Nguyên nhân đau dưới lòng bàn chân và cách khắc phục

1. Nguyên nhân đau dưới lòng bàn chân:

Chúng ta biết rằng, mỗi bàn chân có 26 xương, 30 khớp và khoảng 100 cơ và dây chằng  nối liền bàn chân. Tất cả những bộ phận này, từ ngón chân đến gân Achilles, đều giúp bạn đứng thẳng, giữ thăng bằng và đi lại. Vì vậy, bất kỳ sự bất thường nào ở bàn chân đều có thể gây khó chịu, đau nhức khi  đứng hoặc đi lại. 

Do cấu trúc phức tạp của bàn chân nên có nhiều kiểu đau khác nhau. Cơn đau có thể được cảm nhận trong một số trường hợp nhất định, chẳng hạn như khi bị ấn vào hoặc chỉ có thể xảy ra vào ban đêm. Một số nguyên nhân gây đau dưới lòng bàn chân phổ biến mà có thể kể đến là:

1.1. Viêm cân gan chân:

Viêm cân gan chân là một tình trạng viêm nhiễm ở dây chằng bàn chân, là một dải mô bền giống như dây cao su nằm bên dưới xương chân. Dây chằng này nối gót chân với ngón chân và giúp tạo hình vòm bàn chân. Khi bị viêm cân gan chân, bạn sẽ cảm thấy đau nhói ở gần gót chân, nhất là khi bắt đầu đi lại vào sáng sớm.

Nguyên nhân gây ra viêm cân gan chân là do chấn thương cơ bàn chân. Áp lực khi đi lại, chạy và đứng trong một khoảng thời gian dài có thể kéo căng và làm cơ bàn chân bị thương từ đó gây ra các cơn đau. Ngoài ra, sử dụng giày không thích hợp trong thời gian dài nhưng không có lớp đệm hỗ trợ cũng là nguyên nhân dẫn đến viêm cân gan chân.

Viêm cân gan chân có thể gây ra các biến chứng như gai gót chân, u thần kinh Morton, bong gân bàn chân hoặc dị tật bàn chân bẹt. Để phòng ngừa và điều trị viêm cân gan chân, bạn nên nghỉ ngơi và nâng cao chân hơn tim, chườm đá lạnh lên vùng đau, mát xa nhẹ nhàng, sử dụng thuốc giảm đau hoặc thuốc kháng viêm theo chỉ định của bác sĩ, mang giày có đệm và hỗ trợ vòm bàn chân, tập các bài tập duỗi và co cơ bàn chân. Trong trường hợp viêm cân gan chân kéo dài hoặc nặng, bạn có thể cần phải tiêm corticosteroid hoặc phẫu thuật để giảm viêm và căng thẳng ở dây chằng.

1.2. Đau xương đốt bàn chân:

Đau xương đốt bàn chân gây đau lòng bàn chân là một tình trạng thường gặp ở những người thường xuyên vận động mạnh như chạy, nhảy hoặc mang giày không phù hợp. Đau xương đốt bàn chân có thể là dấu hiệu của các bệnh lý khác nhau như thoái hóa khớp, viêm khớp dạng thấp, bàn chân bẹt, ngón chân hình búa, u dây thần kinh Morton… 

Để giải thích chi tiết hơn, ta cần hiểu rõ cấu tạo của xương bàn chân. Xương bàn chân gồm 3 phần: xương chêm, xương bàn chân và xương ngón chân. Xương chêm là phần gần gót chân, gồm 7 xương nhỏ liên kết với nhau. Xương bàn chân là phần ở giữa, gồm 5 xương dài từ xương chêm đến xương ngón chân. Xương ngón chân là phần ở ngoài cùng, gồm 14 xương nhỏ tạo thành 5 ngón. Xương đốt bàn chân là đầu của xương bàn chân, nằm ở lòng bàn chân, ngay sau các ngón.

Khi vận động mạnh hoặc mang giày không vừa vặn, áp lực lên xương đốt bàn chân tăng lên, gây ra sự cọ sát, viêm và tổn thương các mô xung quanh như sụn khớp, màng hoạt dịch, bao gân… Điều này khiến cho xương đốt bàn chân đau nhức và sưng tấy. Ngoài ra, nếu có biến dạng bàn chân như vòm cao hoặc thấp, ngón cái dài hơn các ngón khác… cũng làm cho phân bố trọng lượng cơ thể trên bàn chân không đều, dẫn đến đau xương đốt bàn chân. 

