Quyết định áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt phải cần được phê chuẩn, việc áp dụng phải thực sự đúng quy định của pháp luật về căn cứ, trình tự, thủ tục, tránh gây ảnh hưởng nghiệm trọng đến quyền của người bị áp dụng biện pháp điều tra.
Mục lục bài viết
1. Quyết định không phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt là gì?
Trong hầu hết các bài viết của Luật Dương Gia đều đưa ra khái niệm biện pháp điều tra đặc biệt như sau: “biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt là các hoạt động điều tra được quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự dựa trên cơ sở ứng dụng thành tựu khoa học, kỹ thuật về lĩnh vực âm thanh, hình ảnh, điện tử viễn thông, trình độ của chuyên viên công nghệ thông tin bí mật thu thập thông tin, tài liệu liên quan đến đối tượng bị áp dụng do người có thẩm quyền áp dụng đối với các nhóm tội xâm phạm an ninh, khủng bố, rửa tiền, ma túy, tội phạm có tổ chức thuộc trường hợp đặc biệt nghiêm trọng nhằm phục vụ công tác điều tra, khám phá tội phạm.” Khái niệm này được xây dự dựa trên quy định của pháp luật cũng như tham khảo các tài liệu khoa học luật tố tụng hình sự.
Quyết định áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt là văn bản do Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự cấp quân khu trở lên ban hành nhằm áp dụng một trong các biện pháp điều tra đặc biệt đối với các trường hợp nhất định. Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt ghi rõ thông tin cần thiết về đối tượng bị áp dụng, tên biện pháp được áp dụng, thời hạn, địa điểm áp dụng, cơ quan tiến hành biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt và các nội dung về số, ngày, tháng, năm, địa điểm ban hành; căn cứ ban hành; nội dung; họ tên, chức vụ, chữ ký của người ban hành.
Quyết định không phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt là văn bản do Viện trưởng Viện kiểm sát ban hành nhằm từ chối, không chấp nhận quyết định áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt của Thủ trưởng Cơ quan điều tra, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự cùng cấp khi không thỏa mãn các điều kiện liên quan đến áp dụng một trong các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt.
Quyết định không phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt được được phát sinh dựa trên quy định: “Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt phải được Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp phê chuẩn trước khi thi hành.”. Từ đó làm phát sinh nghĩa vụ của chủ thể có thẩm quyền ban hành quyết định áp dụng trong việc đề nghị xét phê chuẩn tới Viện kiểm sát.
Quyết định không phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt là văn bản làm không làm phát sinh hiệu lực của quyết định áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt, tức là, quyết định này không được thi hành trên thực tế. Quyết định của Viện kiểm sát phải được xem xét dựa trên quy định của pháp luật, hồ sơ đề nghị của cơ quan có thẩm quyền, quyết định không phê chuẩn còn là căn cứ để hợp pháp hóa mọi hoạt động của cơ quan, người tiến hành tố tụng. Lí do Viện kiểm sát không phê chuẩn có thể là do áp dụng biện pháp không thuộc các biện điều tra tố tụng đặc biệt được ghi nhận trong Bộ luật tố tụng hình sự, các trường hợp áp dụng là không có căn cứ hoặc thẩm quyền, trình tự thủ tục ban hành quyết định áp dụng là sai, trái với quy định của pháp luật.
Quá trình quyết định và phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt được thực hiện theo trình tự, thủ tục được ghi nhận tại Điều 25, Thông tư liên tịch 04/2018/TTLT-VKSNDTC-BCA-BQP, cụ thể:
– Trong thời hạn 24 giờ, kể từ khi ra quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt, Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự cấp quân khu trở lên phải có hồ sơ đề nghị Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt.
– Hồ sơ đề nghị xét phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt gồm:
(1) Văn bản đề nghị xét phê chuẩn nêu rõ lý do, căn cứ áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt và các thông tin, tài liệu cần thiết thu thập khi áp dụng biện pháp này;
(2) Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt của Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự cấp quân khu trở lên.
(3) Các tài liệu khác là căn cứ để Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự cấp quân khu trở lên đề nghị xét phê chuẩn.
– Trong thời hạn 03 ngày, kể từ ngày nhận được hồ sơ đề nghị của Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự cấp quân khu trở lên, Viện trưởng Viện kiểm sát cùng cấp phải ra một trong hai quyết định (1) quyết định phê chuẩn; (2) quyết định không phê chuẩn hoặc có văn bản yêu cầu Thủ trưởng Cơ quan điều tra cấp tỉnh, Thủ trưởng Cơ quan điều tra quân sự cấp quân khu trở lên bổ sung chứng cứ, tài liệu để xét phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt.
