Giao dịch giả tạo là gì? Giao dịch dân sự xác lập do giả tạo?

21/06/202421/06/2024

21/06/2024

Thực tế khi thực hiện các giao dịch, các bên cần lưu ý những quy định để tránh giao dịch bị vô hiệu, ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên. Cụ thể giao dịch giả tạo là gì? Giao dịch dân sự xác lập do giả tạo được quy định như thế nào?

Mục lục bài viết

1 1. Giao dịch giả tạo là gì?
2 2. Điều kiện để giao dịch dân sự có hiệu lực:
3 3. Hậu quả pháp lý của một giao dịch dân sự giả tạo:
4 4. Thời hiệu yêu cầu tuyên bố một giao dịch vô hiệu:
5 5. Mẫu đơn yêu cầu tuyên bố giao dịch giả tạo vô hiệu:

1. Giao dịch giả tạo là gì?

Giao dịch dân sự gồm hợp đồng hoặc hành vi pháp lý đơn phương làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ dân sự. Cụ thể:

– Hợp đồng được hiểu là sự thỏa thuận của các bên về việc xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự (căn cứ Điều 385 Bộ luật dân sự 2015).

– Hành vi pháp lý đơn phương là một giap dịch với mục đích thể hiện ý chí của một bên chủ thể từ đó phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự.

Theo Điều 124 Bộ luật dân sự 2015 quy định, giao dịch dân sự giả tạo chính là việc một bên xác lập giao dịch dân sự giả tạo với mục đích để nhằm che giấu một giao dịch dân sự khác.

Giao dịch này được xác lập trên cơ sở một hành vi gian dối, không đúng sự thật.

2. Điều kiện để giao dịch dân sự có hiệu lực:

Căn cứ Điều 117 Bộ luật dân sự 2015 quy định để một giao dịch dân sự có hiệu lực thì phải đáp ứng các điều kiện sau đây:

– Điều kiện về chủ thể: Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp với giao dịch dân sự được xác lập:

Chủ thể ở đây mang hàm nghĩa rộng, có thể hiểu chủ thể gồm cá nhân, pháp nhân, hộ gia đình hoặc tổ chức,…

+ Cá nhân: Chỉ những người có năng lực hành vi mới có ý chí riêng và nhận thức được hành vi để tham gia xác lập một giao dịch và từ đó thực hiện các quyền, nghĩa vụ của mình, bên cạnh đó phải chịu trách nhiệm cho những giao dịch mà mình tham gia. Bởi bản chất của giao dịch dân sự chính là sự thể hiện và thống nhất ý chí của các chủ thể tham gia.

Về năng lực hành vi dân sự của cá nhân được quy định cụ thể từ Điều 16 đến Điều 21 Bộ luật dân sự 2015:

Người từ đủ 18 tuổi trở lên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, chỉ ngoại trừ trường hợp cá nhân đó bị Tòa án tuyên bố mất năng lực hành vi, tuyên bố hạn chế năng lực hành vi.
Đối với người từ đủ 6 tuổi đến chưa đủ 15 tuổi: với cá nhân trong độ tuổi này chưa có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, khi xác lập thực hiện giao dịch dân sự phải có sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật trừ những giao dịch nhằm phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày phù hợp với lứa tuổi.
Đối với người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi: theo quy định được phép xác lập, thực hiện các giao dịch dân sự, ngoại trừ các giao dịch liên quan đến bất động sản, động sản phải đăng kí, và những giao dịch khác phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý theo luật định.
Đối tượng chưa đủ 6 tuổi hay người mất năng lực hành vi dân sự không được phép xác lập các giao dịch dân sự.

+ Pháp nhân, hộ gia đình:

Theo quy định, những chủ thể này tham gia giao dịch dân sự sẽ thông qua người đại diện (người đại diện theo pháp luật hoặc người đại diện theo ủy quyền). Người đại diện xác lập, thực hiện giao dịch dân sự nhân danh người được đại diện. Người đại diện xác lập giao dịch dân sự làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của pháp nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác trong phạm vi nhiệm vụ của chủ thể đó được điều lệ hoặc pháp luật quy định.

Khi tham gia giao dịch dân sự, pháp nhân, hộ gia đình cũng lưu ý chỉ được tham gia các giao dịch dân sự phù hợp với nhiệm vụ, chức năng của mình.