Đau xương đốt bàn chân cũng có thể do các yếu tố khác như thừa cân, tuổi tác, nhiễm trùng hoặc các bệnh lý hệ thống ảnh hưởng đến khớp như viêm khớp dạng thấp, viêm khớp vảy nến… Những trường hợp này cần được điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ. 

1.3. Bệnh lý thần kinh ngoại biên:

Bệnh ký thần kinh ngoại biên là một tình trạng gây tổn thương các dây thần kinh nằm ngoài hệ thống thần kinh trung ương (não và tủy sống). Các dây thần kinh này có chức năng truyền cảm giác, kiểm soát cơ bắp và điều chỉnh các chức năng tự động của cơ thể như huyết áp, tuần hoàn, hơi thở, tiêu hóa, bàng quang. Khi các dây thần kinh này bị tổn thương, sẽ gây ra các triệu chứng như yếu, tê và đau ở ngoại vi như bàn tay, bàn chân và cũng có thể ảnh hưởng đến các cơ quan nội tạng khác.

Có nhiều nguyên nhân gây ra bệnh ký thần kinh ngoại biên, trong đó phổ biến nhất là tiểu đường. Lượng đường trong máu cao trong một thời gian dài sẽ làm hỏng các dây thần kinh. Ngoài ra, một số tình trạng khác có thể gây ra bệnh ký thần kinh ngoại biên là: di truyền, rối loạn tự miễn, bệnh thận mạn tính, bệnh gan mạn tính, nhiễm trùng, thiếu vitamin, bệnh chuyển hóa, ngộ độc do kim loại nặng, rối loạn mạch máu, rối loạn nội tiết tố, rối loạn tủy xương, ung thư và một số loại thuốc hóa trị, xạ trị ung thư, sử dụng rượu nặng kéo dài, thuốc hoặc chấn thương hoặc chèn ép lên dây thần kinh.

Các triệu chứng của bệnh ký thần kinh ngoại biên phụ thuộc vào dây thần kinh nào bị ảnh hưởng. Bệnh đa dây thần kinh thường bắt đầu từ các dây thần kinh dài, ở xa. Vì vậy mà các triệu chứng thường bắt đầu ở bàn chân. Các triệu chứng có thể gồm: bàn chân hoặc bàn tay bị tê, cảm giác như bị châm chích hoặc ngứa ran. Tình trạng này có thể lan lên vào chân và cánh tay. Đau nhói. Cực kỳ nhạy cảm với cảm ứng. Đau khi đặt đồ vật lên. Các triệu chứng khác có thể là: rung giật cơ, co giật cơ, co cứng cơ hoặc liệt cơ; khó đi lại hoặc giữ thăng bằng; khó tiêu hoá; khó đi tiểu; rối loạn sinh lý; mất kiểm soát tim mạch.

Để chẩn đoán bệnh ký thần kinh ngoại biên, bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng và yêu cầu làm các xét nghiệm như: xét nghiệm máu để kiểm tra tiểu đường, thiếu vitamin hay các yếu tố khác; điện não đồ để đo hoạt động của các dây thần kinh; chụp cộng hưởng từ để kiểm tra các tổn thương ở não và tủy sống; sinh thiết dây thần kinh để xác định loại bệnh.

Điều trị bệnh ký thần kinh ngoại biên phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Một số cách điều trị có thể bao gồm: điều trị nguyên nhân gốc như kiểm soát đường huyết, bổ sung vitamin, điều trị nhiễm trùng, ngừng sử dụng rượu hoặc thuốc; sử dụng thuốc giảm đau, chống viêm hoặc chống co giật để làm giảm các triệu chứng; vật lý trị liệu để cải thiện chức năng cơ và khớp; phẫu thuật để giảm áp lực lên dây thần kinh.

Bệnh ký thần kinh ngoại biên có thể gây ra nhiều biến chứng như: mất cảm giác, suy yếu cơ, mất cân bằng, rối loạn tiêu hóa, rối loạn tim mạch, rối loạn sinh lý, nhiễm trùng da hoặc xương. Để phòng ngừa căn bệnh này, người bệnh nên: kiểm soát tiểu đường, duy trì chế độ ăn uống cân bằng và đủ vitamin, hạn chế sử dụng rượu và thuốc lá, tránh tiếp xúc với các chất độc hại, bảo vệ tay chân khỏi chấn thương hoặc chèn ép, tập thể dục thường xuyên và khám sức khỏe định kỳ.

