Ô nhiễm ánh sáng là gì? Các tác hại và cách khắc phục?

1. Ô nhiễm ánh sáng là gì?

Có thể nhận thấy ô nhiễm ánh sáng là việc con người tạo ra ánh sáng quá mức, gây khó chịu. Điều này có thể gây ra những ảnh hưởng có hại với sức khỏe, che mờ ánh sáng của các ngôi sao, ảnh hưởng đến việc quan sát thiên văn, lãng phí năng lượng và làm rối loạn các hệ sinh thái. Hiểu theo cách khác, ô nhiễm ánh sáng là hiện tượng khi các nguồn ánh sáng nhân tạo, như đèn đường, đèn công nghiệp, hoặc đèn đô thị, phát ra mức ánh sáng quá lớn và gây ra ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường tự nhiên và sức khỏe con người. 

Ô nhiễm ánh sáng là một phần tác động của nền công nghiệp. Nó bắt đầu từ những nguồn như ánh sáng ở mặt tiền của các toà nhà cũng như bên trong các toà nhà, đèn quảng cáo, các cơ sở công nghiệp, văn phòng, nhà máy, đường phố và các trung tâm thể thao. Điều này đặc biệt nghiêm trọng ở các khu vực công nghiệp cao, tập trung dân cư đông đúc của Mỹ, châu Âu và Nhật Bản, nhưng ngay cả với những lượng ánh sáng nhỏ cũng có thể gây ra một số vấn đề và cần được chú ý. Một số người cho rằng ô nhiễm ánh sáng không có nhiều tác động xấu vì nó không để lại hậu quả lâu dài đối với môi trường như ô nhiễm không khí, ô nhiễm nước hay ô nhiễm đất. Tuy nhiên, những nhà hoạt động mong muốn giảm bớt lượng ô nhiễm ánh sáng lại cho rằng thật là thiếu thực tế khi mong muốn mọi người tắt bớt đèn đi vì nền kinh tế của xã hội công nghiệp đã quá phụ thuộc vào ánh sáng nhân tạo. Vì vậy, họ khẳng định rằng ô nhiễm ánh sáng cũng là một vấn đề tương tự như những dạng ô nhiễm khác, có thể gây ra những hậu quả tiêu cực lâu dài. Quan điểm này đồng thuận với những người ủng hộ việc bảo tồn năng lượng, những người vốn cho rằng ô nhiễm ánh sáng cần phải được khắc phục bằng cách thay đổi thói quen của xã hội để qua đó ánh sáng được sử dụng một cách hiệu quả hơn, giảm bớt sự lãng phí. Vấn đề chống lại ô nhiễm ánh sáng lại càng được ủng hộ bởi những nghiên cứu khoa học về một loạt các vấn đề sức khoẻ liên quan đến ánh sáng quá mức: thị giác kém, căng thẳng, đau đầu và ung thư ngày càng tăng lên.

Ô nhiễm ánh sáng là hệ quả từ việc phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa, từ các hoạt động sinh hoạt và kinh tế hằng ngày của cuộc sống. Có thể kế đến một số ví dụ điển hình như:

– Bật quá nhiều ánh sáng trong cùng một khu vực, không phân biệt được đâu là thiết bị ánh sáng chính hoặc phụ. Điều này không những gây ra hiện tượng ô nhiễm ánh sáng mà còn rất lãng phí nguồn điện năng tiêu thụ.

– Lựa chọn các thiết bị đèn điện không phù hợp khiến cho ánh sáng không tập trung được vào những khu vực hoặc vị trí cần thiết.

– Không tắt các thiết bị ánh sáng khi không sử dụng.

– Chưa có sự hướng dẫn hợp lý từ ban quản lý các tòa nhà về việc sử dụng hệ thống chiếu sáng.

– Bật đèn điện với độ sáng quá cao ngay cả vào ban đêm.

2. Tác hại của ô nhiễm ánh sáng:

Hao phí năng lượng: việc chiếu sáng chiếm đến 25% năng lượng tiêu dùng của cả thế giới. Các nghiên các nghiên cứu cũng chỉ ra là thông thường có đến 50% đến 90% ánh sáng ở các toà nhà là không cần thiết. Trong khi hiện tại nhiều nước đang ra sức tìm các biện pháp để giảm thiểu sử dụng năng lượng sau khi ký Nghị định thư Kyoto, thì việc tăng cường tính hiệu quả của việc sử dụng ánh sáng là một biện pháp đem lại kết quả cao trong thời gian nhanh chóng.

Ảnh hưởng tới việc quan sát thiên văn: Hầu hết người dân thành phố không thể thấy các ngôi sao trên bầu trời đêm, ngoại trừ mặt trăng và một số ngôi sao sáng. Điều này làm hạn chế hiểu biết của họ tới không gian, thiên văn học và khoa học nói chung. Ô nhiễm ánh sáng còn từng buộc một số đài quan sát thiên văn phải di chuyển địa điểm như Đài Thiên Văn Hoàng Gia, Greenwich và cản trở việc quan sát ở các địa điểm khác.

