Góc nhìn của Phật giáo trong bảo vệ môi trường thế nào?

1. Góc nhìn của Phật giáo trong bảo vệ môi trường:

Chỉ đến bây giờ vấn đề môi trường mới được đặt ra như một nhu cầu cấp thiết của toàn nhân loại. Đức Phật dạy rằng tất cả các loài sinh vật sống trên trái đất này đều có quan hệ hữu cơ và liên hệ mật thiết với nhau, rằng sự tồn tại của loài này là điều kiện cho sự tồn tại của loài khác và ngược lại, đó chính chân lý của cuộc sống. Sự kết thúc của một loài, loài này dẫn đến sự diệt vong của loài khác, có cái này thì có cái kia, có cái này sinh thì sinh cái kia, cái này chết thì cái kia cũng chết. 

Do môi trường bị suy thoái, cuộc sống của con người có nguy cơ bị hủy diệt. Không phải ngẫu nhiên mà bão, lũ lụt, động đất, sóng thần, lốc xoáy lại gây ra những hậu quả khó lường và cướp đi sinh mạng của hàng nghìn người. Những điều này đang buộc người dân phải thay đổi nhận thức và quan điểm về vấn đề môi trường. Các quốc gia, tổ chức và xã hội nói chung đang nỗ lực tìm ra giải pháp phù hợp để giải quyết các vấn đề môi trường. Phật giáo cũng không ngoại lệ khi thực hiện và cung cấp các giải pháp độc đáo để cải thiện các vấn đề môi trường.

Nguyên nhân của vấn đề môi trường ngày nay không ai khác chính là con người. Sự phát triển bùng nổ của công nghiệp, áp lực dân số, đô thị hóa nhanh, biến đổi khí hậu, mất cân bằng sinh thái, khai thác quá mức tài nguyên thiên nhiên… đều do con người trực tiếp hoặc gián tiếp làm thay đổi đời sống của chính họ. Vì vậy, giải pháp cho vấn đề môi trường cũng phải bắt đầu từ chính con người. Chủ đề này đã được đề cập trong Phật giáo từ thời Đức Phật và được các tín đồ và Phật tử khuyến khích thực hành. Đối với người Phật tử, con đường giác ngộ và thành Phật đòi hỏi phải vượt qua rất nhiều thử thách, và một trong những điều kiện tiên quyết đối với người Phật tử là lòng từ bi đối với mọi chúng sinh.

Mọi sinh vật đều có sự sống bên trong mình và cần được tôn trọng, bảo vệ. Đức Phật dạy các đệ tử của Ngài năm điều răn, trong đó có việc cấm sát sinh. Ngoài nội dung giáo dục lồng ghép tư tưởng nhân đạo và tôn trọng mọi sinh vật, việc cấm sát sinh của Phật giáo còn góp phần giải quyết các vấn đề môi trường, vì việc giết chóc phục vụ  nhu cầu của con người. Con người đang gây ra sự mất cân bằng sinh thái ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống con người. Nếu con người sống bằng cách khai thác tài nguyên rừng, tài nguyên biển, người sản xuất nông nghiệp chỉ khai thác tự nhiên bằng cách tận thu và tận diệt mà không cho các nguồn tài nguyên này có thời gian để tái tạo thì tài nguyên thiên nhiên và khoáng sản sẽ bị cạn kiệt. Không cần phải nói nhiều, sự khai thác của các nguồn tài nguyên khó tái tạo như than đá và dầu mỏ sẽ khiến vấn đề môi trường càng trở nên nghiêm trọng hơn.

2. Phật giáo tích cực thực hiện các hành động bảo vệ môi trường bằng cách nào?

2.1. Ăn chay:

Theo truyền thống Phật giáo Bắc tông, ăn chay là giải pháp hữu hiệu giải quyết vấn đề môi trường cho tăng ni, phật tử. Ngoài những lợi ích sức khỏe đã được chứng minh cho con người, việc ăn chay còn có tác dụng thiết thực đối với vấn đề môi trường, giúp cải thiện điều kiện sống và duy trì sự cân bằng. Việc hạn chế và loại bỏ thức ăn động vật giúp một số loài tránh được nguy cơ tuyệt chủng và biến mất vĩnh viễn khỏi thế giới. Chính sách ăn chay do Phật giáo Bắc tông khởi xướng không chỉ mang lại lợi ích thiết thực cho những người thực hành mà còn thay đổi cách mọi người suy nghĩ về vấn đề môi trường cũng như việc giữ gìn, bảo vệ môi trường. 

Trong số những cách thiết thực để bảo vệ môi trường, ăn chay là cách tốt nhất. Ăn chay không chỉ bảo vệ sức khỏe của chính người ăn chay mà còn là cách hữu hiệu và thiết thực nhất để bảo vệ ngay môi trường sống của họ. Chúng ta đã có thói quen ăn thịt từ lâu nên rất khó thay đổi. Vì vậy, người Phật tử thực hành ăn chay một cách nhẹ nhàng bằng ý thức và sự giác ngộ. Hiểu được lợi ích của việc ăn chay, làm tăng niềm tin để có đủ lý do nhịn ăn và thể lực, cũng là cách tốt nhất để người Phật tử thực hành lời Phật dạy mà thu được lợi ích. Điều đó giúp bảo vệ môi trường và đảm bảo một tương lai tốt đẹp cho các thế hệ tương lai.

