Tội khai báo hoặc tự nguyện làm vịêc cho địch khi bị bắt làm tù binh

1. Khái quát về Tội khai báo hoặc tự nguyện làm vịêc cho địch khi bị bắt làm tù binh:

1.1. Khái niệm:

Việc khai báo thông tin quân sự hay tự nguyện hợp tác với địch khi bị bắt làm tù binh không chỉ là hành vi phản bội lòng tin của Tổ quốc và đồng đội mà còn tiềm ẩn nguy cơ đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc phòng quốc gia. Chính vì vậy, pháp luật Việt Nam quy định rõ ràng Tội khai báo hoặc tự nguyện làm việc cho địch khi bị bắt làm tù binh nhằm nghiêm trị các hành vi phản bội và giữ vững kỷ luật quân đội.

Có thể đưa ra khái niệm về Tội khai báo hoặc tự nguyện làm vịêc cho địch khi bị bắt làm tù binh như sau:

”Tội khai báo hoặc tự nguyện làm việc cho địch khi bị bắt làm tù binh là hành vi của người bị bắt giữ bởi lực lượng thù địch trong chiến tranh hoặc xung đột vũ trang, đã khai báo thông tin liên quan đến bí mật quân sự hoặc tự nguyện thực hiện các công việc phục vụ lợi ích quân sự của địch, gây phương hại đến an ninh quốc gia hoặc lợi ích của lực lượng vũ trang Việt Nam. Đây là hành vi thể hiện sự đầu hàng và phản bội lợi ích dân tộc trong tình huống đặc biệt nghiêm trọng đòi hỏi sự kiên định về bản lĩnh chính trị và đạo đức quân nhân.”

1.2. Ý nghĩa:

• Thứ nhất, bảo vệ an ninh quốc gia và bí mật quân sự trong hoàn cảnh chiến tranh hoặc xung đột vũ trang. Trong chiến tranh, mọi thông tin liên quan đến lực lượng, vị trí, vũ khí và chiến lược đều có giá trị sống còn. Việc một người bị bắt làm tù binh mà khai báo bí mật quân sự hoặc làm việc cho địch có thể làm lộ kế hoạch tác chiến, gây thiệt hại nghiêm trọng cho lực lượng vũ trang và ảnh hưởng đến kết quả chiến đấu. Vì vậy, quy định Tội khai báo hoặc tự nguyện làm việc cho địch khi bị bắt làm tù binh góp phần bảo vệ an ninh quốc gia một cách kịp thời, ngăn chặn từ sớm nguy cơ đổ vỡ chiến lược quốc phòng.
• Thứ hai, củng cố kỷ luật quân đội và tinh thần trung thành của người chiến sĩ. Mỗi quân nhân đều được giáo dục về bản lĩnh chính trị, tinh thần kiên cường và sự trung thành tuyệt đối với Tổ quốc. Trong hoàn cảnh bị bắt làm tù binh thì việc giữ vững phẩm chất, không dao động, không phản bội là thước đo đạo đức và danh dự quân nhân. Tội khai báo hoặc tự nguyện làm việc cho địch khi bị bắt làm tù binh nhấn mạnh yêu cầu nghiêm khắc về kỷ luật, qua đó xây dựng lực lượng vũ trang chính quy, tinh nhuệ và tuyệt đối trung thành.
• Thứ ba, mang tính răn đe và giáo dục sâu sắc trong nội bộ quân đội. Việc xử lý nghiêm khắc hành vi khai báo bí mật quân sự hay hợp tác với địch không chỉ là biện pháp trừng phạt mà còn là bài học cảnh tỉnh cho những người khác. Quy định này giúp nâng cao ý thức trách nhiệm, tinh thần cảnh giác và ý chí kiên cường trong toàn quân; từ đó giữ vững phẩm chất cách mạng và đạo đức nghề nghiệp trong môi trường quân sự đầy thử thách.
• Thứ tư, thể hiện chính sách nhất quán của Nhà nước trong bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia. Việc quy định Tội khai báo hoặc tự nguyện làm việc cho địch khi bị bắt làm tù binh hoàn toàn phù hợp với mục tiêu bảo vệ độc lập, toàn vẹn lãnh thổ, thể chế chính trị và lợi ích dân tộc. Quy định này đồng thời phản ánh quan điểm cứng rắn của Nhà nước Việt Nam đối với hành vi phản bội và tạo cơ sở pháp lý quan trọng để xử lý trong bối cảnh đặc biệt như chiến tranh hoặc tình trạng khẩn cấp quốc phòng.

1.3. Cơ sở pháp lý:

Tội khai báo hoặc tự nguyện làm vịêc cho địch khi bị bắt làm tù binh hiện nay đang được quy định tại Điều 400 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

”1. Người nào khi bị địch bắt làm tù binh mà khai báo bí mật công tác quân sự hoặc tự nguyện làm việc cho địch, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 07 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 12 năm:

a) Là chỉ huy hoặc sĩ quan;

b) Đối xử tàn ác với tù binh khác;

c) Lôi kéo người khác khai báo, làm việc cho địch;

d) Gây hậu quả nghiêm trọng hoặc rất nghiêm trọng.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm:

a) Giao nộp cho địch vật, tài liệu bí mật nhà nước hoặc khai báo bí mật nhà nước;

b) Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng.”

