Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự

1. Khái quát về Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự:

1.1. Khái niệm:

Hiện nay, cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật quân sự, các lực lượng vũ trang ngày càng được trang bị nhiều loại vũ khí, khí tài, phương tiện kỹ thuật hiện đại. Tuy nhiên vẫn còn xảy ra một số vụ việc vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật, đặc biệt trong huấn luyện, diễn tập hoặc bảo quản, dẫn đến mất an toàn, gây thương vong và thiệt hại lớn về tài sản quân đội. Những hành vi này không chỉ gây hậu quả trực tiếp về người và tài sản mà còn ảnh hưởng đến uy tín, sức mạnh và khả năng sẵn sàng chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam.

“Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự là hành vi của người được giao quản lý, sử dụng hoặc điều khiển vũ khí, trang bị kỹ thuật quân sự nhưng không tuân thủ đúng các quy định, quy trình an toàn khi sử dụng, làm gây ra hậu quả nghiêm trọng về người, tài sản hoặc ảnh hưởng đến nhiệm vụ quốc phòng.”

1.2. Ý nghĩa:

• Thứ nhất, về phương diện pháp lý, việc quy định Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự tại Điều 412 Bộ luật Hình sự 2015 góp phần xác lập chế tài hình sự nghiêm khắc đối với hành vi vi phạm quy tắc sử dụng vũ khí, trang bị quân sự; bảo đảm mọi quân nhân và cán bộ kỹ thuật phải tuân thủ quy trình an toàn tuyệt đối khi sử dụng. Đây là cơ sở pháp lý để phân hóa rõ ràng giữa vi phạm kỷ luật thông thường và hành vi có tính chất hình sự.
• Thứ hai, về phương diện quốc phòng an ninh, quy định về Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự có ý nghĩa răn đe, giáo dục và phòng ngừa sâu sắc nhằm duy trì kỷ luật thép trong quân đội, bảo đảm an toàn tuyệt đối cho người và phương tiện trong huấn luyện, diễn tập, sẵn sàng chiến đấu. Tội danh này đồng thời góp phần bảo vệ tài sản quốc phòng, tránh thất thoát và hư hại trang bị kỹ thuật có giá trị lớn.
• Thứ ba, về phương diện chính trị xã hội, Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự thể hiện quyết tâm của Nhà nước trong việc giữ vững nguyên tắc “an toàn là mệnh lệnh” trong mọi hoạt động quân sự, qua đó củng cố niềm tin của nhân dân vào lực lượng vũ trang nhân dân – lực lượng nòng cốt trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.

1.3. Cơ sở pháp lý:

Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự hiện nay đang được quy định tại Điều Điều 412 Bộ luật Hình sự 2015:

“1. Người nào vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự gây hậu quả nghiêm trọng, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 05 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:

a) Trong chiến đấu;

b) Trong khu vực có chiến sự;

c) Gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng.”

2. Cấu thành Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự:

2.1. Khách thể:

Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự xâm phạm trực tiếp đến: Chế độ quản lý, sử dụng vũ khí quân dụng trong Quân đội, xâm phạm tính mạng, sức khoẻ của người khác, tài sản của Nhà nước, của tổ chức và của công dân.

Đối tượng của tội phạm là vũ khí quân dụng và trang bị kỹ thuật quân sự.

Khoản 2 Điều 2 Luật Quản lý, sử dụng vũ khí, vật liệu nổ và công cụ hỗ trợ năm 2024 quy định: “Vũ khí quân dụng” bao gồm:

• Súng cầm tay, súng vác vai, vũ khí hạng nhẹ, vũ khí hạng nặng, đạn sử dụng cho các loại vũ khí này; các loại bom, mìn, lựu đạn, ngư lôi, thủy lôi và vũ khí khác thuộc danh mục do Bộ trưởng Bộ Quốc phòng ban hành, trang bị cho lực lượng vũ trang nhân dân và các lực lượng khác theo quy định của Luật này;
• Súng bắn đạn ghém, súng nén khí, súng nén hơi, đạn sử dụng cho các loại súng này thuộc danh mục do Bộ trưởng Bộ Công an ban hành;
• Vũ khí quy định tại điểm a khoản 4 Điều này trang bị cho lực lượng vũ trang nhân dân và các lực lượng khác theo quy định của Luật này để thực hiện nhiệm vụ bảo vệ an ninh quốc gia, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội;
• Súng săn, vũ khí quy định tại điểm a khoản 4, vũ khí quy định tại điểm a khoản 5 và dao có tính sát thương cao quy định tại khoản 6 Điều này sử dụng với mục đích xâm phạm tính mạng, sức khỏe con người trái pháp luật;
• Linh kiện cơ bản của súng quy định tại điểm a khoản này bao gồm: thân súng, nòng súng, bộ phận cò, bộ phận khóa nòng, kim hỏa;
• Linh kiện cơ bản của súng quy định tại điểm b khoản này bao gồm: thân súng, bộ phận cò;
• Vũ khí khác có tính năng, tác dụng, khả năng gây sát thương tương tự như vũ khí quy định tại điểm a hoặc điểm b khoản này, không thuộc danh mục do Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Công an ban hành.

2.2. Mặt khách quan:

Hành vi thuộc mặt khách quan của tội phạm này là hành vi vi phạm các quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Hành vi thường được thể hiện ở việc người được giao hoặc trang bị vũ khí quân dụng sử dụng vũ khí đó sai mục đích, sai quy trình hoặc không đúng quy định của cấp có thẩm quyền, gây thiệt hại về người, tài sản hoặc ảnh hưởng đến hoạt động quân sự.

Vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng được hiểu là hành vi phát huy tính năng, tác dụng của vũ khí quân dụng vào mục đích không được phép. Ví dụ: dùng súng bắn chim, bắn cá, thử nổ, gây tiếng động hoặc biểu diễn – những hành vi tưởng như nhỏ nhưng tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn, nổ, cháy hoặc thương vong.

Các quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật được quy định cụ thể trong điều lệnh, quy chế kỹ thuật quân sự, quy định an toàn thao tác và các văn bản hướng dẫn chuyên ngành đối với từng loại vũ khí, khí tài, phương tiện kỹ thuật.

Hậu quả nghiêm trọng là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm của Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự. Có thể là thiệt hại về tính mạng, sức khỏe, tài sản hoặc thiệt hại phi vật chất như làm gián đoạn huấn luyện, chiến đấu, ảnh hưởng đến uy tín đơn vị hoặc an ninh quốc phòng. Tội phạm được coi là hoàn thành kể từ thời điểm hậu quả nghiêm trọng xảy ra và có mối quan hệ nhân quả trực tiếp với hành vi vi phạm quy định an toàn trong sử dụng vũ khí.

Trường hợp hành vi vi phạm không gây ra hậu quả nghiêm trọng thì người thực hiện không bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 412 Bộ luật Hình sự mà chỉ bị xử lý kỷ luật hoặc hành chính theo quy định của pháp luật quân sự tùy vào mức độ vi phạm.

2.3. Chủ thể:

Chủ thể của tội phạm này là chủ thể đặc biệt. Chỉ những người được quy định tại Điều 392 Bộ luật Hình sự mới có thể thực hiện tội phạm. Bao gồm:

• Quân nhân tại ngũ, công nhân, viên chức quốc phòng;
• Quân nhân dự bị trong thời gian tập trung huấn luyện;
• Dân quân, tự vệ trong thời gian phối thuộc với quân đội trong chiến đấu, phục vụ chiến đấu;
• Công dân được trưng tập vào phục vụ trong quân đội.

Ngoài ra, người phạm tội phải đáp ứng đủ điều kiện về tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có đầy đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015.

2.4. Mặt chủ quan:

Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự được thực hiện do lỗi vô ý. Có thể là vô ý do quá tự tin hoặc vô ý do cẩu thả.

• Vô ý do quá tự tin: Người phạm tội tuy thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội nhưng cho rằng hậu quả đó sẽ không xảy ra hoặc có thể ngăn ngừa được.
• Vô ý do cẩu thả: Người phạm tội không thấy trước hành vi của mình có thể gây ra hậu quả nguy hại cho xã hội, mặc dù phải thấy trước và có thể thấy trước hậu quả đó.

3. Khung hình phạt của Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự:

Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự theo Điều 412 Bộ luật Hình sự 2015 gồm những khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 05 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 03 năm đến 10 năm.

Tội danh này không quy định hình phạt bổ sung.

4. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo Điều 412 Bộ luật Hình sự:

Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự được quy định tại khoản 2 Điều 412 Bộ luật Hình sự 2015 với khung hình phạt là phạt tù từ 03 năm đến 10 năm:

• Trong chiến đấu: Đây là tình tiết định khung tăng nặng đặc trưng và thể hiện mức độ nguy hiểm cao hơn của hành vi vi phạm. Đây là việc người phạm tội vi phạm quy định về sử dụng vũ khí quân dụng, trang bị kỹ thuật quân sự trong thời điểm đang diễn ra hoạt động chiến đấu thực tế – tức là đang thi hành mệnh lệnh tác chiến, giao tranh với địch hoặc bảo vệ khu vực mục tiêu chiến lược. Trong bối cảnh chiến đấu, mọi hành vi vi phạm quy trình sử dụng vũ khí đều có thể dẫn đến hậu quả thảm khốc như làm lộ trận địa, phá hủy khí tài, gây thương vong cho đồng đội hoặc thất bại trong tác chiến. Vì vậy, pháp luật hình sự xem đây là tình tiết tăng nặng bởi nó xâm hại trực tiếp đến sức chiến đấu, an toàn của đơn vị và lợi ích quốc phòng quốc gia. 
• Trong khu vực có chiến sự: Tình tiết này áp dụng cho trường hợp hành vi vi phạm xảy ra trong phạm vi địa lý đang có chiến sự, xung đột vũ trang hoặc khu vực được đặt trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng. Dù người phạm tội có thể không trực tiếp chiến đấu nhưng việc vi phạm quy định về sử dụng vũ khí, trang bị kỹ thuật trong khu vực có chiến sự vẫn tiềm ẩn nguy cơ gây mất an toàn, cản trở tác chiến hoặc ảnh hưởng đến an ninh quân sự của khu vực. Do đó hành vi này được coi là nguy hiểm hơn so với trường hợp thông thường bởi nó xảy ra trong hoàn cảnh có yêu cầu bảo đảm an toàn đặc biệt nghiêm ngặt. Việc quy định tình tiết này ở khung hình phạt tăng nặng thể hiện sự nghiêm khắc của pháp luật quân sự nhằm răn đe, giữ vững kỷ luật và trật tự chiến trường.
• Gây hậu quả rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng: Đây là tình tiết định khung mang tính hậu quả và dùng để phân hóa mức độ trách nhiệm hình sự giữa các trường hợp vi phạm. Hậu quả rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng được hiểu là những thiệt hại vượt mức thông thường, có thể là làm chết nhiều người, gây thương tích nặng, phá hủy hoặc làm hư hại nghiêm trọng khí tài, vũ khí, phương tiện kỹ thuật quân sự có giá trị lớn hoặc gây thiệt hại nghiêm trọng cho hoạt động quốc phòng. Tình tiết này phản ánh mức độ nguy hiểm thực tế của hành vi và là cơ sở để chuyển tội phạm từ khung cơ bản (khoản 1) sang khung tăng nặng (khoản 2) với mức hình phạt từ 03 năm đến 10 năm tù. 

5. Phân biệt với Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự:

THAM KHẢO THÊM:

• Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí quân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự
• Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vật liệu nổ
• Thủ tục trang bị và cấp giấy phép sử dụng vũ khí quân dụng