2.2. Khuyến khích tín đồ sống gần gũi với môi trường, hòa mình với thiên nhiên:

Trong những năm gần đây, việc tu tập Thiền của Hòa thượng Thích Thanh Từ đã thu hút được nhiều sự chú ý không chỉ của Phật tử mà còn của nhiều người thuộc nhiều tầng lớp xã hội khác nhau. Không chỉ giới trẻ, thanh thiếu niên mà cả những người lớn tuổi cũng rất quan tâm đến môn tập luyện này. Việc hòa mình hoàn toàn vào thiên nhiên và tạm xa cuộc sống văn minh hiện đại không chỉ mang lại cho người tập cảm giác bình yên, nhẹ nhàng mà còn giúp giảm bớt tác động môi trường của cuộc sống ồn ào, nhịp độ nhanh cũng rất hữu ích. Giảm việc sử dụng các thiết bị cuộc sống hiện đại như ô tô, điện thoại góp phần mang lại  môi trường trong sạch hơn cho mọi người. 

Những người tham gia môn thiền này còn được khuyến khích sống chậm, thiền trong mọi hoạt động hàng ngày và gần gũi hơn với thiên nhiên bằng cách dành thời gian  chăm sóc, bảo vệ cây cối, chim chóc và các loài thực vật khác. Họ đang sử dụng các công cụ của thời đại kỹ thuật số để thực hành ăn chay, một phương tiện hiệu quả để bảo vệ sức khỏe và môi trường.

Các tu viện Phật giáo cũng thường xuyên tổ chức các khóa tu phong phú và đa dạng cho Phật tử, đồng thời các chủ đề bảo vệ môi trường cũng được các quan chức cấp cao thuyết giảng và phổ biến đến các tín đồ, Phật giáo là một nội dung quan trọng. Trong các khóa tu này, các tín đồ và Phật tử có được kiến ​​thức về bảo vệ môi trường từ góc độ Phật giáo, áp dụng và thực hành trực tiếp vào cuộc sống hàng ngày của mình, đồng thời khuyến khích người khác hợp tác vì môi trường.

Trong cuộc sống hiện đại, nhịp sống hối hả, vội vã cũng đã ảnh hưởng đến thế hệ trẻ trong xã hội, những người thích nghi và hòa nhập quá nhanh với lối sống  phương Tây, không theo thuần phong mỹ tục, truyền thống của Việt Nam đã mang lại nhiều hiện tượng tiêu cực cho xã hội. Hơn bao giờ hết, các bạn trẻ cần một môi trường sống lành mạnh về thể chất và tinh thần, giúp họ thoát khỏi những cám dỗ và những thú vui cá nhân, ích kỷ để hướng tới lối sống vị tha, biết yêu thương, chia sẻ với cộng đồng và xã hội.

3. Các hoạt động cụ thể của Phật giáo trong bảo vệ môi trường:

Thông qua tổ chức của mình là Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Phật giáo đã đẩy mạnh việc tuyên truyền, giáo dục Phật tử về mối quan hệ chặt chẽ giữa con người và thiên nhiên (thông qua các lý thuyết “duyên khởi” và “duy thức”). hành động tử tế và hòa hợp với môi trường (thông qua thuyết “Nhân quả”, “Bát chính đạo”, “Ngũ giới”, “Thập thiện”, và lối sống “thiểu dục tri túc”). Năm 2011, nhân dịp Phật Đản, Thượng tọa Thích Phổ Tuệ, nguyên Đệ Tam Pháp chủ Giáo hội Phật giáo Việt Nam, đã gửi thông điệp về vấn đề môi trường, kêu gọi toàn thể Phật tử hãy bảo vệ môi trường.

Không chỉ tuyên truyền, giáo dục thuần túy nhằm nâng cao nhận thức của các Phật tử mà còn nhằm mục đích bảo vệ môi trường thực tế, các ngôi chùa Phật giáo được gây dựng cây xanh, hồ nước, nước sạch và không khí mát mẻ để thúc đẩy du lịch xanh cùng du lịch tâm linh, tạo ra một môi trường trong lành, bình yên cho du khách từ khắp nơi trên thế giới đến thưởng ngoạn. Tại các chùa Thiền tông, trong các dịp lễ Phật giáo, tăng ni, Phật tử được khuyến khích tham gia phong trào “trồng cây tài lộc” và “trồng cây trí đức” hơn là tục lệ “hái lộc, bẻ lộc”. Hiện nay, nhiều thiền viện còn được xây dựng ngay cạnh rừng để đảm trách Ngoài phong trào trồng và bảo vệ cây xanh, việc thực hành “ăn chay” của Phật giáo cũng có thể giúp cân bằng và cải thiện môi trường sống. Hạn chế hoặc loại bỏ việc sử dụng các sản phẩm động vật không chỉ có lợi cho sức khỏe con người mà còn giúp bảo vệ nhiều loài động vật  khỏi nguy cơ tuyệt chủng. Điều này giúp duy trì cân bằng sinh thái và giải quyết các vấn đề về biến đổi khí hậu, nước biển dâng và môi trường sinh thái cùng nhiệm vụ bảo vệ rừng và bảo tồn các loài động vật hoang dã.