Soạn bài Đất nước của Nguyễn Đình Thi ngắn gọn và dễ hiểu

1.Tác giả Nguyễn Đình Thi:

1.1. Tiểu sử:

Nguyễn Đình Thi (1924 – 2003) là nhà văn, nhà thơ, nhà phê bình văn học, nhạc sĩ Việt Nam hiện đại.

Ông sinh ngày 20 tháng 12 năm 1924 tại Luông Pha Băng (Lào). Tuy nhiên, quê ông ở làng Vũ Thạch, nay là phố Bà Triệu, phường Tràng Tiền, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Cha ông là một viên chức của Sở Bưu điện Đông Dương, từng làm việc ở Lào.

Những năm 1940, ông tham gia nhóm Văn công cứu quốc. Năm 1945, ông dự Hội nghị toàn quốc Tân Trào, được bầu làm đại biểu Quốc hội khóa đầu tiên của nước Việt Nam. Sau Cách mạng Tháng Tám, Nguyễn Đình Thi là Tổng Thư ký Hội Văn hóa Cứu quốc.

Anh thuộc thế hệ nghệ sĩ trưởng thành trong kháng chiến chống Pháp. Ông đã viết các chuyên luận triết học, văn xuôi, thơ ca, âm nhạc, kịch và các lý thuyết phê bình. Ông được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh lần thứ nhất về Văn học Nghệ thuật năm 1996.

Sau 1954, ông vào ngành quản lý văn học nghệ thuật. Từ năm 1958 đến năm 1989, ông là Tổng thư ký Hội Nhà văn Việt Nam. Từ năm 1995, ông là Chủ tịch Ủy ban toàn quốc Liên hiệp các hội văn học nghệ thuật.

Ông mất ngày 18 tháng 4 năm 2003 tại Hà Nội. Ông có một người con trai là nhà văn nổi tiếng Nguyễn Đình Chính.

1.2. Phong cách sáng tác:

Thơ Nguyễn Đình Thi giản dị, giàu triết lí nhưng cũng không kém phần trầm lắng: đó là tình yêu đất nước, là niềm tự hào dân tộc.

Trong rất nhiều danh hiệu của Nguyễn Đình Thi như nhà văn, nhà thơ, nhà lý luận, nhà văn hóa…, có một danh hiệu cao quý khác, đó là nhạc sĩ Nguyễn Đình Thi, mặc dù trong lĩnh vực âm nhạc, Nguyễn Đình Thi chỉ như một chàng lãng tử ghé qua một thời gian. Nhưng chỉ bấy nhiêu thôi cũng đủ làm nên những kiệt tác bất hủ. Vào đêm đầu tiên của năm 1947, trong những ngày đầu của Hà Nội, ông đã cho ra đời “Người Hà Nội” – một kiệt tác âm nhạc vào loại hay và vĩ đại nhất của nền âm nhạc Việt Nam thế kỷ trước. Điều kỳ lạ là kiệt tác ra đời trong một điều kiện hết sức đặc biệt. Đó là một đêm ở ngoại thành, bên chiếc đàn piano cũ kĩ trong một ngôi nhà, Nguyễn Đình Thi đã rung lên những giai điệu bất hủ. Và “Người Hà Nội” ra đời.

Thơ ca là một trong những lĩnh vực mà Nguyễn Đình Thi tâm huyết nhất, ông dành cả cuộc đời để nghiên cứu, khám phá và đổi mới hướng sáng tạo thơ ca của mình. Nhờ bản lĩnh thay đổi và sáng tạo, thơ Nguyễn Đình Thi có phong cách riêng, độc đáo và hiện đại.

Với tình yêu đất nước tha thiết, thơ và văn của Nguyễn Đình Thi luôn gắn liền với tình yêu đất nước, như: “Đất nước”, “Nhớ”, “Bài thơ Hạc Hải”, “Lá đỏ”. Đọc thơ Nguyễn Đình Thi, ta cảm nhận được những triết lí về cuộc sống, về tình yêu, về sự giản dị của con người Việt Nam.

