Hình phạt tù là gì? Hình phạt tù và cách tính hình phạt tù theo Bộ luật hình sự?

1. Hình phạt tù là gì?

Hình phạt là biện pháp cưỡng chế nghiêm khắc nhất của Nhà nước được quy định trong Bộ luật Hình sự 2015 (Sửa đổi, bổ sung năm 2017), do Tòa án quyết định áp dụng đối với người hoặc pháp nhân thương mại phạm tội nhằm tước bỏ hoặc hạn chế quyền, lợi ích của người, pháp nhân thương mại đó.

Tù có thời hạn (Điều 38 Bộ luật Hình sự) là hình thức phạt “tước quyền tự do” của người bị kết án, buộc họ phải cách ly khỏi cuộc sống xã hội trong một khoản thời gian nhất định. Người đã bị kết án phải chấp hành hình phạt tại trại giam, phỉa tuân thủ theo một chế độ sinh hoạt, lao đọng cảu tạo của trại giam. Mức tối thiểu của tù có thời hạn là 03 tháng, tối đa là 20 năm.

Tù chung thân (Điều 39 Bộ luật Hình sự) là hình phạt tù không có thời hạn. Hình phạt này được áp dụng đối với những người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng nhưng chưa đến mức phạt tử hình. Người bị kết án tù chung thân phải ở trại giam cho đến khi chết. Tuy nhiên nếu họ cải tạo tốt thì có thể được giảm thời hạn chấp hành hình phạt.

Phạt tù là một trong 7 hinh phạt chính mà Bộ luật Hình sự 2015 quy định.

Phạt tù được chia làm 2 loại:

Tù có thời hạn (Điều 38)

– Tù có thời hạn là buộc người bị kết án phải chấp hành hình phạt tại cơ sở giam giữ trong một thời hạn nhất định.

– Tù có thời hạn đối với người phạm một tội có mức tối thiểu là 03 tháng và mức tối đa là 20 năm.

– Thời gian tạm giữ, tạm giam được trừ vào thời hạn chấp hành hình phạt tù, cứ 01 ngày tạm giữ, tạm giam bằng 01 ngày tù.

– Không áp dụng hình phạt tù có thời hạn đối với người lần đầu phạm tội ít nghiêm trọng do vô ý và có nơi cư trú rõ ràng.

Tù chung thân (Điều 39)

– Tù chung thân là hình phạt tù không thời hạn được áp dụng đối với người phạm tội đặc biệt nghiêm trọng, nhưng chưa đến mức bị xử phạt tử hình.

– Không áp dụng hình phạt tù chung thân đối với người dưới 18 tuổi phạm tội.

Đối với tù có thời hạn thì khung hình phạt tù là từ 03 tháng đến 20 năm

Đối với tù chung thân thì khung hình phạt tù ở đây không được quy định cố định vì đây là tù không thời hạn. Khung hình phạt tù được tính từ khi người đó chấp hành hình phạt tù đến khi được đặc xá, đại xá, giảm thời hạn chấp hành án phạt tù hoặc khi người đó chết…

Hình phạt tù tiếng Anh là Imprisonment penalty.

Một số thuật ngữ pháp lý liên quan.

Criminal Law: luật hình sự

Arraignment: sự luận tội

Accountable: có trách nhiệm

Arrest: bắt giữ

Activism: tính tích cực của thẩm phán

Actus reus: khách quan của tội phạm

Adversarial process: quá trình tranh tụng

Amicus curiae: thân hữu của tòa án

Appellate jurisdiction: thẩm quyền phúc thẩm

Accredit: ủy quyền,ủy thác

Acquit: xử trắng án

Act of god: trường hợp bất khả kháng

Affidavit: bản khai

Argument: sự lập luận, lý lẽ

Argument against : chống đối >< argument for : tán thành

2. Khung hình phạt tù:

Đối với tù có thời hạn thì khung hình phạt tù là từ 03 tháng đến 20 năm và tối đa cho hình phạt chung là không quá 30 năm cho tất cả các hình chung của người thực hiện hành vi.

Đối với tù chung thân thì khung hình phạt tù ở đây không được quy định cố định vì đây là tù không thời hạn. Khung hình phạt tù được tính từ khi người đó chấp hành hình phạt tù đến khi được đặc xá, đại xá, giảm thời hạn chấp hành án phạt tù hoặc khi người đó chết…

3. Cách tính hình phạt tù khi tổng hợp hình phạt:

Tổng hợp hình phạt là quyết định hình phạt trong trường hợp đặc biệt, bao gồm quyết định hình phạt đối với trường hợp phạm nhiều tội trong cùng một thời điểm và quyết định hình phạt của nhiều bản án được quy định tại Bộ luật hình sự. Đây được xem là một hoạt động quan trọng đối với cơ quan tiến hành tố tụng đối với người bị kết án  phạm từ hai tội trở lên và đối tượng người bị kết án chưa hoặc sau khi có bản án. Việc xác định mức phạt cụ thể là áp dụng hình phạt tù dựa vào các yếu tố cấu thành tội phạm và được cơ quan tố tụng căn cứ để có thể áp dụng mức phạt phù hợp nhất. Hiện nay, pháp luật nước ta quy định những trường hợp tổng hợp hình phạt thuộc hai trường hợp sau đây:

Thứ nhất, quyết định hình phạt trong trường hợp phạm nhiều tội được quy định theo Điều 55 của Bộ luật hình sự quy định cách tính hình phạt tù trường hợp phạm nhiều tội được quy định như sau:

– Nếu các hình phạt đã tuyên cùng là cải tạo không giam giữ hoặc cùng là tù có thời hạn, thì các hình phạt đó được cộng lại thành hình phạt chung; hình phạt chung không được vượt quá 03 năm đối với hình phạt cải tạo không giam giữ, 30 năm đối với hình phạt tù có thời hạn;

Ví dụ: A phạm tội và bị áp dụng hình phạt cải tạo không giam giữ đối với hành vi phạm hiếp dâm thuộc điểm e, khoản 2, điều 141 của Bộ luật hình sự và tội giết người theo điểm b, khoản 1, Điều 123 của Bộ luật hình sự thì hình phạt chung cho cả hai tội đối với A là không vượt quá 30 năm tù.