1.4. U thần kinh:

U thần kinh gây đau lòng bàn chân là một tình trạng thường gặp ở người bị tiểu đường hoặc bệnh lý thần kinh ngoại biên. U thần kinh là một khối u lành tính phát triển từ các tế bào bao quanh thần kinh, có thể gây áp lực lên thần kinh và làm tổn thương chức năng của nó, dẫn đến các triệu chứng như đau, tê, nhức, bốc hoả, kim châm hoặc mất cảm giác ở lòng bàn chân.

Thần kinh là những sợi dẫn truyền các tín hiệu điện từ não và tủy sống đến các cơ quan khác trong cơ thể. Thần kinh có hai loại: thần kinh trung ương và thần kinh ngoại biên. Thần kinh trung ương bao gồm não và tủy sống, còn thần kinh ngoại biên bao gồm các thần kinh khác phân nhánh ra từ thần kinh trung ương.

Thần kinh ngoại biên có ba loại chính: thần kinh cảm giác, thần kinh vận động và thần kinh tự động. Thần kinh cảm giác dẫn truyền các tín hiệu từ các giác quan như xúc giác, nhiệt độ, đau, áp suất, vị giác, khứu giác và thị giác đến não. Thần kinh vận động dẫn truyền các tín hiệu từ não đến các cơ để điều khiển các hành động như co rút, duỗi, nắm và phóng. Thần kinh tự động dẫn truyền các tín hiệu từ não và tủy sống đến các cơ quan nội tạng để điều hòa các hoạt động vô ý như nhịp tim, hô hấp, tiêu hóa và bài tiết.

Mỗi sợi thần kinh có hai phần chính: trục sợi và vỏ sợi. Trục sợi là phần trung tâm của sợi thần kinh, chứa các axon là những sợi dẫn truyền các xung điện. Vỏ sợi là phần bao quanh trục sợi, chứa các tế bào Schwann là những tế bào sản sinh ra myelin – một loại chất béo giúp cách điện và tăng tốc độ dẫn truyền của xung điện.

U thần kinh là một loại u lành tính phát triển từ các tế bào Schwann hoặc các tế bào khác liên quan đến vỏ sợi. Loại u này có thể xuất hiện ở bất kỳ vị trí nào của thân người, nhưng phổ biến nhất là ở chi dưới. U thần kinh có thể có một hoặc nhiều khối u trên một hay nhiều sợi thần kinh cũng như gây áp lực lên trục sợi và làm tổn thương chức năng của nó.

Khi u thần kinh gây áp lực lên các sợi thần kinh cảm giác ở lòng bàn chân, người bệnh có thể cảm thấy đau, tê, nhức, bốc hoả, kim châm hoặc mất cảm giác ở vùng bị ảnh hưởng. Điều này gây khó khăn cho người bệnh trong việc đi lại, cân bằng và thực hiện các hoạt động hàng ngày. Ngoài ra, u thần kinh cũng có thể gây áp lực lên các sợi thần kinh vận động hoặc tự động ở lòng bàn chân, dẫn đến các biến chứng như suy giãn tĩnh mạch, phù nề, loét da, nhiễm trùng hoặc tổn thương cơ.

Loại u này có thể được chẩn đoán bằng các phương pháp như khám lâm sàng, siêu âm, chụp cắt lớp vi tính (CT scan), chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc sinh thiết. Việc diều trị phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng, vị trí và số lượng của u. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm thuốc giảm đau, thuốc chống viêm, thuốc ức chế miễn dịch, tiêm corticosteroid, vật lý trị liệu, phẫu thuật hoặc liên tục điện từ trường (TMS).