Cuộc đời sáng tác của Nguyễn Đình Thi gắn liền với sự nghiệp hoạt động cách mạng. Ông đã góp phần to lớn cổ vũ, động viên tinh thần chiến đấu của nhân dân ta qua các cuộc kháng chiến chống Mỹ, chống Pháp. Và ở thể loại văn xuôi, tiểu thuyết Vỡ bờ là tác phẩm tiêu biểu làm nên thành công của ông.

“Tôi thích lý luận. Nghiên cứu của tôi cũng giỏi suy luận. Nhưng khi nói đến thơ, đó là điều tôi đam mê nhất, và cũng là sự tìm kiếm đau đớn nhất của tôi (mặc dù nó có cái thú riêng của nó).” – Nguyễn Đình Thi

2. Tác phẩm Đất nước:

Đất Nước là một bài thơ xuất sắc, tiêu biểu nhất cho sự nghiệp thơ ca của Nguyễn Đình Thi. Bài thơ hoàn thành năm 1955 và được đưa vào tập Người Lính (1956).

Xem thêm: Bộ đề Đọc hiểu Đất nước – Nguyễn Khoa Điềm (Có đáp án)

3. Tóm tắt tác phẩm:

3.1. Mẫu 1 – Tóm tắt tác phẩm:

Mở đầu bài thơ là cảm xúc về đất nước được khơi nguồn từ một buổi sáng mùa thu với những hình ảnh mùa thu đặc trưng của Hà Nội. Trong khung cảnh mùa thu tuyệt đẹp, những con người với quyết tâm lên đường phụng sự Tổ quốc đã xuất hiện. Mùa thu mới ở Việt Bắc. Mùa thu này có những khẳng định khác nhau về sự thay đổi của hoàn cảnh xã hội, trong nhận thức của con người. Những câu thơ còn lại là những hình ảnh đau thương của đất nước: Đất nước – máu chảy, dây thép gai – đâm ngang trời chiều, bát cơm đầy nước mắt, người đè cổ – người lột da. Cuối cùng là vẻ đẹp hào hùng của dân tộc Việt Nam, dân tộc Việt Nam. Bài thơ đã khái quát sự đi lên thần kỳ của dân tộc Việt Nam ta.

3.2. Mẫu 2 – Tóm tắt tác phẩm:

Đoạn thơ mở đầu bằng một cảm nghĩ về đất nước bắt nguồn từ một buổi sáng mùa thu, một buổi sáng trong lành, thơm hương cốm, một dáng người mờ ảo, những thửa ruộng bậc thang đầy nắng, những chiếc lá rơi. Đây là những hình ảnh mùa thu đặc trưng của Hà Nội. Trong khung cảnh mùa thu tuyệt đẹp, những con người với quyết tâm lên đường phụng sự Tổ quốc đã xuất hiện. 14 câu tiếp theo là Mùa thu mới ở Việt Bắc. Lòng tự hào về vẻ đẹp của đất nước, về truyền thống bất khuất của dân tộc Việt Nam. Mùa thu này có những khẳng định khác nhau về sự thay đổi của hoàn cảnh xã hội, trong nhận thức của con người. Bức tranh mùa thu tuyệt đẹp, lấp lánh niềm vui và tự hào. Những câu thơ còn lại là những hình ảnh đau thương của đất nước: Đất nước – máu chảy, dây thép gai – đâm ngang trời chiều, bát cơm đầy nước mắt, người đè cổ – người lột da. Cuối cùng là vẻ đẹp hào hùng của dân tộc Việt Nam, dân tộc Việt Nam. Bài thơ đã khái quát sự đi lên thần kỳ của dân tộc Việt Nam ta.

Xem thêm: Bộ đề đọc hiểu Đất nước của Nguyễn Đình Thi (Có đáp án)

4. Tìm hiểu chi tiết về tác phẩm:

Câu 1 (trang 126 SGK Ngữ văn 12 Tập 1):

* Bố cục bài thơ: 2 phần

– Phần 1: Từ câu đầu đến câu 21: Đất nước được cảm nhận qua hình ảnh mùa thu xưa và nay.

– Phần 2: còn lại: Đất nước chịu trận, chịu trận và vinh quang trong chiến thắng.

