Giáo án bài Nghị luận về một hiện tượng đời sống – Ngữ văn 12

Hoạt động 2: Hoạt động hình thành kiến thức mới

Tìm hiểu cách làm một bài nghị luận về một hiện tượng đời sống

– Thao tác 1: Tìm hiểu đề của SGK

 + GV: Yêu cầu học sinh đọc tư liệu tham khảo ″Chia chiếc bánh của mình cho ai?″ (SGK)

+ GV: Đề bài yêu cầu nghị luận về hiện tượng gì?

+ GV: Em dự định trong bài viết của mình gồm có những luận điểm nào?

+ GV: Bài viết sẽ sử dụng những dẫn chứng nào?

+ GV: Cần vận dụng những thao tác lập luận nào?

 – Thao tác 2: Hướng dẫn lập dàn ý

+ GV: Phần mở bài cần nêu lên những gì? Giới thiệu về hiện tượng như thế nào?

+ GV: Phần thân bài có những ý chính nào?

+ GV: Hiện tượng Nguyễn Hữu Ân có ý nghĩa gì, tiêu biểu cho phẩm chất nào của thanh niên ngày nay?

+ GV: Em hãy đánh giá chung về những hiện tượng tương tự như hiện tượng Nguyễn Hữu Ân?

+ GV: Những hiện tượng nào cần phê phán?

+ GV: Em rút ra được bài học gì cho những thanh niên, học sinh ngày nay?

+ GV: Phần kết bày nêu lên điều gì?

– Thao tác 3: Tìm hiểu cách làm bài nghị luận về một hiện tượng đời sống.

 + GV: Nghị luận đời sống là gì?

 + GV: Cần đạt được những yêu cầu nào khi làm bài một bài văn nghị luận về một hiện tượng đời sống?

Hoạt động 3: Hoạt động thực hành.

– Thao tác 1: Luyện tập bài tập 1 SGK 68 -69.

+ GV: Hiện tượng mà Nguyễn Ái Quốc nêu lên trong bài viết là gì? Hiện tượng ấy diễn ra vào khoảng thời gian nào?

+ GV: Nguyễn Ái Quốc đã dùng các thao tác lập luận nào?

+ GV: Nhận xét về cách dùng từ, diễn đạt của Bác?

+ GV: Qua bài viết trên, em rút ra được bài học gì cho bản thân?

– Thao tác 2: Luyện tập bài tập 2:

+ GV: Nêu lên dàn ý đại cương cho bài viết?

I. Cách làm một bài nghị luận về một hiện tượng đời sống

1. Tìm hiểu đề:

  – Đề bài yêu cầu bày tỏ ý kiến: việc làm của anh Nguyễn Hữu Ân – vì tình thương ″dành hết chiếc bánh thời gian của mình″ chăm sóc cho hai người mẹ bị bệnh hiểm nghèo.

– Luận điểm:

+ Tác phẩm của Nguyễn Hữu Ân: đã nêu tấm gương về lòng hiếu thảo, lòng vị tha, đức hi sinh quên mình của lớp trẻ.

+ Hiện tượng Nguyễn Hữu Ân là một hiện tượng sống đẹp, thế hệ hôm nay cần có thêm nhiều tấm gương như Nguyễn Hữu Ân.

+ Bên cạnh đó, còn một số người có lối sống ích kỷ, vô tâm, phê phán, “lãng phí thời gian vào những việc vô bổ”.

+ Bài học: Tuổi trẻ cần dành thời gian tu thân, lập nghiệp, sống vị tha để cuộc đời ngày càng tươi đẹp hơn.

– Dẫn chứng:

+ Một số việc làm ý nghĩa của tuổi trẻ hiện nay như Nguyễn Hữu An: dạy học ở lớp học tình thương, giúp đỡ người khuyết tật có hoàn cảnh neo đơn, tham gia các phong trào tình nguyện…

+ Một số hành động đáng phê phán của thanh niên học sinh: bỏ học chơi điện tử, bi da, đua xe…

– Thao tác nghị luận: phân tích, chứng minh, bình luận, bác bỏ.

