Khái quát lịch sử Vương quốc Lào trong thời kỳ phong kiến

1. Khái quát lịch sử Vương quốc Lào trong thời kỳ phong kiến:

1.1. Lịch sử hình thanh Vương quốc Lào:

Lịch sử của dân tộc Lào ngày nay, tiền thân là Vương quốc Lạn Xạng, nước Lào có nhiều thăng trầm, chịu ảnh hưởng của các nước láng giềng. Ngay từ buổi đầu thành lập triều đại của Vương quốc Lào cũng là sự tranh giành, xung đột vũ trang để đi đến thống nhất quốc gia. Vương quốc Lang Xang ra đời là quá trình chinh phạt các nước láng giềng của một vị anh hùng, đó là Phạm Ngũ.

Chúng ta phải nhận thấy rằng vào các thế kỷ XI – XIII, tại thung lũng sông Cửu Long chảy qua Bắc Lào đã có các tiểu quốc như Mường Xinh, Mường Xây, Mường Hun… ở miền trung, nhưng người Mễ thì không. Ở khu vực này, có một số bang lớn hơn như Mường Xoa, Mường Cam Kot, Bát Xắc… hầu hết các bang này đều thuộc Vương quốc Campuchia ở phía nam, còn phía đông là Đại Việt và các nước láng giềng có ảnh hưởng quan trọng. Vào giữa thế kỷ XIV, trên bán đảo Đông Dương có nhiều biến đổi đáng kể.

Vào khoảng cuối thế kỷ 13, đầu thế kỷ 14, Rama Khamheng (1280 – 1318) đã cố gắng mở rộng bờ cõi của Sukhothai và xây dựng đất nước trở thành một quốc gia hùng mạnh, đồng thời vẫn tồn tại một vùng đất. Một quốc gia khác tồn tại và phát triển, đó là Ayutthaya, đây là quốc gia đối đầu với Sukhotthai, sau đó Ayutthaya đã chinh phục Sukhotthai, đây là hai quốc gia phong kiến của Thái Lan được hình thành vào khoảng thế kỷ 13 và 14.

Và trong suốt thế kỷ XIV, vua Ayutthaya đã thực hiện chính sách đối ngoại phản động, xâm lược và gây chiến với nhiều nước trong khu vực lúc bấy giờ như bán đảo Mã Lai, sau đó là vua Khmer, bắc chiến lược Sukhotthai và Xieng Mai. Cũng vào cuối thế kỷ 13, với sự xâm lược của người Mông Cổ vào vương quốc Pagan, thất bại của Pagan trước quân Mông Cổ đã khiến Pagan bước vào thời kỳ phân chia lãnh thổ kéo dài không 3 thế kỷ. Đất nước được chia thành nhiều tiểu bang khu vực khác nhau.

Tóm lại, tình hình chung của các nước xung quanh Lan Xang không ổn định, Sukhotthai đi đến giải thể, Khmer suy yếu, Pagan bị chia rẽ, Ayutthaya chìm trong chiến tranh liên miên, nhưng đây cũng là điều kiện thuận lợi, tạo tiền đề cho sự ra đời của nhà nước độc lập thống nhất Vương quốc Lang Xang.

1.2. Cuộc đấu tranh giành độc lập của Vương quốc Lào:

Năm 1353, sau những ngày tháng lãnh đạo nhân dân Lan Xang chiến đấu anh dũng, Pha Ngum đã thống nhất đất nước, Pha Ngum lên làm vua ở Xiengdong – Xieng Thong (Xdongeng – Xieng Thong sau đây là Luang Phabang). Đây là kết quả của một cuộc đấu tranh kiên quyết chống lại sự chia rẽ và sự cai trị của ngoại bang.

Về Pha Ngưng, Ngài sinh năm 1316, con của Thào Pha Ngâu. Vì mối bất hòa trong triều đình, Pha Ngum và cha phải được chôn tạm ở Angco thuộc Campuchia ngày nay từ khi còn nhỏ. Khi đến tuổi trưởng thành, ông đã cũng trở thành người con của Vương quốc này, rồi Pha Ngừm trở về Lào, trở thành thủ lĩnh lớn nhất nước này. Ông đã khéo léo lợi dụng tình thế khách sáo để đấu tranh giúp Lan Xang thoát khỏi ách lệ thuộc Xukhothai và Campuchia, đồng thời xây dựng hệ thống dẫn nước đầu tiên.