2. Cấu thành Tội khai báo hoặc tự nguyện làm vịêc cho địch khi bị bắt làm tù binh:

2.1. Khách thể:

Tội khai báo hoặc tự nguyện làm vịêc cho địch khi bị bắt làm tù binh xâm phạm trực tiếp đến: Kỷ luật chiến đấu, trách nhiệm trung thành với Tổ quốc, bảo vệ bí mật quân sự của quân nhân, truyền thống và bản chất của Quân đội Nhân dân Việt Nam.

2.2. Mặt khách quan:

Hành vi khách quan của Tội khai báo hoặc tự nguyện làm việc cho địch khi bị bắt làm tù binh bao gồm:

Thứ nhất, hành vi khai báo bí mật công tác quân sự cho địch là hành vi cung cấp cho đối phương những thông tin, tài liệu thuộc phạm vi bí mật quân sự mà người phạm tội đã biết trước khi bị bắt làm tù binh. Việc khai báo có thể được thực hiện dưới nhiều hình thức khác nhau như: lời nói, văn bản, bản đồ, sơ đồ, ký hiệu, hình ảnh… hoặc bất kỳ phương tiện truyền đạt nào khác mà có thể khiến đối phương tiếp cận và sử dụng được thông tin có tính chất quan trọng trong lĩnh vực quốc phòng an ninh của Nhà nước. Đáng lưu ý, hành vi này cấu thành tội phạm không phụ thuộc vào việc người phạm tội thực hiện khai báo trong hoàn cảnh bị tra tấn hay đe dọa mà chỉ cần có hành vi cố ý cung cấp thông tin bí mật cho địch.

Thứ hai, hành vi tự nguyện làm việc cho địch là hành vi mà người bị bắt làm tù binh tự ý, không bị ép buộc, chủ động hợp tác hoặc tham gia vào các hoạt động phục vụ mục đích quân sự hoặc gián tiếp hỗ trợ cho đối phương. Các hành vi này có thể bao gồm: làm việc trong các cơ sở chế tạo, bảo trì vũ khí, cung cấp thông tin chiến thuật, tham gia tra tấn, đàn áp tù binh khác… làm phiên dịch phục vụ mục tiêu quân sự của địch, hoặc các hoạt động khác gây phương hại đến lợi ích quốc gia. Tính chất ”tự nguyện” ở đây là yếu tố thể hiện rõ sự phản bội ý chí chiến đấu và lòng trung thành với Tổ quốc.

Về hậu quả, pháp luật hình sự Việt Nam không coi hậu quả là dấu hiệu bắt buộc để cấu thành tội phạm này. Tội phạm được xem là đã hoàn thành kể từ thời điểm người bị bắt làm tù binh thực hiện hành vi khai báo bí mật công tác quân sự hoặc bắt đầu tự nguyện làm việc cho địch, bất kể những thông tin đó có gây ra hậu quả cụ thể hay không. Cách tiếp cận này nhằm xử lý nghiêm khắc và kịp thời hành vi phản bội trong môi trường đặc biệt – nơi kỷ luật và sự trung thành là yếu tố sống còn của quốc gia trong thời chiến.

2.3. Chủ thể:

Chủ thể của Tội khai báo hoặc tự nguyện làm việc cho địch khi bị bắt làm tù binh là chủ thể đặc biệt. Chỉ những người được quy định tại Điều 392 Bộ luật Hình sự năm 2015 mới có thể thực hiện tội phạm. Bao gồm:

• Quân nhân tại ngũ, công nhân, viên chức quốc phòng;
• Quân nhân dự bị trong thời gian tập trung huấn luyện;
• Dân quân, tự vệ trong thời gian phối thuộc với quân đội trong chiến đấu, phục vụ chiến đấu;
• Công dân được trưng tập vào phục vụ trong quân đội.

Ngoài ra, người phạm tội phải đáp ứng đủ điều kiện về tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có đầy đủ năng lực chịu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ luật Hình sự 2015.

2.4. Mặt chủ quan:

Tội khai báo hoặc tự nguyện làm việc cho địch khi bị bắt làm tù binh được thực hiện với lỗi cố ý trực tiếp. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm cho xã hội, thấy trước hậu quả của hành vi đó và mong muốn hậu quả xảy ra.

Động cơ phạm tội thường là do hèn nhát, tham sống sợ chết, cầu an… và mục đích không phải nhằm chống chính quyền nhân dân. Tuy nhiên động cơ và mục đích không phải dấu hiệu bắt buộc của Tội khai báo hoặc tự nguyện làm việc cho địch khi bị bắt làm tù binh.

