Tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sỹ (Điều 418)

1. Khái quát về Tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sỹ:

1.1. Khái niệm:

Trong truyền thống đạo lý và pháp luật Việt Nam, tử sĩ là những người đã anh dũng hy sinh vì Tổ quốc nên luôn được xã hội trân trọng, tưởng nhớ và tôn vinh. Di vật của họ không chỉ là những vật dụng cá nhân đơn thuần mà còn mang giá trị tinh thần to lớn thể hiện lòng biết ơn và sự tri ân của cộng đồng đối với người đã khuất và gia đình họ. Do đó, mọi hành vi xâm phạm đến di vật của tử sĩ đều bị xem là vi phạm nghiêm trọng về đạo đức, thuần phong mỹ tục và pháp luật Việt Nam.

Có thể hiểu khái niệm của Tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sỹ như sau:

”Tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sĩ là hành vi của người nào đó cố ý lấy, chiếm giữ trái phép hoặc cố tình phá hoại các vật dụng, tài sản cá nhân gắn liền với tử sĩ – những người đã hy sinh trong chiến đấu hoặc khi làm nhiệm vụ quốc phòng, an ninh. Đây là hành vi xâm phạm đến sự tôn nghiêm dành cho người đã mất, đồng thời ảnh hưởng đến danh dự và tâm lý của thân nhân tử sĩ, gây tổn thương về tinh thần và phản cảm trong xã hội.”

1.2. Ý nghĩa:

• Thứ nhất, bảo vệ truyền thống đạo lý uống nước nhớ nguồn của dân tộc. Tử sĩ là những người đã hy sinh vì sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc, giữ gìn độc lập và hòa bình cho đất nước. Di vật của họ là biểu tượng thiêng liêng gắn với sự hy sinh cao cả ấy. Việc pháp luật hình sự quy định tội danh này thể hiện sự ghi nhận và bảo vệ những giá trị truyền thống, đạo đức của dân tộc Việt Nam; từ đó góp phần giáo dục lòng biết ơn và sự tri ân sâu sắc đối với những người đã khuất. 
• Thứ hai, răn đe và ngăn chặn hành vi vô đạo đức, thiếu ý thức tôn trọng người đã mất. Việc chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sĩ không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn phản ánh sự xuống cấp về đạo đức và nhân cách. Quy định hình sự đối với hành vi này mang tính răn đe mạnh mẽ nhằm ngăn ngừa các hành vi vô nhân đạo, thiếu tôn trọng đối với người đã hy sinh và gia đình họ. Qua đó pháp luật góp phần giữ gìn chuẩn mực ứng xử trong xã hội, đặc biệt là trong các lực lượng vũ trang. 
• Thứ ba, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của thân nhân tử sĩ. Di vật không chỉ có giá trị tinh thần đối với toàn xã hội mà còn mang ý nghĩa đặc biệt đối với gia đình tử sĩ – những người đã mất đi người thân vì nghĩa vụ với đất nước. Hành vi xâm phạm những di vật này là sự xúc phạm nghiêm trọng đến danh dự, tình cảm và quyền lợi của họ. Việc xử lý hình sự hành vi này giúp bảo vệ lợi ích chính đáng của thân nhân, góp phần xoa dịu nỗi đau và khẳng định sự tôn trọng của Nhà nước đối với sự hy sinh ấy. 
• Thứ tư, góp phần xây dựng hình ảnh kỷ luật, nhân văn trong lực lượng vũ trang. Tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sỹ còn đặc biệt ý nghĩa trong việc củng cố kỷ luật quân đội, công an và các lực lượng vũ trang nói chung. Bảo vệ di vật của tử sĩ là bảo vệ danh dự, truyền thống và phẩm chất cao quý của quân nhân. Việc nghiêm trị hành vi xâm phạm những giá trị thiêng liêng này giúp giữ gìn hình ảnh lực lượng vũ trang chính quy, nhân văn và giàu tính kỷ cương.

1.3. Cơ sở pháp lý:

Tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sỹ hiện nay đang được quy định tại Điều 418 Bộ luật Hình sự 2015 như sau:

”1. Người nào chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sĩ, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

a) Là chỉ huy hoặc sĩ quan;

b) Chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của 02 tử sĩ trở lên.”

2. Cấu thành Tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sỹ:

2.1. Khách thể:

Tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sỹ xâm phạm trực tiếp đến: Nghĩa vụ và trách nhiệm của quân nhân, đồng thời xâm phạm đến chính sách thương binh và tử sĩ của Nhà nước ta.

2.2. Mặt khách quan:

Mặt khách quan của tội phạm này thể hiện ở hành vi chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sĩ.

Hành vi chiếm đoạt di vật của tử sĩ là hành vi lấy đi những vật của tử sĩ để lại, tuy không có giá trị về tài sản nhưng lại có giá trị về tinh thần đối với nhân thân của tử sĩ (như ảnh, huân chương, huy chương, nhật ký…).

Hành vi chiếm đoạt di vật của tử sĩ có giá trị về tài sản hoặc có giá trị đặc biệt về mặt tinh thần đối với người bị hại, thì tùy từng trường hợp có thể cấu thành tội chiếm đoạt tài sản tương ứng theo quy định tại các điều khoản của Bộ luật Hình sự.

Hành vi hủy hoại di vật của tử sĩ là hành vi cố ý làm cho di vật đó không còn nữa, bằng cách đốt, xé, tiêu hủy bằng hóa chất…

2.3. Mặt chủ quan:

Tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sĩ thực hiện với lỗi cố ý.

