Giáo hội Phật giáo Việt Nam là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam - tổ chức của hệ thống chính trị Việt Nam, đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển xã hội. Bài viết dưới đây chúng tôi sẽ cùng bạn tìm hiểu vai trò và vị trí của giáo hội phật giáo Việt Nam nhé!
Mục lục bài viết
1. Vị trí của giáo hội Phật giáo Việt Nam:
Giáo hội Phật giáo Việt Nam là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam – tổ chức thuộc hệ thống chính trị Việt Nam được quy định rõ tại Khoản 1 Điều 9 Chương I Hiến pháp 2013:
“Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là tổ chức liên minh chính trị, liên hiệp tự nguyện của tổ chức chính trị, các tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức xã hội và các cá nhân tiêu biểu trong các giai cấp, tầng lớp xã hội, dân tộc, tôn giáo, người Việt Nam định cư ở nước ngoài. Mặt trận Tổ quốc Việt Nam là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân; tập hợp, phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, thực hiện dân chủ, tăng cường đồng thuận xã hội; giám sát, phản biện xã hội; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước, hoạt động đối ngoại nhân dân góp phần xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”.
Như vậy, Giáo hội Phật giáo Việt Nam được pháp luật và Nhà nước tạo điều kiện để hoạt động theo quy định của Hiến pháp. Giáo hội góp phần thực hiện vai trò đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân, phát huy tinh thần đại đoàn kết toàn dân tộc không phân biệt tôn giáo, tín ngưỡng, dân tộc, vùng miền và giám sát thực hiện, góp phần phát triển đất nước.
2. Cơ cấu tổ chức cấp Trung ương giáo hội Phật giáo Việt Nam:
2.1. Đại hội Đại biểu Toàn quốc:
Đại hội Đại biểu Phật giáo toàn quốc diễn ra 5 năm một lần để bầu thành viên và suy tôn các vị đứng đầu Hội đồng Chứng minh và Hội đồng Trị sự. Đại hội cũng bầu và suy tôn các Ủy viên Ban Thường vụ tương ứng. Các vị trí lãnh đạo của Hội đồng Chứng minh (với tư cách là Hồng y) và của Hội đồng Điều hành (với tư cách là Chủ tịch) cũng được Đại hội đồng vinh danh.
Ngoài ra, Quốc hội còn là cơ quan có quyền lực cao nhất trong vai trò giải thích luật và đưa ra các quy định về giáo luật.
Đại hội vừa qua của năm 2017 có hơn 1200 đại biểu tham dự. Tham dự có các thành viên Hội đồng Chứng minh, Hội đồng Trị sự và các ban ngành trung ương; thành viên Ban Trị sự địa phương và các đoàn thể địa phương; và các Phật tử tiêu biểu trong cả nước.
2.2. Hội đồng Chứng minh:
Theo Hiến chương Giáo hội: Hội đồng Chứng minh là cơ quan quản lý tối cao về Đạo pháp và Giới luật của Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Hội đồng Chứng minh suy cử Ban Thường trực Hội đồng Chứng minh để thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Hội đồng Chứng minh giữa hai kỳ Đại hội Phật giáo toàn quốc; giám sát, chứng minh các hoạt động Phật sự của Giáo hội các cấp. Hội đồng Chứng minh Giáo hội gồm các nhà sư tiêu biểu của Giáo hội Phật giáo Việt Nam; có ít nhất 70 tuổi đời và 50 năm sống đạo; được Thường trực Hội đồng Trưởng lão GHPGVN giới thiệu và suy tôn. Chư Tôn đức được suy tôn trong Ban Trị sự không tham gia Hội đồng Điều hành, trừ một số trường hợp đặc biệt do Thường trực Ban Trị sự đề nghị. Thành viên của Hội đồng chứng minh sẽ tại vị suốt đời, trừ trường hợp đặc biệt phải miễn nhiệm theo quyết định của Hội đồng chứng minh với đa số 2/3 số thành viên biểu quyết tán thành. Trong nhiệm kỳ nếu khuyết thì Thường trực Hội đồng Chứng minh mời một Phó Chủ tịch phụ trách và thông báo để Hội đồng Chứng minh, Ban Trị sự xem xét được suy cử tại Hội nghị thường niên gần nhất của Ban Trị sự Trung ương GHPGVN. Đối với các chức danh khác, Thường trực Hội đồng cấp Giấy chứng nhận và cử một trong các đồng chí Thường trực Hội đồng cấp Giấy kiêm nhiệm cho đến hết nhiệm kỳ. Nhiệm kỳ của Ban Thường trực Hội đồng Chứng minh là 5 năm, tương ứng với nhiệm kỳ Đại hội Đại biểu Phật giáo toàn quốc của Giáo hội Phật giáo Việt Nam.
