Trong các kỳ thi tuyển sinh đại học, cao đẳng hay xét tuyển vào các trường chuyên ngành, chính sách cộng điểm ưu tiên cho thí sinh là người dân tộc thiểu số luôn được xã hội quan tâm. Mục đích của chính sách này là hỗ trợ những đối tượng có điều kiện học tập khó khăn và đảm bảo sự công bằng. Vậy, con nuôi của người dân tộc thiểu số có được cộng điểm không?
Mục lục bài viết
1. Quan hệ nuôi con nuôi và quyền lợi của con nuôi theo pháp luật:
Theo quy định tại Điều 9 Luật Nuôi con nuôi 2010, thẩm quyền đăng ký nuôi con nuôi trong trường hợp nhận nuôi trong nước Ủy ban nhân dân cấp xã/phường nơi thường trú của người được nhận làm con nuôi hoặc của người nhận con nuôi; trong trường hợp nhận con nuôi có yếu tố nước ngoài thẩm quyền thuộc về Ủy ban nhân dân hoặc Sở Tư pháp cấp tỉnh nơi thường trú của con nuôi.
Con nuôi hợp pháp có đầy đủ quyền, nghĩa vụ với cha mẹ nuôi tương tự con đẻ, bao gồm: chăm sóc, cấp dưỡng, thừa kế (trong đó bao gồm các quyền và nghĩa vụ liên quan đến gia đình và tài sản, bảo đảm quyền trẻ em). Có thể kể đến những quyền cơ bản như sau:
- Được cha mẹ thương yêu, tôn trọng, thực hiện các quyền, lợi ích hợp pháp về nhân thân và tài sản theo quy định của pháp luật; được học tập và giáo dục; được phát triển lành mạnh về thể chất, trí tuệ và đạo đức;
- Con chưa thành niên, con đã thành niên mất năng lực hành vi dân sự hoặc không có khả năng lao động và không có tài sản để tự nuôi mình thì có quyền sống chung với cha mẹ, được cha mẹ trông nom, nuôi dưỡng và chăm sóc;
- Con đã thành niên có quyền tự do lựa chọn nghề nghiệp, nơi cư trú, học tập, nâng cao trình độ văn hóa, chuyên môn, nghiệp vụ; tham gia hoạt động chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội theo nguyện vọng và khả năng của mình;
- Người con nuôi được hưởng quyền về tài sản tương xứng với công sức đóng góp vào tài sản của gia đình; có quyền có tài sản riêng.
Đồng thời, con nuôi sẽ không được thay đổi dân tộc theo dân tộc của cha mẹ nuôi nếu trước đó đã theo dân tộc của cha mẹ đẻ.
2. Con nuôi của người dân tộc thiểu số có được cộng điểm?
Chính sách cộng điểm ưu tiên cho các thí sinh được quy định cụ thể trong các văn bản sau đây:
2.1. Đối tượng được cộng điểm ưu tiên khi thi tuyển sinh đại học, cao đẳng:
Tại Phụ lục II Thông tư 08/2022/TT-BGDĐT (sửa đổi bởi Thông tư 06/2023/TT-BGDĐT) quy định:
- Đối tượng ưu tiên 1 (UT1): Công dân Việt Nam là người dân tộc thiểu số có nơi thường trú trong thời gian học THPT hoặc trung cấp trên 18 tháng tại Khu vực 1. Mức cộng điểm ưu tiên là 2,0 điểm theo khoản 2 Điều 7 Thông tư 08/2022/TT-BGDĐT;
- Đối tượng ưu tiên 2 (UT2): Công dân Việt Nam là người dân tộc thiểu số có nơi thường trú ở ngoài khu vực đã quy định thuộc đối tượng 01;. Mức cộng điểm ưu tiên là 1,0 điểm theo khoản 2 Điều 7 Thông tư 08/2022/TT-BGDĐT.
2.2. Đối tượng được cộng điểm ưu tiên khi thi tuyển sinh vào Trung học phổ thông:
Theo Điều 14 Thông tư 30/2024/TT-BGDĐT, mức điểm cộng thêm cho từng nhóm đối tượng được cộng điểm ưu tiên được cộng vào tổng điểm xét tuyển tính theo thang điểm 10 (mười) đối với mỗi môn thi, gồm:
Thứ nhất, diện tuyển thẳng gồm các đối tượng:
- Học sinh trường phổ thông dân tộc nội trú cấp trung học cơ sở;
- Học sinh là người dân tộc thiểu số rất ít người;
- Học sinh là người khuyết tật;
- Học sinh trung học cơ sở đạt giải cấp quốc gia do Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức hoặc phối hợp với các Bộ và cơ quan ngang Bộ tổ chức trên quy mô toàn quốc đối với các cuộc thi, kì thi, hội thi về văn hóa, văn nghệ, thể thao; cuộc thi nghiên cứu khoa học, kĩ thuật;
- Học sinh trung học cơ sở đạt giải trong các cuộc thi quốc tế do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quyết định chọn cử.