Ảnh hưởng tới sức khoẻ và tâm lý con người: các tác động có thể là hiện tượng đau đầu, mệt mỏi, căng thẳng, suy giảm chức năng sinh dục và tăng cảm giác lo âu. Có tài liệu còn cho rằng có sự liên quan giữa ô nhiễm ánh sáng và nguy cơ bị ung thư 

Gây rối loạn các hệ sinh thái: thiên nhiên vốn thích nghi với ánh sáng và bóng tối tự nhiên. Ô nhiễm ánh sáng có thể làm rối loạn thói quen sinh hoạt của các sinh vật. Các nghiên cứu cho thấy một số ví dụ cụ thể về hậu quả gây ra bởi ô nhiễm ánh sáng như: ánh sáng đêm làm giảm khả năng nhìn đường của bướm đêm và các côn trùng hoạt động về đêm khác. Các loài hoa nở về đêm, dựa vào các loài này để thụ phấn, cũng vì thế mà bị ảnh hưởng. Các loài chim di cư có thể bị mất phương hướng bởi ánh sáng của các toà nhà cao chọc trời. Hoặc là các loài ếch và kỳ nhông hoạt động về đêm cũng bị ảnh hưởng. Thông thường khi không có ánh sáng, chúng thức giấc, đi tìm bạn tình và sinh đẻ. Nhưng ánh sáng thường xuyên do ô nhiễm ánh sáng làm cho hoạt động của chúng suy giảm…

Làm mất an toàn: điều này khá phổ biến với những người đi đường ban đêm. Không có cơ sở khoa học nào của việc ánh sáng có thể làm giảm tội phạm. Thậm chí ánh sáng nhân tạo tồi còn có thể tạo ra sự đối lập lớn giữa ánh sáng và bóng tối, khiến tội phạm dễ dàng ẩn nấp hơn.

3. Cách khắc phục hiện tượng ô nhiễm ánh sáng:

Việc làm giảm ô nhiễm ánh sáng gồm có nhiều hình thức như làm giảm ánh sáng chói, giảm ánh sáng xâm nhập, giảm ánh sáng chiếm dụng bầu trời, giảm ánh sáng lộn xộn. Sử dụng các phương pháp này phải phù hợp với loại ô nhiễm. Các cách khắc phục ô nhiễm ánh sáng có thể áp dụng như: Sử dụng nguồn sáng vừa đủ với yêu cầu, tắt đèn khi không cần thiết hoặc sử dụng chế độ hẹn giờ, cải tiến dụng cụ chiếu sáng phù hợp, có thể tập trung ánh sáng vào nơi cần thiết, lắp đặt các loại đèn sao cho bước sóng ánh sáng ít gây ra các vấn đề nghiêm trọng, đánh giá lại các hệ thống chiếu sáng hiện có, thiết kế lại nếu cần.

4. Các loại ô nhiễm ánh sáng thường gặp:

Hiện tượng ô nhiễm ánh sáng đã được các chuyên gia nghiên cứu và phân chia ra thành 5 loại khác nhau, bao gồm: Xâm nhập ánh sáng, ánh sáng chói lóa, chiếu sáng quá mức, ánh sáng lộn xộn, ánh sáng chiếm dụng bầu trời

– Xâm nhập ánh sáng: Là loại ánh sáng thường gây ra sự khó chịu và mất tập trung cho con người bởi chúng xâm nhập vào không gian sống và sinh hoạt của một người mà họ không mong muốn.

– Ánh sáng chói lóa: Hậu quả của sự đối lập giữa vùng sáng và vùng tối trong cùng một tầm nhìn. Ví dụ như khi đi đường vào buổi tối, trong nhiều trường hợp bạn sẽ gặp phải tình huống đèn pha từ ô tô, xe máy chiếu thẳng vào mắt và rất có thể nó sẽ làm ảnh hưởng tới quá trình tham gia giao thông của bạn.

– Chiếu sáng quá mức: Biểu thị cho việc sử dụng ánh sáng quá mức khi không cần thiết gây ra sự lãng phí điện năng.

– Ánh sáng lộn xộn: Là tình trạng có quá nhiều ánh sáng đan xen không theo một hướng xác định và phát tán lộn xộn trong không gian.

– Ánh sáng chiếm dụng bầu trời: Thường xảy ra ở các khu vực tập trung đông dân cư và dẫn đến hiện tượng các quầng sáng, vầng sáng phát tán ra từ nhiều nguồn khác nhau rồi phản chiếu lên bầu trời. Từ những tác động ấy lên không khí sẽ làm mờ đi bầu trời vào ban đêm.