Hiện nay, Hội đồng Chứng minh nhiệm kỳ 2017-2022 có 96 thành viên (đều là tu sĩ) được suy tôn tại Đại hội Đại biểu Phật giáo toàn quốc. Thường trực Hội đồng Chứng minh nhiệm kỳ 2017-2022 có 27 thành viên cũng được Đại hội Phật giáo toàn quốc suy tôn từ các thành viên Hội đồng Chứng minh.
Thường trực và lãnh đạo Hội đồng chứng nhận gồm:
– Đức Pháp Chủ tịch Hội đồng Chứng minh
– 2 Phó Chủ tịch kiêm Thẩm phán Hội đồng Chứng minh
– 1 Phó Chủ tịch kiêm Chánh Thư ký Hội đồng Chứng minh
– 9 Phó Chủ tịch Hội đồng Chứng minh
– 3 Phó Thư ký Hội đồng Chứng nhận
– 11 Thường trực Hội đồng Chứng minh
– Ngày 08/07/2020, Hội đồng Trị sự trực thuộc Ban Trị sự Trung ương GHPGVN được thành lập gồm có:
– 1 Chủ tịch Hội đồng Pháp luật là Phó Chủ tịch thứ nhất của Hiệp hội
– 6 luật sư trong đó có Trưởng lão Phó Chủ tịch Hội đồng Chứng minh
– 1 thư ký
2.3. Hội đồng tự trị:
Theo Hiến chương Giáo hội: Hội đồng Trị sự là cơ quan quản lý và điều hành cao nhất của Giáo hội Phật giáo Việt Nam về mọi mặt hoạt động giữa hai nhiệm kỳ. Hội đồng Trị sự là cơ quan duy nhất giữ quyền phát ngôn của GHPGVN, chịu trách nhiệm về nội dung phát ngôn của các cơ quan, cá nhân trong GHPGVN; quản lý các hoạt động thông tin, truyền thông liên quan đến GHPGVN; có trách nhiệm phối hợp với cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý các tổ chức, cá nhân phát ngôn, đưa thông tin có nội dung xuyên tạc, không chính xác, thiếu khách quan liên quan đến Giáo hội Phật giáo. Hội đồng quản trị có các nhiệm vụ sau: Bổ nhiệm các thành viên thường trực Hội đồng quản trị theo quy định của Điều lệ; Ấn định chương trình hoạt động hàng năm của Giáo hội theo Nghị quyết Đại hội đại biểu Phật giáo toàn quốc của Giáo hội Phật giáo Việt Nam; Tổ chức, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện chương trình Phật sự toàn khóa, chương trình hoạt động Phật sự hàng năm, các chương trình đặc biệt, sự kiện quan trọng của Giáo hội; Tổ chức, hướng dẫn, quản lý, điều hành, chỉ đạo mọi mặt công tác của Giáo hội từ trung ương đến địa phương; ban hành Quy chế, Quy chế nhằm cụ thể hóa và triển khai thực hiện các quy định của Hiến chương, nhằm bảo đảm cho GHPGVN hoạt động có hiệu quả; Được quyền phân công, luân chuyển nhân sự tham gia Ban Chấp hành trên cơ sở bàn bạc với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ở địa phương trong trường hợp Ban Chấp hành tỉnh, thành phố thiếu nhân sự;
Hiện nay, Ban Trị sự nhiệm kỳ 2017-2022 có 199 thành viên (là các Hòa thượng, Thượng tọa, Đại đức, Ni sư, Ni sư và Cư sĩ) được Đại hội Phật giáo toàn quốc suy tôn. Thường trực Ban Trị sự nhiệm kỳ 2017-2022 có 61 thành viên được Đại hội Phật giáo toàn quốc suy tôn từ các thành viên trong Hội đồng Trị sự.
