó là ánh sáng của chiến công, của tư thế làm chủ đất nước.
Bốn câu thơ đã tạo được một bức tranh hào hùng với bối cảnh vừa rộng lớn vừa hiện thực vừa tượng trưng phảng phất màu sắc thần thoại và cảm hứng lãng mạn. Chỉ có bốn câu thơ với hai mươi tư chữ đã kết tinh được chủ đề tư tưởng của bài thơ Đất nước. Đoạn thơ có những câu thơ ngắn ngắt nhịp đều đặn tạo được một âm hưởng dõng dạc hùng tráng, xứng đáng là một bức điêu khắc bằng thơ dựng lên được một tượng đài hào hùng của dân tộc, trong những giây phút huy hoàng chói sáng nhất của lịch sử.
3. Phân tích khổ cuối bài Đất nước Nguyễn Đình Thi ngắn gọn:
Kết thúc bài thơ “Đất nước” là hình ảnh của nước Việt Nam – Tổ quốc yêu thương – mạnh mẽ và kiêu hãnh, quyết tâm và vĩ đại trong tư thế chiến đấu và chiến thắng:
Súng nổ rung trời giận dữ
Người lên như nước vỡ bờ
Nước Việt Nam từ máu lửa
Rũ bùn đứng dậy sáng lòa
Khúc thơ này của Nguyễn Đình Thi sử dụng thể thơ lục ngôn một cách sáng tạo, thể hiện cảm xúc như áp lực đã được dày công gìn giữ trong lòng đất nước từ lâu. Giọng thơ rộn ràng như một bài hát của cuộc chiến. Đất nước đã trải qua nhiều năm dài “chiến đấu đầy đau thương” với biết bao máu đổ và nước mắt rơi với những hi sinh khổ cực “Mỗi bước đường mỗi bước hi sinh”.
Cả nước Việt Nam đứng lên đánh kẻ xâm lược. Trên cuộc chiến, quân và dân ta ra trận, người người nhà nhà, “đêm đêm rầm rập như là đất nung”. Tiếng súng chứa đựng bao nỗi căm thù, giận dữ sôi sục, giận dữ vì kẻ thù đã xâm phạm đất nước ta và gây ra bao nhiêu tội ác không thể tha thứ: Bát cơm chan đầy nước mắt,… “những cánh đồng quê chảy máu” và đã 9 năm trời đầy “Dây thép gai đâm nát trời chiều” quê hương đất nước ta. Sự căm phẫn, giận dữ đã trở thành sức mạnh chiến đấu và chiến thắng.
Câu thơ “Nước Việt Nam từ máu lửa” tỏa sáng như một biểu tượng, lấy cảm hứng từ một câu tục ngữ dân gian: “Nước tràn bờ đê” để so sánh, tượng trưng cho sức mạnh chiến đấu mạnh mẽ và lớn lao của nhân dân ta, quyết tâm đánh bại mọi kẻ thù. Hai câu cuối như một kết luận về hành trình lịch sử của đất nước. Có “rũ bùn” mới có “đứng dậy”, từ “máu lửa” mới có cảnh tượng “sáng lòa”. Câu thơ như một lời tổng kết về cuộc chiến cách mạng về một chân lý lịch sử của quê hương ta trong thời đại Hồ Chí Minh.
THAM KHẢO THÊM:
