Hiện nay để đảm bảo, thay thế hay bù đắp một phân thu nhập cho người lao động khi họ gặp các rủi ro trong khi lao động, các bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm. Bảo hiểm xã hội thì được thực hiện theo các hình thức khác nhau do pháp luật quy định và Bảo hiểm xã hội là gì và Ý nghĩa, vai trò, đặc trưng của bảo hiểm xã hội như thế nào?
Mục lục bài viết
1. Bảo hiểm xã hội là gì?
Bảo hiểm xã hội là sự bảo đảm thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội( Tại Điều 3
Tại Điều 3
– Bảo hiểm xã hội bắt buộc là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người lao động và người sử dụng lao động phải tham gia.
– Bảo hiểm xã hội tự nguyện là loại hình bảo hiểm xã hội do Nhà nước tổ chức mà người tham gia được lựa chọn mức đóng, phương thức đóng phù hợp với thu nhập của mình và Nhà nước có chính sách hỗ trợ tiền đóng bảo hiểm xã hội để người tham gia hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.
Như vậy, Mục đích của Bảo hiểm xã hội là để giảm thiểu các rủi ro cho con người trong một số trường hợp nhất định và hưởng các ưu đãi của pháp luật trong các trường hợp khó khăn hay ưu đãi trong khi sử dụng các loại bảo hiểm xã hôi. Việc thực hiện bảo hiểm xã hội phải dựa trên các quy định mà pháp luật đề ra.
2. Những đặc trưng cơ bản của bảo hiểm xã hội:
Bảo hiểm xã hội thông thường sẽ có những đặc trưng cơ bản như sau:
Một là, bảo hiểm cho Người lao động trong và sau quá trình lao động: Nghĩa là, khi tham gia vào hệ thống Bảo hiểm xã hội, Người lao động sẽ được Bảo hiểm xã hội trợ cấp cho đến lúc chết. Khi còn làm việc, Người lao động được đảm bảo khi bị ốm đau, lao động nữ được trợ cấp thai sản khi sinh con, người bị tai nạn lao động được trợ cấp tai nạn lao động, khi không còn làm việc nữa thì được hưởng tiền hưu trí, khi chết thì được tiền chôn cất và gia đình được hưởng trợ cấp tuất… Đây là đặc trưng riêng của Bảo hiểm xã hội mà không một loại hình bảo hiểm nào có được.
Hai là, các sự kiện bảo hiểm và các rủi ro xã hội của Người lao động trong Bảo hiểm xã hội liên quan đến thu nhập của họ. Bao gồm: ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thai sản, mất việc làm, già yếu, chết… Do những sự kiện và rủi ro này mà người lao động bị giảm hoặc mất khả năng lao động hoặc khả năng lao động không được sử dụng, dẫn đến họ bị giảm hoặc mất nguồn thu nhập. Vì vậy, người lao động cần phải có khoản thu nhập khác bù vào để ổn định cuộc sống và sự bù đắp này được thông qua các trợ cấp Bảo hiểm xã hội. Đây là đặc trưng rất cơ bản của Bảo hiểm xã hội.
Ba là, Người lao động khi tham gia Bảo hiểm xã hội có quyền được hưởng trợ cấp Bảo hiểm xã hội: Tuy nhiên quyền này chỉ có thể trở thành hiện thực khi họ thực hiện đầy đủ nghĩa vụ đóng Bảo hiểm xã hội. Người sử dụng lao động cũng phải có trách nhiệm đóng Bảo hiểm xã hội cho Người lao động.
Bốn là, sự đóng góp của các bên tham gia Bảo hiểm xã hội: Bao gồm Người lao động, Người sử dụng lao động và Nhà nước là nguồn hình thành cơ bản của quỹ Bảo hiểm xã hội. Ngoài ra nguồn thu của quỹ Bảo hiểm xã hội còn có các nguồn khác như lợi nhuận từ đầu tư phần nhàn rỗi tương đối của quỹ Bảo hiểm xã hội (mang tính an toàn); khoản nộp phạt của các doanh nghiệp, đơn vị chậm nộp Bảo hiểm xã hội theo quy định pháp luật và các nguồn thu hợp pháp khác.
Năm là, các hoạt động Bảo hiểm xã hội được thực hiện trong khuôn khổ pháp luật, các chế độ Bảo hiểm xã hội cũng do luật định.
3. Vai trò của Bảo hiểm xã hội:
Bảo hiểm xã hội có các vai trò như sau:
Thứ nhất, Việc thực hiện chính sách Bảo hiểm xã hội nhằm ổn định cuộc sống người lao động, trợ giúp người lao động khi gặp rủi ro: ốm đau và các rủi ro tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và thất nghiệp… sớm trở lại trạng thái sức khỏe ban đầu cũng như sớm có việc làm…
Thứ hai, Với thực hiện tốt chính sách Bảo hiểm xã hội nhất là chế độ hưu trí Bảo hiểm xã hội góp phần ổn định cuộc sống của người lao động khi hết tuổi lao động hoặc không còn khả năng lao động.