2. Cách khắc phục đau dưới lòng bàn chân:

Đau lòng bàn chân là một triệu chứng khá phổ biến, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau gây ra, như tuổi tác, dùng giày dép không phù hợp, các động tác vận động hoặc do bệnh lý. Để điều trị đau lòng bàn chân hiệu quả, bạn có thể tham khảo một số cách sau đây:

– Tập kéo giãn cân gan bàn chân: Đây là một trong những cách đơn giản và hiệu quả để giảm đau và cải thiện tuần hoàn máu ở bàn chân. Bạn có thể tập kéo giãn cân gan bàn chân bằng cách ngồi trên ghế, duỗi chân ra phía trước, dùng khăn hoặc dây thun buộc vào gót chân và kéo nhẹ về phía mình. Giữ tư thế này trong 15-30 giây rồi thả lỏng và lặp lại với chân kia.

– Massage lòng bàn chân: Massage là một phương pháp giúp thư giãn cơ bắp, giảm căng thẳng và đau nhức ở bàn chân. Massage lòng bàn chân bằng cách dùng ngón tay hoặc một quả bóng nhỏ để xoa bóp nhẹ nhàng từ gót chân đến ngón chân, từ trong ra ngoài. Nên massage lòng bàn chân ít nhất 10 phút mỗi ngày.

– Mang giày dép thoải mái: Đi giày dép không phù hợp là một trong những nguyên nhân gây đau lòng bàn chân. Tránh đi giày cao gót, quá chật hoặc quá rộng, mà nên chọn loại giày có đế thấp, gót mềm và vừa vặn với kích cỡ của bàn chân. Có thể thay đổi loại giày theo hoạt động của mình, ví dụ khi đi làm hay đi chơi bạn nên mang giày lười hoặc giày thể thao.

– Chườm lạnh bàn chân: Chườm lạnh là một biện pháp cấp cứu khi bị đau lòng bàn chân do tổn thương cơ, gân hoặc khớp. Chườm lạnh sẽ giúp làm giảm sưng, viêm và đau nhức ở vùng bị tổn thương. Bạn có thể dùng túi đá lạnh hoặc khăn ướt lạnh để chườm lên các vị trí đau lòng bàn chân trong vòng 20 phút và lặp lại cách 2-3 giờ cho đến khi đỡ đau.

– Tập thể dục nhẹ nhàng: Tập thể dục – một cách tốt để duy trì sức khỏe và phòng ngừa các bệnh về xương khớp. Tuy nhiên, nên tránh các loại tập thể dục gây áp lực lớn lên bàn chân, như chạy xa, nhảy xa hay múa ba lê. Thay vào đó, bạn nên tập các loại tập thể dục nhẹ nhàng, có ích cho bàn chân, như đi bộ, yoga hay bơi lội.

– Châm cứu, bấm huyệt: Hai phương pháp trị liệu cổ truyền này có tác dụng kích thích các điểm huyệt đạo trên bàn chân, giúp cải thiện tuần hoàn máu, giảm đau nhức và phục hồi chức năng của bàn chân. Bạn có thể tìm đến các cơ sở y tế có chuyên môn để được thực hiện các phương pháp này một cách an toàn và hiệu quả.

– Thăm khám bác sĩ: Nếu đau lòng bàn chân kéo dài, nặng lên hoặc không thuyên giảm sau khi áp dụng các biện pháp trên, tốt nhất nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Bạn có thể được kê thuốc giảm đau, chống viêm hoặc tiêm corticosteroid để làm giảm triệu chứng. Trong một số trường hợp, có thể cần phải phẫu thuật để khắc phục các tổn thương ở bàn chân.

3. Một số lưu ý về thực phẩm khi đau lòng bàn chân:

– Hạn chế ăn các thực phẩm gây viêm, như đồ chiên rán, đồ ngọt, đồ uống có ga, cà phê, rượu bia, gia vị cay nóng.

– Tăng cường ăn các thực phẩm có tác dụng kháng viêm và giảm đau, như cá hồi, sardine, hạt óc chó, hạt lanh, dầu oliu, gừng, nghệ, quế, tỏi.

– Bổ sung các thực phẩm giàu canxi và vitamin D để tăng cường sức khỏe xương khớp, như sữa, phô mai, sữa chua, trứng, cá ngừ, nấm.

– Ăn nhiều rau xanh và trái cây để cung cấp vitamin C và các chất chống oxy hóa cho cơ thể, như bông cải xanh, cà rốt, cam, chanh, dâu tây.

– Uống nhiều nước để giúp thanh lọc cơ thể và loại bỏ các chất gây viêm. Nước lọc hoặc nước ép hoa quả là những lựa chọn tốt nhất.