Não có ngủ không? Điều gì xảy ra trong não khi bạn ngủ? là tài liệu vô cùng bổ ích giúp quý độc giả tiết kiệm thời gian và công sức làm việc. Sau đây là nội dung chi tiết mời các bạn cùng tham khảo.
Mục lục bài viết
1. Não có ngủ không? Điều gì xảy ra trong não khi bạn ngủ?
Có, não cũng có khái niệm về việc “ngủ”. Thực tế, giấc ngủ đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe và chức năng của não.
Khi bạn ngủ, não không dừng lại hoàn toàn, mà đi vào một trạng thái hoạt động khác gọi là giai đoạn ngủ. Trong giai đoạn ngủ, các quá trình tiếp tục diễn ra, bao gồm:
Giai đoạn REM (Rapid Eye Movement): Đây là giai đoạn mơ. Các mắt di chuyển nhanh, hoạt động não nhanh chóng và tương đối tương tự khi bạn đang tỉnh thức. Trong giai đoạn này, nhiều loại hoạt động như mơ, học, và ghi nhớ xảy ra.
Giai đoạn Non-REM (Non-Rapid Eye Movement): Giai đoạn này chia thành nhiều pha, từ giai đoạn Non-REM nhẹ đến sâu. Trong giai đoạn này, não có thể ngừng lại hoàn toàn các hoạt động giấc mơ và tạo điều kiện cho các quá trình phục hồi cơ bản, như tăng cường hệ thống miễn dịch và tăng cường hệ thống cơ bắp.
Trong khi ngủ, não cũng tiếp tục xử lý và tổ chức thông tin, ghi nhớ và học hỏi. Ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc làm mới năng lượng, tăng cường sự tinh thần và tố chất sáng tạo.
Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng, sau khi ngủ, khả năng ghi nhớ thông tin của mọi người được cải thiện. Các nhà nghiên cứu tại Đại học Y khoa Freiburg của Đức đã tìm hiểu về chức năng của giấc ngủ và kết luận rằng não và cơ thể vẫn hoạt động mạnh mẽ trong thời gian này. Khi ta ngủ, não hoạt động sôi nổi hơn để chuẩn bị cho ngày tiếp theo. Đồng thời, bộ não cũng tiến hành loại bỏ các chất có hại ra khỏi cơ thể.
Có thực tế cho thấy rằng, các học sinh nếu học vào buổi tối thì khả năng ghi nhớ thông tin sẽ kéo dài hơn so với việc học vào buổi sáng. Điều này bởi khi họ học vào buổi tối và sau đó đi ngủ, bộ não sẽ khiến quá trình tái tạo thông tin. Do đó, vào sáng hôm sau, chỉ cần nhìn lại, họ đã có thể nhớ được thông tin đã học trước đó.
Bên cạnh đó, bộ não không có hệ bạch huyết, mà việc vận chuyển và loại bỏ các chất thải và độc hại được thực hiện thông qua các tế bào glial, một loại tế bào nằm trong não nhưng không phải là tế bào thần kinh. Vì hoạt động của hệ thống này tiêu tốn rất nhiều năng lượng, nên hệ thần kinh không thể thực hiện cùng lúc với các hoạt động thần kinh khác, và phải thực hiện trong thời gian ngủ.
2. Mất ngủ mãn tính dễ gây ra bệnh Ahzeimer:
Khi thức, dòng chảy dịch não tủy chủ yếu ở võ não, nhưng khi ngủ thì dòng chảy này đi sâu vào bên trong não. Việc tăng cường dòng chảy của dịch não tủy giúp loại bỏ một cách hiệu quả các chất thải bã do hệ thần kinh tạo ra trong quá trình hoạt động. Vì vậy, việc có đủ giấc ngủ là rất quan trọng.
Mất ngủ mãn tính làm tăng kết tủa dạng Beta-amyloid không hòa tan. Thay đổi về số lượng giờ ngủ, như ngủ ít hoặc nhiều hơn 8 tiếng/ngày, cùng chất lượng giấc ngủ thường là những dấu hiệu sớm của bệnh Alzheimer và có thể góp phần vào sự phát triển của bệnh.
Nếu bạn không có đủ giấc ngủ, điều này sẽ làm gia tăng các nhu cầu cơ thể, kích thích não bộ sinh ra các chất báo hiệu cơn đói. Điều này sẽ khiến cho bạn ăn nhiều hơn và tăng cân. Do đó, các chị em đang trong quá trình giảm cân, nên tránh việc nhịn ăn trong khi không đủ giấc ngủ hoặc thức quá khuya, bởi điều này không chỉ không giúp giảm cân mà còn có thể làm tăng cân.