2. Lập dàn ý:

  a. Mở bài:

– Giới thiệu hiện tượng Nguyễn Hữu Ân

– Trích dẫn đề văn, nêu vấn đề ″chia chiếc bánh mì của mình cho ai?″

  b. Thân bài:

– Tóm tắt hiện tượng:

Nguyễn Hữu Ân dành hết thời gian cho những người mắc bệnh ung thư giai đoạn cuối.

Phân tích hiện tượng:

Hiện tượng Nguyễn Hữu Ân có ý nghĩa giáo dục rất lớn đối với thanh niên, học sinh hiện nay:

+ Hiện tượng này chứng tỏ tuổi trẻ Việt Nam đã và đang phát huy truyền thống lá lành đùm lá rách, tinh thần tương thân tương ái, giúp đỡ lẫn nhau của ông cha ta.

+ Hiện tượng Nguyễn Hữu Ân tiêu biểu cho lối sống đẹp, yêu đời của giới trẻ hiện nay.

+ Vài tấm gương tương tự.

– Bình luận:

Đánh giá chung về hiện tượng:

Đa số thanh niên Việt Nam có ý thức lao động tốt, có tác phong đúng mực, có tấm lòng nhân ái, bao dung. Không phải chỉ vì một vài bạn trẻ có những thái độ, hành động thiếu suy nghĩ mà đánh giá sai tất cả các bạn trẻ.

Phán xét:

Một số hiện tượng tiêu cực là ‘lãng phí thời gian’ vào những việc vô ích, không làm được gì cho bản thân, gia đình, bạn bè, những người cần được quan tâm, chia sẻ.

+ Gọi:

Các bạn trẻ, học sinh hôm nay hãy noi gương Nguyễn Hữu Ân để thời gian không trôi qua vô ích.

  c. Kết bài:

  Bày tỏ suy nghĩ riêng của người viết đối với hiên tượng.

Bài mẫu: 

Lạ lùng hơn, người con nuôi ấy lại là con ruột của một bệnh nhân mà người mẹ nuôi đáng thương đã cưu mang trong những ngày cuối đời. Âm thầm giúp đỡ những người khó khăn vẫn luôn được tiếp nối, ngọn nến nhân ái không ngừng được thắp lên.

Và hôm nay, câu chuyện tương tự lại tiếp diễn tại một khoa của Bệnh viện Ung bướu. Những tin nhắn, cuộc điện thoại của độc giả tiếp tục chồng chất: “Tôi rất muốn giúp Ân đi làm…”, “Tôi muốn chung tay với Ân”…

Với Nguyễn Hữu Ân – nhân vật chính trong câu chuyện “Hai người mẹ”, Ân kể về một người quen nhờ Ân viết thư cho một tổ chức từ thiện ở Pháp để nhờ giúp đỡ. Anh viết thư nhưng kể về hoàn cảnh éo le của 3 em nhỏ ở tỉnh bị ung thư tại bệnh viện này mà anh biết. Từ Pháp, những món quà đã đến tay ba đứa trẻ.

Khi được hỏi Ân có ước mơ gì cho riêng mình không, anh nói ngay: “Mấy năm nay tôi ra vào bệnh viện, sống và chăm sóc hai mẹ con, tôi vẫn thấy họ ở đó. Xung quanh tôi có rất nhiều người, nhiều người nghèo và cô đơn. Để vơi đi nỗi đau cuối đời, em có ước mơ sau này sẽ cùng mọi người thành lập một quỹ để hỗ trợ những hoàn cảnh khó khăn của bệnh nhân ung thư nghèo, neo đơn”.

Câu chuyện này làm tôi nhớ đến câu chuyện cảm động của cậu bé Trevor trong phim Pay it forward. Cậu học sinh 11 tuổi này đã nảy ra một dự án hoang tưởng khi giáo viên của cậu đưa ra chủ đề: “Một ý tưởng làm thay đổi thế giới”.

Trong khi nhiều bạn học của anh ấy đã đưa ra những ý tưởng tuyệt vời, thì dự án của Trevor chỉ là “khi ai đó giúp bạn, đừng trả ơn, hãy làm điều đó cho 3 người khác và 3 người sẽ giúp 9 người”. Hãy tiếp tục và mọi người sẽ mang lại điều tốt đẹp cho nhau…”.

