Báo chí luôn đóng vai trò quan trọng của cuộc sống, thông qua báo con người có thể nhận thức, biết, hiểu về một vấn đề, từ cơ sở đó, con người đưa ra những ý kiến cũng như đưa ra những nguyện vọng trong đời sống xã hội. Luật báo chí là gì? Điều cấm trong luật báo chí và nguyên tắc đạo đức làm báo?
Mục lục bài viết
1. Luật Báo chí là gì?
Báo chí là gì?
Trong đó:
– Báo in là loại hình báo chí sử dụng chữ viết, tranh, ảnh, thực hiện bằng phương tiện in để phát hành đến bạn đọc, gồm báo in, tạp chí in.
– Báo nói là loại hình báo chí sử dụng tiếng nói, âm thanh, được truyền dẫn, phát
– Báo hình là loại hình báo chí sử dụng hình ảnh là chủ yếu, kết hợp tiếng nói, âm thanh, chữ viết, được truyền dẫn, phát sóng trên các hạ tầng kỹ thuật ứng dụng công nghệ khác nhau.
– Báo điện tử là loại hình báo chí sử dụng chữ viết, hình ảnh, âm thanh, được truyền dẫn trên môi trường mạng, gồm báo điện tử và tạp chí điện tử.
Luật Báo chí là gì?
Luật Báo chí là tổng hợp các quy định pháp luật điều chỉnh các mối quan hệ phát sinh giữa các cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia và có liên quan đến hoạt động báo chí.
Luật Báo chí tiếng Anh là “Press Law”.
2. Điều cấm trong Luật Báo chí:
Luật Báo chí năm 2016 quy định các hành vi bị cấm trong báo chí tại Điều 9 gồm:
– Đăng, phát thông tin chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam có nội dung: Xuyên tạc, phỉ báng, phủ nhận chính quyền nhân dân; Bịa đặt, gây hoang mang trong Nhân dân; Gây chiến tranh tâm lý.
– Đăng, phát thông tin có nội dung: Gây chia rẽ giữa các tầng lớp nhân dân, giữa Nhân dân với chính quyền nhân dân, với lực lượng vũ trang nhân dân, với tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội; Gây hằn thù, kỳ thị, chia rẽ, ly khai dân tộc, xâm phạm quyền bình đẳng trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam; Gây chia rẽ người theo tôn giáo với người không theo tôn giáo, giữa người theo các tôn giáo khác nhau, chia rẽ các tín đồ tôn giáo với chính quyền nhân dân, với tổ chức chính trị, tổ chức chính trị – xã hội; xúc phạm niềm tin tín ngưỡng, tôn giáo; Phá hoại việc thực hiện chính sách đoàn kết quốc tế.
– Đăng, phát thông tin có nội dung kích động chiến tranh nhằm chống lại độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
– Xuyên tạc lịch sử; phủ nhận thành tựu cách mạng; xúc phạm dân tộc, anh hùng dân tộc.
– Tiết lộ thông tin thuộc danh Mục bí mật nhà nước, bí mật đời tư của cá nhân và bí mật khác theo quy định của pháp luật.
– Thông tin cổ súy các hủ tục, mê tín, dị đoan; thông tin về những chuyện thần bí gây hoang mang trong xã hội, ảnh hưởng xấu đến trật tự, an toàn xã hội và sức khỏe của cộng đồng.
– Kích động bạo lực; tuyên truyền lối sống đồi trụy; miêu tả tỉ mỉ những hành động dâm ô, hành vi tội ác; thông tin không phù hợp với thuần phong mỹ tục Việt Nam.
– Thông tin sai sự thật, xuyên tạc, vu khống, xúc phạm uy tín của cơ quan, tổ chức, danh dự, nhân phẩm của cá nhân; quy kết tội danh khi chưa có bản án của
– Thông tin ảnh hưởng đến sự phát triển bình thường về thể chất và tinh thần của trẻ em.