Việc áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt có ý nghĩa quan trọng, do đó việc phải được phê chuẩn là yếu tố quan trọng để hợp pháp hóa hoạt động của cơ quan tiến hành tố tụng. Việc thực hiện biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt tạo cơ sở pháp lý thực thi những cam kết về luật hóa biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt trong các công ước quốc tế mà Việt Nam tham gia trong đó có công ước về đấu tranh chống tội phạm tham nhũng, ma túy, chống tội phạm có tổ chức; mở rộng nguồn chứng cứ có giá trị trực tiếp chứng minh tội phạm trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm tố tụng hình sự của các nước.
Khi áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt, Cán bộ thực hiện biện pháp đặc biệt chỉ biết về đối tượng mình tiến hành và không được cho người không liên quan iết về những việc mình đã và đang tiến hành bảo mật thông tin. Đảm ảo yếu tố an toàn, bí mật biện pháp và con người luôn được đặt lên hàng đầu. Thực hiện được yếu tố an toàn, bí mật sẽ giúp ban chuyên án bí mật được tài liệu đấu tranh, tiến tới đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm.
2. Mẫu quyết định không phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt (157/HS):
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
VIỆN KIỂM SÁT[1] … [2]…………
Số:…../QĐ-VKS…-…[3]
……, ngày……… tháng……… năm 20…
QUYẾT ĐỊNH
KHÔNG PHÊ CHUẨN QUYẾT ĐỊNH ÁP DỤNG BIỆN PHÁP
ĐIỀU TRA TỐ TỤNG ĐẶC BIỆT
VIỆN TRƯỞNG VIỆN KIỂM SÁT……….
Căn cứ các điều 41, 165, 223, 224 và 225 Bộ luật Tố tụng hình sự;
Xét Quyết định áp dụng biện pháp[4]……… số… ngày… tháng… năm… và các tài liệu liên quan của[5]…………… đối với[6]…….;
Nhận thấy[7]…………………………..,
QUYẾT ĐỊNH:
Điều 1. Không phê chuẩn Quyết định áp dụng biện pháp4…… số… ngày… tháng… năm… của5………… đối với6…….
Điều 2. Yêu cầu5………………… thực hiện Quyết định này theo quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự./.
Nơi nhận:
– Cơ quan đề nghị phê chuẩn;
-………..;
– Lưu: HSVA, HSKS, VP.
VIỆN TRƯỞNG[8]
(Ký tên, đóng dấu)
3. Hướng dẫn mẫu quyết định không phê chuẩn quyết định áp dụng biện pháp điều tra đặc biệt (157/HS):
[1] Ghi tên Viện kiểm sát cấp trên trực tiếp hoặc Viện kiểm sát nhân dân tối cao
[2] Ghi tên Viện kiểm sát ban hành. Trường hợp Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành thì bỏ mục này
[3] Viết tắt tên Viện kiểm sát ban hành – đơn vị phụ trách (nếu có)
[4] Ghi rõ tên biện pháp được áp dụng: Ghi âm, ghi hình bí mật; nghe điện thoại bí mật; thu thập bí mật dữ liệu điện tử
[5] Ghi tên cơ quan ra Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt
[6] Ghi rõ họ và tên người hoặc tên pháp nhân thương mại bị áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt
[7] Lý do không phê chuẩn Quyết định áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt theo quy định tại các điều 223, 224 và 225 BLTTHS
[8] Trường hợp Phó Viện trưởng được Viện trưởng ủy quyền ký thay thì ghi như sau:
“KT. VIỆN TRƯỞNG
PHÓ VIỆN TRƯỞNG”
Cơ sở pháp lý:
Thông tư liên tịch 04/2018/TTLT-VKSNDTC-BCA-BQP quy định về phối hợp giữa Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát trong việc thực hiện quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự do Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao – Bộ trưởng Bộ Công an – Bộ Quốc phòng ban hành
Quyết định 15/QĐ-VKSTC năm 2018 về Mẫu văn bản tố tụng, văn bản nghiệp vụ thực hiện trong công tác thực hành quyền công tố, kiểm sát việc khởi tố, điều tra và truy tố do Viện kiểm sát nhân dân tối cao ban hành