Thứ ba, Việc thực hiện chính sách Bảo hiểm xã hội góp phần ổn định và nâng cao chất lượng lao động, bảo đảm sự bình đẳng về vị thế xã hội của người lao động trong các thành phần kinh tế khác nhau và thúc đẩy sản xuất phát triển.
Thứ tư, Việc tham gia Bảo hiểm xã hội là một công cụ đắc lực của Nhà nước và góp phần vào việc phân phối lại thu nhập quốc dân một cách công bằng, hợp lý giữa các tầng lớp dân cư, đồng thời giảm chi cho ngân sách nhà nước, bảo đảm an sinh xã hội bền vững của xã hội
4. Ý nghĩa của Bảo hiểm xã hội:
Trong Hệ thống bảo hiểm xã hội có các ý nghĩa về bảo đảm quyền lợi cho người lao động trên cơ sở đóng góp của người lao động và người sử dụng lao động theo quy định của pháp luật với phương thức đó, người lao động phải có đóng góp vào quỹ Bảo hiểm xã hội mới được quyền lợi Bảo hiểm xã hội. Còn mối quan hệ giữa mức đóng và quyền lợi được hưởng lại chịu sự ràng buộc của các nguyên tắc đó là, nguyên tắc đoàn kết tương trợ chia sẻ rủi ro (thể hiện ở chính sách bảo hiểm y tế và các chế độ khi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp…), nguyên tắc tương quan giữa đóng và hưởng có sự can thiệp nhờ cách thức phân phối lại mang tính xã hội như chế độ hưu trí, tử tuất theo quy định của pháp luật
5. Quyền của người lao động đối với việc tham gia bảo hiểm xã hội:
Tại Điều 18. Quyền của người lao động Luật bảo hiểm xã hội 2018 quy định về Quyền của người lao động để đảm bảo người lao động được hưởng các chính sách ưu đãi và bảo hiểm tốt nhất. có một số quyền dược quy định như sau:
Người lao động Được tham gia và hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội theo quy định của Luật quy định vè Người lao động Được cấp và quản lý sổ bảo hiểm xã hội theo quy định.
Đối với Nhận lương hưu và trợ cấp bảo hiểm xã hội đầy đủ và kịp thời, theo một trong các hình thức chi trả sau như việc Trực tiếp từ cơ quan bảo hiểm xã hội hoặc tổ chức dịch vụ được cơ quan bảo hiểm xã hội ủy quyền, và Thông qua tài khoản tiền gửi của người lao động mở tại ngân hàng, với Thông qua người sử dụng lao động theo quy định.
Hưởng bảo hiểm y tế trong các trường hợp được quy định như Đang hưởng lương hưu hay Trong thời gian nghỉ việc hưởng trợ cấp thai sản khi sinh con hoặc nhận nuôi con nuôi, các trường hợp Nghỉ việc hưởng trợ cấp tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp hằng tháng hay các trường hợp Đang hưởng trợ cấp ốm đau đối với người lao động mắc bệnh thuộc Danh mục bệnh cần chữa trị dài ngày do Bộ Y tế ban hành theo quy định.
Người lao động Được chủ động đi khám giám định mức suy giảm khả năng lao động nếu thuộc trường hợp quy định tại điểm b khoản 1 Điều 45 của Luật Bảo hiểm xã hội 2018 và đang bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội; được thanh toán phí giám định y khoa nếu đủ điều kiện để hưởng bảo hiểm xã hội.
Người lao động được Ủy quyền cho người khác nhận lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội. trong vòng Định kỳ 06 tháng được người sử dụng lao động cung cấp thông tin về đóng bảo hiểm xã hội; định kỳ hằng năm được cơ quan bảo hiểm xã hội xác nhận về việc đóng bảo hiểm xã hội và được yêu cầu người sử dụng lao động và cơ quan bảo hiểm xã hội cung cấp thông tin về việc đóng, hưởng bảo hiểm xã hội.
Người lao động được Khiếu nại, tố cáo và khởi kiện về bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật khi có các sai phạm liên quan tới quyền và lợi ích hợp pháp của người đó.
Như vậy nhà nước ta đã có các chính sách về ưu đãi xã hội để áp dụng cho các trường hợp khác nhau để một mặt tạo điều kiện thúc đẩy sự văn minh của đất nước và giúp đỡ người lao động có các quyền lợi nhất định và ngoài những quyền được hưởng ra thì Người lao động phải thực hiện nghĩa vụ đầy đủ như Đóng bảo hiểm xã hội theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội, Thực hiện đầy đủ quy định về việc lập hồ sơ bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật và Bảo quản sổ bảo hiểm xã hội tránh sổ bị mất hay hư hỏng thì việc làm lại sẽ mất thời gian.
Các văn bản pháp luật có liên quan đến bài viết: Luật bảo hiểm xã hội 2018