Ngoài việc điều hòa chức năng miễn dịch và khẩu vị, ngủ đủ giấc còn giúp bảo vệ và tăng cường trí nhớ. Các nghiên cứu cho thấy chất lượng giấc ngủ tốt có thể hỗ trợ chức năng ghi nhớ của não bộ.
Giống như cơ thể cần thời gian cuối tuần để nghỉ ngơi và thư giãn khi mệt mỏi, bộ não cũng cần thời gian để loại bỏ các chất thải và hỗ trợ chức năng trí nhớ.
3. Làm gì để não bộ luôn khỏe mạnh?
Bổ sung dinh dưỡng:
Để đảm bảo não hoạt động tốt, bạn cần duy trì một chế độ ăn uống cân đối và hợp lý. Bao gồm nhiều nguồn ngũ cốc, protein nạc, hoa quả, rau xanh, và thực phẩm ít béo và đường, giúp hỗ trợ sự phát triển của trí não. Việc duy trì cân nặng trong mức hợp lý cũng quan trọng, vì nguy cơ mắc bệnh thoái hóa não thường cao ở người béo phì.
Thiền:
Thực hành thiền định là một trong những phương pháp truyền thống giúp tăng cường sức khỏe tinh thần và cải thiện các chức năng nhận thức. Thiền định bao gồm các bài tập hơi thở tập trung và giữ tâm trí trong tình trạng yên tĩnh, không bị xao lạc bởi hoạt động và suy nghĩ. Thường xuyên thiền định giúp chúng ta đạt đến trạng thái bình tĩnh, từ đó cải thiện các chức năng não, bao gồm khả năng tập trung, ghi nhớ và chú ý.
Thường xuyên vận động:
Tập thể dục không chỉ duy trì động mạch khỏe mạnh mà còn tác động trực tiếp đến các mô não. Khi lão hóa, não có thể bị co lại, nhưng điều này ít xảy ra với những người thường xuyên tập thể dục. Tập thể dục tăng cường sự kết nối giữa các dây thần kinh trong não, từ đó tăng cường khả năng lưu trữ thông tin.
Hãy giải tỏa và kiểm soát căng thẳng:
Stress thường xuyên có thể gây hại cho cơ thể và não. Hãy tìm cách giảm căng thẳng ngay khi nó xuất hiện, bằng cách học các phương pháp thở sâu, đi dạo hoặc thực hiện các động tác yoga đơn giản. Hãy thực hiện các hoạt động phù hợp để ngăn ngừa căng thẳng.
Ngủ đủ 8 tiếng mỗi ngày:
Các nghiên cứu chỉ ra rằng thiếu ngủ là một nguyên nhân chính dẫn đến suy giảm nhận thức và căn bệnh Alzheimer. Hãy cố gắng ngủ đủ 8 tiếng mỗi đêm để chống lại quá trình lão hóa não và duy trì một hệ thống não khỏe mạnh. Ngoài việc đảm bảo đủ thời gian ngủ, chất lượng giấc ngủ cũng rất quan trọng. Hãy đầu tư vào một chiếc nệm êm ái để giúp bạn dễ dàng chìm vào giấc ngủ và có một giấc ngủ sâu hơn.
Thư giãn và chơi đùa:
Chơi game để thư giãn giúp bạn giảm căng thẳng và cũng là một cách để tăng cường trí thông minh. Một số trò chơi như trò chơi Brain Age 2 dành cho Nintendo DS thực sự có ích cho não bộ, giúp kích thích và rèn luyện hoạt động của não.
4. Có một số quá trình của não được ưu tiên diễn ra trong khi ngủ:
Theo Viện Quốc gia về Rối loạn Thần kinh và Đột quỵ của Mỹ, có hai loại giai đoạn giấc ngủ cơ bản: giai đoạn giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (REM) và giai đoạn giấc ngủ không REM. Cả hai đều liên quan đến các loại sóng não cụ thể và hoạt động của tế bào thần kinh cụ thể. Giai đoạn giấc ngủ không REM xảy ra khi chuyển từ trạng thái tỉnh táo sang trạng thái ngủ, lúc sóng não chậm lại và các cơ bắt đầu thư giãn, hơi thở trở nên chậm hơn so với ban ngày.