Vào giữa thế kỷ XIV, khi Campuchia và Ayuthaya (Thái Lan ngày nay) đang gặp khó khăn với nhau, Pha Ngum đã dẫn một đội quân “100.000 người” từ Campuchia sang Lào. Quân của Pha Ngừm tiến sâu vào thung lũng sông Cửu Long và đánh chiếm một loạt tiểu quốc như: Mường Pắc Côt, Mường Caboong, Mường Phanamhung, Mường Phương, rồi tiến sang Đông Bắc Lào hưởng Phong Xaly rồi quay lại  Pác U gần thủ đô Xiengdong – Xieng Thong.

Phanha Kham Khieu, chú của Pha Ngum đang làm vua ở Xiêng Đông – Xiêng Thong, ba lần đưa quân tấn công Pha Ngum ở Pác U nhưng đều thất bại. Sau khi biết không thể chống lại đội quân anh hùng của Pha Ngum, Kham Khieu và vợ đã uống thuốc độc tự tử, và Sena Amat, tức các cận thần, sau khi cử hành nghi lễ an táng cho nhà vua và hoàng hậu, đã ngay lập tức rút cởi tất. Cả hai cùng đi đón Pha Ngừm ở Pắc U. Pha Ngừm đến Xiêng Đông – Xiêng Thông và được phong làm vua. Ông lên ngôi năm 1353, ở tuổi 37.

Lên làm vua được một năm, Pha Ngum trao chính điện cho hoàng hậu Noongkeo thay mặt nhà vua lo liệu việc triều chính và nắm giữ binh quyền, đồng thời đi chinh phạt Lan Na (một vị vua người Thái ở phía sau) miền bắc Thái Lan. Hôm nay). Hầu hết các Mường phía Bắc đều bị Pa Ngu chinh phục.

Sau hai năm chinh phục, Pha Ngừm trở lại Xiêng Đông – Xiêng Thong. Năm 1356, ông đem quân đánh Viêng Chăn. Nhưng chính tại đây, Pha Ngưng đã gặp phải sự kháng cự quyết liệt. Thành nằm giữa hàng rào tre đầy gai, lũy tre là bức tường vững chắc bảo vệ thành hiệu quả. và để đi sâu vào thành phố, Pha Ngưng đã tiến hành công việc bằng trí lực to lớn. Ông sai các tướng đeo vòng vàng, bạc vào mũi tên và bắn liên tục trong ba ngày, rồi rút quân về gặp vua để nhận lệnh. Người dân thành phố bắt đầu thu thập các đồ vật quý giá. Lợi dụng tình thế đó, quân của Pha Ngum đã nhanh chóng tấn công thành công và chiếm được Viêng Chăn, để ghi nhớ chiến công này, thành phố đã lấy tên là Viêngkham. Sau khi chiếm được Viêng Chăn, Pha Ngum đưa quân xuống cao nguyên Cort dọc theo bờ sông Mekong và buộc vua Ayuthaya đang bận chiến tranh với Vương quốc Campuchia phải thừa nhận rằng Lan Xang có quyền cai trị Vương quốc Campuchia với phần lãnh thổ phía Tây sông Cửu Long.

Pha Ngum kéo quân về Viêng Chăn ăn mừng chiến thắng. Lễ hội kéo dài bảy ngày bảy đêm. Người dân Lang Xang từng nói với Pha Ngum rằng: “Vị vua mới làm cho chúng ta vẻ vang, chinh phạt các nước, chúng ta rất biết ơn ngài, và chúng ta muốn một lần nữa được chào đón ngài trở thành Lan Xang”.

Trước mặt binh lính và nhân dân, nhà vua đọc lời chỉ dụ và kêu gọi mọi người giữ vững chính nghĩa và cẩn thận giữ gìn biên cương của đất nước.

Đây cũng là sự kiện đánh dấu bước tình trong lịch sử của Lang Xang nói riêng và của lịch sử dân tộc Lào, đất nước Lào nói chung, từ đây lịch sử Lào đánh dấu thời kỳ phong kiến, thời kỳ thần phục các nước khác, vì một nhà nước thống nhất, độc lập ra đời vào giữa thế kỷ XIV ở Lào, đó là nhà nước Lan Xang, do Pha Ngừm là người có công lớn.