– Nếu các hình phạt đã tuyên là cải tạo không giam giữ, tù có thời hạn, thì hình phạt cải tạo không giam giữ được chuyển đổi thành hình phạt tù theo tỷ lệ cứ 03 ngày cải tạo không giam giữ được chuyển đổi thành 01 ngày tù để tổng hợp thành hình phạt chung và không vượt quá 03 năm đối với hình phạt cải tạo cải tạo không giam giữ, 30 năm đối với hình phạt tù có thời hạn;

– Nếu hình phạt nặng nhất trong số các hình phạt đã tuyên là tù chung thân thì hình phạt chung là tù chung thân;

Ví dụ: A phạm tội giết người tại điểm c, khoản 1, điều 123 Bộ luật hình sự bị áp dụng hình phạt tù chung thân và bị áp dụng hình phạt tù 02 năm đối với tội hiếp dâm thuộc khoản 1, điều 141 của Bộ luật hình sự thì hình phạt chung cho A là hình phạt tù chung thân.

– Nếu hình phạt nặng nhất trong số các hình phạt đã tuyên là tử hình thì hình phạt chung là tử hình;

Ví dụ: Cũng là A những phạm tội giết người thuộc khoản 1, điều 123 của Bộ luật hình sự bị áp dụng hình phạt tử hình và phạt tù đối với hành vi hiếp dâm thuộc khoản 1, điều 141 của Bộ luật hình sự thì hình phạt chung cho A là hình phạt tử hình.

Như vậy, đối với quyết định hình phạt trong trường hợp phạm nhiều tội được xây dựng trên cơ sở cụ thể hóa các nguyên tắc chung là: cộng toàn bộ những hình phạt lại để áp dụng một hình phạt chung suy nhất có tính răn đe cao nhất. Tổng hợp hình phạt đối với nhiều tội thuộc một trong các trường hợp đặc biệt phạm tội từ hai hình vi trở lên và có quyết định của Tòa án sau khi dựa vào các yếu tố cấu thành tội phạm. Việc xây dựng những nguyên tắc chặt chẽ về tổng hợp hình phạt đối với nhiều tội nhằm mục đích đảm bảo không bỏ lọt tội phạm và nguyên tắc pháp chế xã hội chủ nghĩa để mọi hành vi phạm tội đều phải gánh chịu trách nhiệm hình sự là loại và mức hình phạt tương xứng. Đây không phải là hoạt động được áp dụng để thay thế từ tội danh này cho tội danh khác khi người thực hiện hành vi phạm tội với nhiều tội khác nhau. Bên cạnh đó, nguyên tắc này cũng nhằm bảo vệ những nguyên tắc và quyền lợi của người bị xâm hại và người phạm tội, tránh được việc cơ quan tố tụng lạm dụng quyền lực.

Thứ hai, đối với phạt tù có thời hạn đối với người dưới 18 tuổi phạm tội được quy định như sau:

– Đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi khi phạm tội, nếu điều luật được áp dụng quy định hình phạt tù chung thân hoặc tử hình, thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá 18 năm tù; nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá ba phần tư mức phạt tù mà điều luật quy định;

Ví dụ: B 17 tuổi phạm tội giết người theo khoản 1 Điều 123 bị áp dụng hình phạt tù chung thân và tội trộm cắp tài sản theo khoản 3 Điều 173 của Bộ luật hình sự thì căn cứ mức độ nguy hiểm cho xã hội mà hình phạt áp dụng chung cho cả hai tội đối với B là không quá 18 năm tù. Trường hợp B bị áp dụng hình phạt tù có thời hạn 16 năm tù thì không quá ba phần tư tức là không vượt quá 12 năm tù.

– Đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi khi phạm tội, nếu điều luật được áp dụng quy định hình phạt tù chung thân hoặc tử hình, thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá 12 năm tù; nếu là tù có thời hạn thì mức hình phạt cao nhất được áp dụng không quá một phần hai mức phạt tù mà điều luật quy định.

Như vậy, trong trường hợp người phạm tội thuộc đối tượng người chưa thành niên phạm tội nhiều lần thì căn cứ vào tính chất nguy hiểm xã hội của hành vi phạm tội mà người thực hiện hành vi phạm tội mà Tòa án sẽ cân nhắc đến những hành vi do bị cáo thực hiện về mức độ nguy hiểm cho xã hội mà áp dụng hình phạt phù hợp. Mục đích của hành này chính là bảo vệ quyền lợi của người chưa thành niên phạm nhiều tội. Và thời hạn để tính bắt đầu tính ngày thi hành án phạt tù là thời điểm được ghi trong bản án, quyết định của Tòa án có hiệu lực. Thời điểm này đa phần được xác định ngay trong ngày ban hành quyết định, bản án mà Tòa án tuyên.

Căn cứ pháp lý sử dụng trong bài viết:

– Bộ luật hình sự 2015 sửa đổi bổ sung năm 2017