Mặt khác, giai đoạn giấc ngủ REM cho thấy sóng não hoạt động ở một mức độ rất giống với trạng thái tỉnh táo. Nghiên cứu đã phát hiện rằng, giai đoạn giấc ngủ REM chiếm từ 20% đến 25% thời gian ngủ của chúng ta và là khi giấc mơ có xu hướng kỳ lạ và không thể tưởng tượng được.
Theo trường đại học y Johns Hopkins của Mỹ, chất dẫn truyền thần kinh acetylcholine, một chất hóa học tăng đột biến trong thời gian thức dậy, cũng rất mạnh trong giai đoạn giấc ngủ REM. Khi bạn thức dậy, acetylcholine xuất hiện để giúp não giữ thông tin thu thập và nó có thể giúp bạn ghi nhớ thông tin này trong khi ngủ. Đó là lý do tại sao việc học ngay trước khi đi ngủ và sau đó “ngủ tiếp” có thể giúp bạn ghi nhớ những sự kiện quan trọng vào ngày hôm sau.
Khi chúng ta rơi vào giấc ngủ, bộ não trải qua một mô hình sóng não được gọi là “trục xoay cột sống”, theo Sleep Foundation. Chúng ta vẫn chưa thể hiểu đầy đủ về điều này, nhưng được cho là đóng vai trò quan trọng trong việc học hỏi và tích hợp những ký ức mới. Các trục của cột sống cũng có thể chịu trách nhiệm đảm bảo rằng chúng ta duy trì giấc ngủ ngay cả khi bị kích thích từ bên ngoài.
Trong lúc chúng ta đang ngủ, não thậm chí còn tự làm sạch bản thân bằng cách sử dụng hỗn hợp của dịch não tủy và máu, theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Science năm 2019. Nhóm nghiên cứu cho biết rằng việc hiểu rõ về chu kỳ này có thể giúp chúng ta khám phá ra nhiều thông tin mới liên quan đến sự suy giảm trong quá trình lão hóa cũng như các rối loạn tâm thần và thần kinh liên quan đến việc ngủ không đúng giờ, bao gồm cả bệnh tự kỷ và Alzheimer.
Theo TS Raizen, còn có một số quá trình trong não được ưu tiên diễn ra trong thời gian ngủ, bao gồm việc tiết hormone tăng trưởng, loại bỏ các chất chuyển hóa hữu ích [mà tích tụ trong thời gian tỉnh], các thay đổi về quá trình trao đổi chất, và sự thay đổi về mức độ tương tác giữa các tế bào thần kinh.
5. Thiếu ngủ sẽ suy giảm tinh thần, ảnh hưởng đến trí nhớ:
Năm 2017, một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Nature Medicine đã phát hiện rằng thiếu ngủ có thể gây gián đoạn khả năng giao tiếp giữa các tế bào não, dẫn đến sự suy giảm tạm thời về trí nhớ và nhận thức thị giác.
Tiến sĩ Itzhak Fried, giáo sư nội trú và giám đốc Chương trình phẫu thuật động kinh tại Đại học California, Los Angeles, lưu ý rằng việc thiếu ngủ cũng có thể cướp đi khả năng hoạt động bình thường của các tế bào thần kinh.
Theo NINDS, giấc ngủ chất lượng được coi là một yếu tố cần thiết như thức ăn và nước uống. Nếu thiếu ngủ, não không thể hình thành hoặc duy trì các con đường cần thiết cho việc học tập và ghi nhớ thông tin mới, đồng thời sự tập trung và phản ứng nhanh cũng khó khăn hơn.
Mặc dù đã rõ ràng rằng việc thiếu ngủ kém liên quan đến một số vấn đề tiêu cực về sức khỏe như bệnh tiểu đường loại 2, bệnh tim mạch, béo phì và trầm cảm… TS Raizen cho biết vẫn còn nhiều điều bí ẩn về mối quan hệ này và không nên kết luận cuối cùng chỉ dựa trên dữ liệu hiện tại.
Ông nói: “Có nhiều tình trạng sức khỏe kém liên quan đến việc ngủ ít hoặc ngủ kém, nhưng việc xác định liệu điều này gây ra các vấn đề đó hay không vẫn là một vấn đề khó khăn.”
Tuy nhiên, không phải tất cả các giấc ngủ đều giống nhau và tác động của chúng đối với sức khỏe có thể thay đổi tùy theo hoàn cảnh. Do đó, mặc dù các nghiên cứu khác nhau đã chỉ ra rằng giấc ngủ đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe và chức năng não đầy đủ, TS Raizen lưu ý rằng vẫn còn nhiều câu hỏi chưa được giải đáp về mối quan hệ giữa giấc ngủ và não bộ.