* Mối quan hệ giữa các phần: Phần đầu của bài thơ chủ yếu dựa vào những đoạn trong bài thơ “Sáng mát trời trong như sáng cũ” (1948) và đêm ta gặp nhau (1949). Phần thứ hai của bài thơ, viết năm 1955 – là phần bổ sung cho sự tổng hợp đầy đủ và phong phú hơn cảm hứng quê hương.

Câu 2 (trang 126 SGK Ngữ văn 12 Tập 1):

Hình ảnh mùa thu trong nỗi nhớ của nhà thơ:

* Lấy cảm hứng chủ yếu từ một buổi sáng mùa thu:

– Buổi sáng mát mẻ.

– Hương thơm: đặc trưng mùa thu Hà Nội

→ Nhớ mùa thu Hà Nội:

+ Rét sáng sớm: cái lạnh mới bắt đầu qua, mơ hồ.

+ Chút le lói: gió thu se se lạnh

=> Buổi sáng giao mùa ở Hà Nội: đẹp nhưng buồn.

* Hình ảnh những người đã ra đi:

– “Người ra đi đầu không ngoảnh lại”: sự cương quyết, dứt khoát

– “Sau thềm vắng lá rụng”: nỗi nhớ, cảm xúc, nhìn thấu lòng người

→ Gắn bó sâu nặng với Hà Nội, với đất nước.

Câu 3 (trang 126 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1):

Bài thơ nói về mùa thu cách mạng, mùa thu mới ở Việt Bắc

* Nó khác nhau:

– Ở lưng chừng núi

– Gió thổi – rừng trúc – phấp phới.

– Tiết trời thu – áo mới.

– Màu xanh – cười nói.

→ Mùa thu rộn ràng và đẹp đẽ

→ Tâm trạng sảng khoái, phấn chấn, nhìn xa trông rộng, tư thế làm chủ trời đất.

* Đất nước có sự thay đổi lớn

– Con người từ buồn đến vui: từ nô lệ thành chủ nhân tự do.

– Đất nước rộng lớn, giàu đẹp → hãnh diện, tự hào:

“Bầu trời xanh này là của chúng ta

Những ngọn núi này là của chúng ta…”

Câu 4 (trang 126 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1):

Suy nghĩ, cảm xúc của Nguyễn Đình Thi về quê hương, đất nước Việt Nam trong phần cuối bài thơ:

* Hình ảnh đất nước đau thương:

– Cánh đồng quê – chảy máu

– Dây thép gai – chọc thủng trời chiều.

– Bát cơm đầy nước mắt

– Kẻ bóp cổ – kẻ lột da.

→ Đất nước trong những năm tháng chiến tranh: tủi nhục, đau thương…

* Đất nước của những con người anh hùng, dũng cảm, bất tử:

– Tỏa sáng trên khuôn mặt quê hương.

– Bật cái giọng đáng ghét.

→ Quyết liệt, dữ dội.

– Nghệ thuật tương phản:

+ Chuỗi >< trời đầy chim, đất đầy hoa

+ Súng >< yêu nước, yêu quê hương

=> Khẳng định sức mạnh tinh thần, tâm hồn của dân tộc Việt Nam.

– Bốn câu thơ cuối: Hình ảnh đất nước Việt Nam từ bùn đen, bom đạn, đau thương đứng lên với vẻ đẹp rực rỡ, chói lọi.

+ Cách ngắt nhịp nhanh, tạo âm hưởng hùng tráng.

+ Thể thơ lục bát cân đối.

+ Lối tùy bút đầy cá tính kết hợp với sự vận dụng linh hoạt trong việc sử dụng thành ngữ “tức nước vỡ bờ”.

→ Tạo nên vẻ đẹp hùng vĩ của con người Việt Nam, đất nước Việt Nam.

Câu 5 (trang 126 SGK Ngữ Văn 12 Tập 1):

Bài thơ được làm theo thể thơ tự do với đặc điểm: các câu thơ dài ngắn khác nhau, nhịp độ có lúc nhanh, lúc chậm. Kết hợp với việc chọn lọc những hình ảnh có tính khái quát cao.

→ Tác dụng:

– Xây dựng hình ảnh đất nước giàu đẹp, anh hùng, bất khuất, đứng lên chống kẻ thù để giành thắng lợi.

– Thể hiện tình cảm, suy nghĩ sâu sắc của tác giả về đất nước, quê hương.