– In, phát hành, truyền dẫn, phát sóng sản phẩm báo chí, tác phẩm báo chí, nội dung thông tin trong tác phẩm báo chí đã bị đình chỉ phát hành, thu hồi, tịch thu, cấm lưu hành, gỡ bỏ, tiêu hủy hoặc nội dung thông tin mà cơ quan báo chí đã có cải chính.
– Cản trở việc in, phát hành, truyền dẫn, phát sóng sản phẩm báo chí, sản phẩm thông tin có tính chất báo chí hợp pháp tới công chúng.
– Đe dọa, uy hiếp tính mạng, xúc phạm danh dự, nhân phẩm của nhà báo, phóng viên; phá hủy, thu giữ phương tiện, tài liệu, cản trở nhà báo, phóng viên hoạt động nghề nghiệp đúng pháp luật.
– Đăng, phát trên sản phẩm thông tin có tính chất báo chí thông tin cấm theo quy định
3. Các quy tắc đạo đức nghề báo:
Đạo đức là những tiêu chuẩn, những nguyên tắc đã được xã hội thừa nhận, nhằm điều chỉnh hành vi của con người với nhau và hành vi của con người với xã hội. Các nguyên tắc đạo đức không mang tính cưỡng chế hay bắt buộc phải thi hành mà nó dựa trên tính tự giác thực hiện. Đạo đức nghề nghiệp bao gồm các nguyên tắc xử sự để ngăn ngừa những hành vi sai lệch, hành vi không đúng đắn.
Đạo đức nghề nghiệp là yếu tố thuộc giá trị của con người, mà nổi lên là tinh thần trách nhiệm, thái độ trung thực, khách quan, nghiêm túc đối với mọi thông tin và trong công việc. Nguyên tắc đạo đức làm báo chính là đạo đức nghề nghiệp của ngành báo chí. Đó chính là những quy tắc, chuẩn mực quy định thái độ và hành vi ứng xử của nhà báo trong các mối quan hệ nghề nghiệp và xã hội.
Luật Báo chí năm 2016 quy định tại Điểm b, khoản 2, Điều 8 Hội nhà báo có nhiệm vụ “Ban hành và tổ chức thực hiện quy định về đạo đức nghề nghiệp của người làm báo”. Hội nhà báo Việt Nam đã công bố bộ quy tắc về đạo đức làm báo. Đó là các chuẩn mực rất cụ thể và thiết thực nhằm xác định trách nhiệm đạo đức người làm báo trong hoạt động nghề nghiệp. Bộ quy tắc chuẩn mực đã khẳng định đạo đức nghề nghiệp là yếu tố hết sức quan trọng đối với mỗi người làm báo đồng thời tạo ra hành lang pháp lý đối với người làm báo trong quá trình tác nghiệp. Bộ quy tắc về đạo đức nghề báo gồm các nội dung:
– Trung thành với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam; vì lợi ích của đất nước, vì hạnh phúc của nhân dân; góp phần nâng cao uy tín, vị thế Việt Nam trên trường quốc tế.
– Nghiêm chỉnh thực hiện Hiến pháp, Luật Báo chí, Luật bản quyền và các quy định của pháp luật. Thực hiện đúng tôn chỉ, mục đích; nội quy, quy chế của cơ quan báo chí nơi công tác.
– Hành nghề trung thực, khách quan, công tâm, không vụ lợi. Bảo vệ công lý và lẽ phải. Không làm sai lệch, xuyên tạc, che giấu sự thật, gây chia rẽ, kích động xã hội, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc và tình đoàn kết, hữu nghị giữa các quốc gia, dân tộc.
– Nêu cao tinh thần nhân văn, tôn trọng quyền con người. Không xâm phạm đời tư, làm tổn hại danh dự, nhân phẩm, lợi ích hợp pháp của tổ chức và cá nhân.