– Tính tự nguyện: chủ thể tham gia giao dịch phải hoàn toàn tự nguyện, không bị bắt ép hay lừa dối.

Như đã nói, bản chất của giao dịch dân sự chính là sự bày tỏ ý chí, nguyện vọng của các bên tham gia, tức là phải xuất phát từ sự tự nguyện của các bên. Tự nguyện cam kết, thỏa thuận là điều kiện cốt lõi của giao dịch dân sự. Nếu như vi phạm sự tự nguyện của chủ thể thì chính là vi phạm pháp luật. Bộ luật dân sự quy định một số trường hợp giao dịch dân sự xác lập không có sự tự nguyện sẽ bị vô hiệu như vô hiệu do giả tạo, vô hiệu do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép,…

– Mục đích của giao dịch dân sự: không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.

Mục đích ở đây được hiểu là lợi ích hợp pháp mà các bên mong muốn đạt được khi xác lập giao dịch dân sự. Để thực hiện được những mục đích đó, các bên thỏa thuận nội dung chính là quyền và nghĩa vụ của các bên trong giao dịch đó.

Để giao dịch dân sự có hiệu lực pháp luật thì mục đích và nội dung của giao dịch không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội. Điều cấm của luật chính là những điều mà pháp luật không cho phép các chủ thể được làm. Còn đạo đức xã hội là những chuẩn mực ứng xử chung giữa người với người trong đời sống xã hội, được cộng đồng thừa nhận và tôn trọng. Do đó, những giao dịch dân sự xác lập nhằm trốn tránh pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội thì sẽ không có giá trị.

– Hình thức:

Theo quy định, hình thức của giao dịch dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự trong một số trường hợp luật có quy định.

Hình thức của một giao dịch dân sự có thể thông qua lời nói, bằng văn bản hoặc bằng hành vi cụ thể. Người xác lập giao dịch dân sự có quyền lựa chọn hình thức của giao dịch dân sự đó. Chỉ trong một số trường hợp đặc biệt thì pháp luật mới có yêu cầu về hình thức buộc các chủ thể phải tuân theo như, ví dụ như phải buộc lập thành văn hoặc và phải được công chứng, chứng thực.

3. Hậu quả pháp lý của một giao dịch dân sự giả tạo:

Bản chất khi có giao dịch dân sự giả tạo thì giao dịch dân sự giả tạo đó sẽ bị vô hiệu, còn giao dịch dân sự bị che giấu vẫn sẽ có hiệu lực.

Với trường hợp giao dịch dân sự giả tạo nhằm trốn tránh nghĩa vụ với người thứ ba thì giao dịch dân sự đó vô hiệu.

Như vậy, có thể thấy đối với những giao dịch dân sự giả tạo sẽ dẫn hậu quả bị vô hiệu, cụ thể như sau:

– Sẽ không làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao dịch được xác lập.

– Các bên sẽ khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận.

Lưu ý nếu như một trong các bên không thể hoàn trả bằng hiện vật được thì sẽ hoàn trả bằng tiền với giá trị tương ứng.

– Bên ngay tình trong giao dịch dân sự vô hiệu sẽ không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức trong việc thu hoa lợi, lợi tức.

– Bên có lỗi phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại tương ứng.

(căn cứ Điều 131 Bộ luật dân sự 2015).

4. Thời hiệu yêu cầu tuyên bố một giao dịch vô hiệu:

Theo quy định tại Điều 132 Bộ luật dân sự, thời hiệu để tuyên bố một giao dịch vô hiệu là 02 năm, tính từ ngày:

– Người bị nhầm lẫn, bị lừa dối biết hoặc phải biết giao dịch được xác lập do bị nhầm lẫn, do bị lừa dối.

– Người đại diện của người chưa thành niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự biết hoặc phải biết người được đại diện tự mình xác lập, thực hiện giao dịch.

– Người không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình xác lập giao dịch.

– Người có hành vi đe dọa, cưỡng ép chấm dứt hành vi đe dọa, cưỡng ép.

– Giao dịch dân sự được xác lập trong trường hợp giao dịch dân sự không tuân thủ quy định về hình thức.

Lưu ý: khi hết thời hiệu 02 năm trên, nếu như không có yêu cầu tuyên bố giao dịch đó vô hiệu thì giao dịch đó vẫn sẽ có hiệu lực.