Người phạm tội nhận thức rõ tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi của mình nhưng vẫn thực hiện hành vi đó.

2.4. Chủ thể:

Chủ thể của tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sĩ là người đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự, có năng lực trách nhiệm hình sự và có dấu hiệu chủ thể đặc biệt (đủ 16 tuổi trở lên).

Dấu hiệu chủ thể đặc biệt được quy định ở Điều 392 Bộ luật hình sự như sau:

• Quân nhân tại ngũ, công nhân, viên chức quốc phòng: Quân nhân tại ngũ (quân nhân chuyên nghiệp tại ngũ) là quân nhân chuyên nghiệp đang phục vụ trong lực lượng thường trực của Quân đội nhân dân. Công nhân viên chức quốc phòng là công dân Việt Nam có trình độ chuyên môn kỹ thuật, nghiệp vụ, được tuyển chọn, tuyển dụng vào Quân đội nhân dân theo vị trí việc làm hoặc chức danh nghề nghiệp mà không thuộc diện được phong quân hàm sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp và hạ sĩ quan, binh sĩ.
• Quân nhân dự bị trong thời gian tập trung huấn luyện: Quân nhân dự bị (quân nhân chuyên nghiệp dự bị) trong thời gian tập trung huấn luyện là công dân Việt Nam có trình độ chuyên môn kỹ thuật, nghiệp vụ đã đăng ký phục vụ trong ngạch dự bị của Quân đội nhân dân theo quy định của pháp luật được huy động tập trung huấn luyện. Được coi là quân nhân dự bị trong thời gian tập trung huấn luyện trong các trường hợp sau đây: Tập trung huấn luyện chính trị, quân sự thường kỳ hàng năm; tập trung diễn tập; tập trung kiểm tra tình trạng săn sàng động viên; tập trung kiêm tra tình trạng sẵn sàng chiến đấu.
• Dân quân, tự vệ phối thuộc với quân đội trong chiến đấu hoặc phục vụ chiến đấu: Dân quân, tự vệ phối thuộc với quân đội trong chiến đấu hoặc phục vụ chiến đấu là công dân trong độ tuổi thực hiện nghĩa vụ tham gia dân quân tự vệ được giao cho đơn vị quân đội khi có nhu cầu chiến đấu hoặc phục vụ chiến đấu để tăng khả năng hoàn thành nhiệm vụ tác chiến của đơn vị quân đội.
• Công dân được trưng tập vào phục vụ trong quân đội: Là công dân được cấp có thẩm quyền ra quyết định trưng tập vào phục vụ Quân đội. Công dân được trưng tập vào phục vụ trong quân đội bao gồm: công nhân Quốc phòng (do hợp đồng lao động hoặc được tuyển dụng vào phục vụ trong quân đội) và Công chức Quốc phòng. Công dân được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định vào phục vụ Quân đội khi có lệnh tổng động viên, động viên cục bộ; có chiến tranh; có nhu cầu chiến đấu để bảo vệ địa phương, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ mà chưa đến mức phải động viên cục bộ.

3. Khung hình phạt của Tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sỹ:

Tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sỹ theo Điều 418 Bộ luật Hình sự 2015 gồm những khung hình phạt như sau:

• Khung 1: Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
• Khung 2: Phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

Tội danh này không quy định khung hình phạt bổ sung.

4. Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng theo Điều 418 Bộ luật Hình sự:

Các tình tiết định khung hình phạt tăng nặng của Tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sỹ được quy định theo khoản 2 Điều 418 Bộ luật Hình sự 2015 với khung hình phạt là phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

• Là chỉ huy hoặc sĩ quan:

Người phạm tội là chỉ huy hoặc sĩ quan thường có vị trí, vai trò và trách nhiệm cao trong quân đội hoặc lực lượng vũ trang. Khi những người giữ chức vụ này lại thực hiện hành vi chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sĩ thì tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi càng nghiêm trọng hơn. Đây không chỉ là hành vi vi phạm pháp luật mà còn là biểu hiện của sự suy đồi đạo đức, làm tổn hại đến phẩm chất, danh dự của quân nhân và gây ảnh hưởng xấu đến hình ảnh của lực lượng vũ trang. Do đó, tình tiết này được xem là tình tiết tăng nặng định khung của Tội chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của tử sỹ với mức hình phạt tù từ 02 năm đến 07 năm.

• Chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của 02 tử sĩ trở lên:

Việc chiếm đoạt hoặc hủy hoại di vật của từ 02 tử sĩ trở lên thể hiện mức độ phạm tội có tính chất lặp lại hoặc phạm tội trên quy mô lớn hơn, từ đó làm tăng mức độ nguy hiểm cho xã hội. Không chỉ xâm phạm đến sự tôn nghiêm và lòng biết ơn dành cho một người đã hy sinh, hành vi này còn xúc phạm danh dự và ký ức của nhiều người, gây bức xúc trong dư luận và ảnh hưởng nghiêm trọng đến đạo lý ”uống nước nhớ nguồn” của dân tộc ta. Vì vậy, đây là tình tiết định khung tăng nặng của tội danh và phản ánh tính chất đặc biệt nghiêm trọng hơn của hành vi phạm tội.

5. Phân biệt với Tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản:

THAM KHẢO THÊM:

• Tội xâm phạm mồ mả, hài cốt, tro hài cốt của người chết
• Tội phản bội Tổ quốc quy định tại Điều 108 Bộ luật hình sự
• Tội chống mệnh lệnh theo Điều 394 Bộ luật hình sự 2015