3. Vai trò, nhiệm vụ của Hội phật giáo Việt Nam:
3.1. Vai trò, nhiệm vụ phản biện xã hội:
Từ trước đến nay, Phật giáo luôn có tinh thần phản biện xã hội tích cực. Lịch sử trung đại nước ta đã ghi nhận những vị thiền sư lỗi lạc tham gia chính sự để khuyên vua trị nước. Thậm chí, các triều đình phong kiến còn lập chức Quốc sư hay Tăng Cang để tuyển chọn những nhà sư tài giỏi, sáng suốt đảm nhận sứ mệnh cùng vua cai quản đất nước. Sự phản biện thông qua tư tưởng Phật giáo mang lại sự hài hòa cho đất nước và xã hội. Chính tư tưởng Phật giáo đã chữa lành những vết thương xã hội giữa những đổi thay của các triều đại phong kiến. Lịch sử cũng không quên những tấm gương của nhiều thế hệ tăng ni vì dân, vì nước.
3.2. Vai trò, nhiệm vụ đoàn kết dân tộc:
Ngoài chức năng thực hiện chức năng phản biện xã hội, Phật giáo qua các thời kỳ và Giáo hội ngày nay luôn là một pháp nhân tôn giáo với nguyên tắc hòa hợp dân tộc, đoàn kết dân tộc trên nền tảng từ bi của Phật pháp. Nước ta là một nước đa tôn giáo, mỗi tôn giáo có nguyên tắc tu và hành riêng. Tuy nhiên, với sự quản lý của Nhà nước, các tôn giáo đều tuân theo pháp luật trên con đường phụng sự xã hội. Các tín đồ giữa các tôn giáo và cộng đồng không theo tôn giáo chung sống hòa thuận trên cơ sở tôn trọng sự khác biệt của nhau. Để có được sự hòa hợp, đoàn kết này, những người đứng đầu các tôn giáo ngoài việc truyền bá giáo lý còn kết hợp tuyên truyền tinh thần yêu nước của dân tộc ta. Các hoạt động này nhằm khơi dậy và nuôi dưỡng tinh thần “uống nước nhớ nguồn” của những người con Phật và dân tộc Việt Nam. Ngoài ra, các hoạt động từ thiện xã hội, cứu trợ thiên tai, dịch bệnh luôn có dấu ấn của những người con Phật. Trong những hoàn cảnh xã hội khó khăn, Giáo hội luôn có những thông điệp chia sẻ kịp thời đến cộng đồng. Đặc biệt, trong trận lũ lịch sử tại miền Trung năm 2020, các phái đoàn Phật giáo đã khẩn trương cung cấp cho bà con vùng lũ những nhu yếu phẩm cần thiết, hoặc trong thời gian diễn ra dịch bệnh Covid-19 tham gia cùng cộng đồng phật tử quyên góp công sức, vật chất để chống dịch. Có thể nói, các hoạt động hướng tới an sinh xã hội của Giáo hội có ý nghĩa quan trọng trong việc đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng đất nước ngày càng ổn định và phát triển.
3.3. Vai trò, nhiệm vụ đại diện hợp pháp, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân:
Theo Luật Bầu cử đại biểu Quốc hội và đại biểu Hội đồng nhân dân năm 2015, khoản 5 Điều 4: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức hiệp thương lựa chọn, giới thiệu người ứng cử. đại biểu Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp; tham gia giám sát bầu cử đại biểu Quốc hội, đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp.” Như vậy, Phật giáo với tư cách là một thành viên có đầy đủ vai trò trong việc bầu cử đại biểu Quốc hội và Hội đồng nhân dân. Thực tế này không chỉ là quyền mà còn là nghĩa vụ, trách nhiệm của mỗi tăng ni, chức sắc, chức vụ mà cụ thể là tập thể tăng ni, phật tử của Giáo hội tham gia đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân, vì Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp là cơ quan đại biểu thực hiện quyền lực của nhân dân.
Có thể nói, GHPGVN là một “pháp nhân phi thương mại”, là tổ chức tôn giáo hợp pháp tại Việt Nam được phép hoạt động tôn giáo, phục vụ xã hội theo quy định của pháp luật hiện hành. Bên cạnh đó, với tư cách là thành viên của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Giáo hội có điều kiện tham gia vào hệ thống chính trị của đất nước. Qua đó truyền tải tinh thần của đạo Phật, góp phần xây dựng đất nước dân giàu, nước mạnh và phát triển bền vững.