Với tôi, câu chuyện đang diễn ra như một quy luật bình thường trong cuộc sống quanh ta nhưng lâu nay ít được nhắc đến: truyền lửa yêu thương. Cho đi và nhận lại, nhận lại không phải của riêng mình mà hãy cho đi từ nhiều người để chúng ta còn tin rằng tình thương vẫn là lẽ phải của cuộc sống.

Tình người, những điều bình dị nhưng cao cả trong cuộc sống vẫn cao hơn những điều thấp hèn, ích kỷ, toan tính… Tôi tin còn nhiều Trevor, nhiều Nguyễn Hữu Ân, nhiều nữa. Câu chuyện “yêu thương” đang trôi chảy lặng lẽ nhưng mãnh liệt trong cuộc sống hôm nay.

3. Cách làm bài nghị luận về hiện tượng đời sống:

 Ghi nhớ (SGK).

– Nghị luận đời sống: là bàn về một hiện tượng có ý nghĩa trong xã hội.

– Bài nghị luận cần:

+ Nêu rõ hiện tượng

+ Phân tích các mặt đúng – sai, lợi – hại

+ Chỉ ra nguyên nhân

+ Bày tỏ ý kiến, thái độ của người viết

– Ngoài việc vận dung các thao tác lập luận như phân tích, chứng minh, so sánh, bác bỏ, bình luận…, cần: diễn đạt sáng sủa, ngắn gọn, giản dị, nhất là phần nêu cảm nghĩ của riêng mình.

II. LUYỆN TẬP:

1. Bài tập 1:

 a. Nguyễn Ái Quốc bàn về hiện  tượng:

– Sự lãng phí thời gian của các thanh niên An Nam. Hiện tượng này diễn ra vào những năm đầu của thế kỷ XX. Với thực trạng xã hội nước ta hiện nay, vẫn còn tồn tại hiện tượng này.

– Nêu và phê phán hiện tượng: Thanh niên, sinh viên Việt Nam du học lãng phí thời gian vào những việc vô bổ

– Nêu nguyên nhân: Họ chưa xác định được lí tưởng sống đúng đắn, ngại khó, ngại khổ, lười biếng hoặc chỉ sống vì tiền, vì lợi ích hẹp hòi.

– Thảo luận:   Kể tên một số tấm gương thanh niên, sinh viên chăm chỉ học tập, đạt thành tích cao, khi trở về sẽ phụng sự Tổ quốc (giảng dạy ở trường đại học hoặc làm việc trong lĩnh vực kinh tế, khoa học, kỹ thuật)

b. Nguyễn Ái Quốc đã dùng các thao tác lập luận:

– Phân tích: Thanh niên du học, thanh niên trong nước, lối sống nguy hiểm cho đất nước

– So sánh:  Nêu hiện tượng thanh niên, sinh viên Trung Quốc chăm chỉ học tập.

– Bác bỏ: ″Thế thì thanh niên chúng ta đang làm gì? Nói ra thì buồn, buồn lắm: Họ không làm gì cả.″

c. Nghệ thuật diễn đạt của văn bản:

– Dùng từ ngữ giản dị, không hoa mĩ, nêu dẫn chứng xác thực, cụ thể;

– Kết hợp nhuần nhuyễn các kiểu câu trần thuật, câu hỏi (″Thế thì … gì?″), câu cảm thán (″Hỡi … hồi sinh″!).

d. Rút ra bài học:

  – Xác định lí tưởng, cách sống;

  – Mục đích, thái độ học tập đúng đắn.

2. Bài tập 2:

Dàn ý:

– Mở bài: Nêu hiện tượng, trích dẫn đề, nhận định chung.

– Thân bài:

  + Phân tích hiện tượng

  + Bình luận hiện tượng

   ο Đánh giá chung về hiện tượng

   ο Phê phán các biểu hiện chưa tốt

– Kết bài:

  + Bày tỏ suy nghĩ riêng của mình.

  + Kêu gọi mọi người tránh xa các tệ nạn xã hội.