– Chuẩn mực và trách nhiệm khi tham gia mạng xã hội và các phương tiện truyền thông khác.
– Bảo vệ bí mật quốc gia, bí mật nguồn tin theo quy định của pháp luật.
– Đoàn kết, giúp đỡ đồng nghiệp.
– Tích cực học tập, nâng cao trình độ chính trị, nghiệp vụ, ngoại ngữ, phấn đấu vì một nền báo chí dân chủ, chuyên nghiệp và hiện đại.
– Giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt; Bảo vệ và phát huy các giá trị văn hóa Việt Nam, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại.
– Những người làm báo Việt Nam cam kết thực hiện những quy định trên, đó là bổn phận và nguyên tắc hành nghề, là lương tâm và trách nhiệm của người làm báo.
4. Thực tiễn thực hiện quy tắc đạo đức nghề báo:
Quy tắc đạo đức làm báo ra đời đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển ngành báo chí Việt Nam. Báo chí đã tuyên truyền, quảng bá, giải thích, vận động, cổ vũ và biểu dương những cá nhân và tổ chức thực hiện tốt quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, chống lại những quan điểm, hành động sai trái, tiêu cực hoặc chống đối Đảng và hệ thống chính trị. Tuy nhiên, trên thực tế còn tồn tại rất nhiều hành vi vi phạm quy tắc đạo đức làm báo. Được thể hiện dưới các hành vi:
– Sự lạm quyền, sự tùy tiện và vô trách nhiệm trong cung cấp thông tin và đưa tin. Các thông tin đưa có rất nhiều thông tin sai sự thật, gây hoang mang trong dư luận. Rất nhiều số báo, trang tin điện tử đăng thông tin giật gân, câu khách, hoặc mô tả những vấn đề nhạy cảm quá chi tiết, dùng những từ ngữ nhạy cảm,… Thậm chí, một số bài báo còn cố tình đăng tải thông tin mê tín dị đoan, lẫn lộn hư thực;…
– Sự lạm dụng, lợi dụng chức vụ, quyền hạn khi hoạt động báo chí, như một số nhà báo cố tình vi phạm tính chân thực, khách quan để thực hiện hành vi trục lợi thông qua lợi dụng danh nhà báo để tống tiền các doanh nghiệp, đe dọa các cá nhân;… hoặc quảng cáo không đúng sự thật, phóng đại, tâng bốc… gây dư luận không tốt, bị kẻ xấu lợi dụng để xuyên tạc, thậm chí có những trường hợp nhà báo phải truy cứu trách nhiệm hình sự.
– Hiện nay, có rất nhiều báo chí thông tin sai sự thật quá nhiều, thậm chí bịa đặt, suy diễn, gây bức xúc xã hội. ĐÓ là uất hiện tràn lan các thông tin mang nặng tính giải trí, nội dung nghèo nàn, “câu khách” mà lỗi phổ biến là lấy thông tin từ mạng xã hội nhưng không có bất kì sự kiểm chứng, xác nhận đáng xác thực. Trong thời đại truyền thông kỹ thuật số, phương tiện để lan truyền những thông tin sai lệch rất nhanh, mạnh mẽ, gây tác động tiêu cực đến tâm lý xã hội, làm cho người dân tiếp cận thông tin không chuẩn mực, bị phân tâm, hoang mang hay hiểu sai về chủ trương, quan điểm, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước.
– Việc các cán bộ lãnh đạo, quản lý đứng đầu trong cơ quan báo chí chưa thực sự nêu cao trách nhiệm trong tổ chức, quản lý để bảo đảm tờ báo, trang tin hoạt động đúng tôn chỉ, mục đích và chịu trách nhiệm trước sai phạm, điều đó kéo theo những nhà báo không chú trọng trong việc thực hiện quy tắc báo chí.
Các văn bản pháp luật có liên quan đến bài viết:
– Luật Báo chí năm 2016.