Sau khi đất nước độc lập, thống nhất, Pha Ngừm bắt tay vào công cuộc kiến quốc, nhà vua luôn quan tâm đến việc thành lập một chính quyền tập trung mạnh nên ngay trong quá trình đánh Mường, Pha Ngừm đã bắt tay xây dựng chính quyền mới ở đó, có nơi nhà vua vẫn sử dụng các lính cũ để phục tùng chính phủ mới, những người không phục tùng được thay thế bằng những người thân tín của nhà vua.

Nhờ đó, ngay sau khi lên ngôi năm 1353 tại Xieng Dong – Xieng Thong, Pha Ngum đã thiết lập một hệ thống chính quyền từ trung ương đến địa phương. Vua Lang Xang tên là Chauxivit – “chủ nhân của chúng sinh”. Sau khi bị Pha Ngưng trừ khử, những thủ lĩnh còn sống chấp nhận quy phục Pha Ngưng, họ phải phục tùng suốt đời với nhà vua, và họ đều là thần dân của nhà vua. Trên danh nghĩa, ruộng đất và cải cách thuộc về nhà nước, nhưng trên thực tế, nó tập trung trong tay nhà vua và các vương hầu. Vì vậy, nhà vua được coi là người cai trị tối cao của đất nước và của hoàng gia.

2. Ý nghĩa của cuộc chiến gianh độc lập của Vương quốc Lào:

Sự kiện thống nhất đất nước Lan Xang thời Pha Ngum là một bước phát hiện lịch sử vô cùng quan trọng đối với quá trình phát triển lịch sử của Lào. Từ đó, đất nước Lan Xang bước vào thời kỳ phát triển mạnh mẽ, viết nên nhiều trang sử vàng. Tuy nhiên, với các quốc gia phong kiến tập quyền phương đông khác, nhà nước Lan Xang thống nhất ít tập quyền hơn. Các tiểu bang tạo nên quốc vương này vẫn giữ được phần lớn nền độc lập của họ. Vương quyền vẫn được duy trì trong vương quốc Lan Xang, nền độc lập của các tiểu quốc ngày càng vững mạnh, đặc biệt là người Mường vẫn duy trì được quyền lực tập thể.

Vì chưa có một hệ thống chính thức tốt nhất nên những người kế vị Pha Ngum phải dựa vào nhóm quý tộc này hay nhóm khác để trừng phạt những nhóm quý tộc bất đồng chính kiến. Ngoài ra, yếu tố địa hình càng tạo điều kiện duy trì tình trạng cát cứ địa phương trong tình hình kinh tế chưa phát triển. Trong lịch sử, ở Lang Xang luôn có ngoại lệ các châu tự trị nên để xây dựng một đất nước phát triển thống nhất, các vị vua của Lan Xang rất quan tâm đến việc xây dựng lực lượng quân sự. Nếu có một sự tưởng tượng đối lập, thì đoàn kết cũng là sức mạnh. Sau một thế kỷ dựng nước và phát triển đất nước, quốc gia Lan Xang đã trở thành một quốc vương khá hùng mạnh ở bán đảo Đông Dương và nhờ đó đã tự bảo vệ mình trước quân xâm lược.

3. Khái quát về kinh tế, văn hóa của Vương quốc Lào:

* Nội trị: Chia đất nước thành các Mường; xây dựng quân đội; Kinh tế phát triển: thổ cẩm, nhung hươu, ngà voi.

* Về đối ngoại: Giữ quan hệ hữu nghị với láng giềng, nhưng không kiên quyết chống xâm lược Miến Điện.

* Văn hóa Lào:

– Có chữ viết riêng dựa trên sự sáng tạo của chữ Campuchia và chữ Miến Điện

– Thích âm nhạc, múa hát, có nhiều lễ hội: múa Lam-vông, lễ hội té nước…

– Kiến trúc Phật giáo: That Luang

– Thế kỷ 18, Lan Xang dần suy yếu vì sự tranh giành ngôi báu của hoàng tộc. Vương quốc Xiêm nhân cơ hội này xâm lược và cai trị Lào. => Năm 1893 trở thành thuộc địa của Pháp.