3. Khung hình phạt của Tội khai báo hoặc tự nguyện làm vịêc cho địch khi bị bắt làm tù binh:

Tội khai báo hoặc tự nguyện làm vịêc cho địch khi bị bắt làm tù binh theo Điều 400 Bộ luật Hình sự 2015 quy định những khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Phạt tù từ 01 năm đến 07 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 05 năm đến 12 năm.
• Khung 3: Phạt tù từ 12 năm đến 20 năm.

4. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo Điều 400 Bộ luật Hình sự:

Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội khai báo hoặc tự nguyện làm vịêc cho địch khi bị bắt làm tù binh được quy định tại khoản 2 và khoản 3 Điều 400 Bộ luật Hình sự 2015 với khung hình phạt cao nhất lên đến 20 năm tù:

• Là chỉ huy hoặc sĩ quan: Người giữ chức vụ chỉ huy hoặc sĩ quan trong lực lượng vũ trang có trách nhiệm nêu gương, giữ vững bản lĩnh chính trị và tinh thần chiến đấu cao. Khi những người này bị bắt làm tù binh nhưng lại khai báo hoặc tự nguyện làm việc cho địch, thì hành vi không chỉ phản bội Tổ quốc mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần, ý chí chiến đấu của đơn vị và đồng đội. Do đó, pháp luật xác định đây là tình tiết định khung tăng nặng nhằm xử lý nghiêm hành vi phản bội từ những người có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng.
• Đối xử tàn ác với tù binh khác: Hành vi này thể hiện sự suy đồi nghiêm trọng về đạo đức và bản chất phản trắc của người phạm tội. Không chỉ phản bội Tổ quốc bằng cách hợp tác với địch, họ còn ra tay tàn nhẫn với chính đồng đội – những người cùng cảnh ngộ đang bị bắt làm tù binh. Đây là hành vi bị xã hội lên án mạnh mẽ, vi phạm nghiêm trọng luật pháp quốc tế và nhân đạo, làm tổn hại đến uy tín của lực lượng vũ trang và giá trị đạo lý của dân tộc.
• Lôi kéo người khác khai báo, làm việc cho địch: Không dừng lại ở hành vi phản bội cá nhân, người phạm tội còn tích cực lôi kéo người khác cùng vi phạm, tạo ra mối nguy hiểm lớn hơn cho an ninh quốc phòng. Việc dụ dỗ, ép buộc hoặc tuyên truyền để tù binh khác khai báo hoặc làm việc cho địch làm gia tăng nguy cơ rò rỉ thông tin, phá vỡ tinh thần kháng chiến và cấu kết với đối phương. Tình tiết này vì thế được xem là đặc biệt nghiêm trọng và cần bị trừng trị nghiêm khắc hơn.
• Gây hậu quả nghiêm trọng hoặc rất nghiêm trọng: Nếu hành vi khai báo hoặc làm việc cho địch dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng như tổn thất về lực lượng, thất bại trong chiến đấu, ảnh hưởng đến an ninh quốc gia hoặc làm lộ bí mật tác chiến, thì đây là tình tiết định khung tăng nặng rõ rệt. Hậu quả càng lớn thì mức độ nguy hiểm của hành vi càng cao, thể hiện rõ sự cần thiết phải xử lý hình sự với hình phạt nghiêm minh hơn.
• Giao nộp cho địch vật, tài liệu bí mật nhà nước hoặc khai báo bí mật nhà nước: Đây là một trong những hành vi phản bội nghiêm trọng nhất, khi người phạm tội không chỉ hợp tác với địch mà còn trực tiếp cung cấp thông tin, tài liệu mật – tài sản đặc biệt được Nhà nước bảo vệ. Hành vi này đe dọa nghiêm trọng đến an ninh quốc gia, phá vỡ thế trận phòng thủ, làm thất bại kế hoạch tác chiến hoặc gây tổn thất lớn về chính trị quân sự. Do đó, pháp luật quy định mức hình phạt cao hơn nhằm thể hiện tính chất đặc biệt nguy hiểm của hành vi.
• Gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng: Khi hậu quả của hành vi dẫn đến những tổn thất đặc biệt lớn như làm mất một đơn vị quân sự, phá vỡ hệ thống phòng ngự, gây thiệt hại về người và vũ khí ở quy mô lớn… thì hành vi đó được xem là rất nghiêm trọng. Trong trường hợp này, người phạm tội phải chịu trách nhiệm hình sự ở mức độ cao nhất trong khung luật định (từ 12 đến 20 năm tù) phù hợp với tính chất phản quốc và hậu quả nặng nề đã gây ra.

5. Phân biệt với Tội bỏ vị trí chiến đấu hoặc không làm nhiệm vụ trong chiến đấu:

THAM KHẢO THÊM:

• Tội phản bội Tổ quốc quy định tại Điều 108 Bộ luật hình sự
• Tội hành hung đồng đội theo Điều 398 Bộ luật hình sự 2015
• Tội cản trở đồng đội thực hiện nhiệm vụ Điều 396 BLHS