Thứ hai, cộng 2,0 điểm đối với nhóm đối tượng:
- Con liệt sĩ;
- Con thương binh mất sức lao động 81% trở lên;
- Con bệnh binh mất sức lao động 81% trở lên;
- Con của người được cấp “Giấy chứng nhận người hưởng chính sách như thương binh mà người được cấp Giấy chứng nhận người hưởng chính sách như thương binh bị suy giảm khả năng lao động 81% trở lên”;
- Con của người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học;
- Con của người hoạt động cách mạng trước ngày 01 tháng 01 năm 1945;
- Con của người hoạt động cách mạng từ ngày 01 tháng 01 năm 1945 đến ngày khởi nghĩa tháng Tám năm 1945.
Thứ ba, cộng 1,5 điểm đối với nhóm đối tượng:
- Con của Anh hùng lực lượng vũ trang, con của Anh hùng lao động, con của Bà mẹ Việt Nam anh hùng;
- Con thương binh mất sức lao động dưới 81%;
- Con bệnh binh mất sức lao động dưới 81%;
- Con của người được cấp “Giấy chứng nhận người hưởng chính sách như thương binh mà người được cấp Giấy chứng nhận người hưởng chính sách như thương binh bị suy giảm khả năng lao động dưới 81%”.
Thứ ba, cộng 1,0 điểm đối với nhóm đối tượng:
- Người có cha hoặc mẹ là người dân tộc thiểu số;
- Người dân tộc thiểu số;
- Học sinh ở vùng có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn.
2.3. Đối tượng được cộng điểm ưu tiên khi thi tốt nghiệp Trung học phổ thông:
Theo Điều 42 Quy chế ban hành kèm theo Thông tư 24/2024/TT-BGDĐT quy định về điểm ưu tiên khi xét tốt nghiệp THPT được quy định như sau:
Thứ nhất, cộng 0,25 điểm đối với nhóm đối tượng:
- Thương binh, bệnh binh, người hưởng chính sách như thương binh bị suy giảm khả năng lao động dưới 81 % (đối với GDTX);
- Con của thương binh, bệnh binh, người được hưởng chính sách như thương binh bị suy giảm khả năng lao động dưới 81%; Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng lao động; con của Bà mẹ Việt Nam anh hùng; con của Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân, Anh hùng lao động;
- Người dân tộc thiểu số;
- Người Kinh, người nước ngoài cư trú tại Việt Nam có nơi thường trú trong thời gian học cấp THPT từ 03 năm trở lên ở xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu thuộc diện đầu tư của Chương trình 135 theo Quyết định 135/QĐ- TTg ngày 31/7/1998 của Thủ tướng Chính phủ (tính từ thời điểm các xã này hoàn thành Chương trình 135 trở về trước);
- Người bị nhiễm chất độc hóa học; con của người bị nhiễm chất độc hóa học; con của người hoạt động kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học; người được cơ quan có thẩm quyền công nhận bị dị dạng, dị tật, suy giảm khả năng tự lực trong sinh hoạt hoặc lao động do hậu quả của chất độc hóa học;
- Có tuổi đời từ 35 trở lên, tính đến ngày thi (đối với thí sinh GDTX).
Thứ hai, cộng 0,5 điểm đối với nhóm đối tượng:
- Người dân tộc thiểu số có nơi thường trú trong thời gian học cấp THPT từ 03 năm trở lên ở xã đặc biệt khó khăn, xã biên giới, xã an toàn khu thuộc diện đầu tư của Chương trình 135 theo Quyết định 135/QĐ-TTg ngày 31/7/1998 của Thủ tướng Chính phủ (tính từ thời điểm các xã này hoàn thành Chương trình 135 trở về trước);
- Thương binh, bệnh binh, người hưởng chính sách như thương binh bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên (đối với GDTX);
- Con của liệt sĩ; con của thương binh, bệnh binh, người được hưởng chính sách như thương binh bị suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên.
Vì vậy, chính sách ưu tiên trong tuyển sinh không dựa vào dân tộc của cha mẹ nuôi, mà dựa vào dân tộc của thí sinh hoặc cha mẹ đẻ.
Khoản 3 Điều 29 Bộ luật Dân sự 2015 về quyền xác định, xác định lại dân tộc như sau:
Cá nhân có quyền yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác định lại dân tộc trong trường hợp sau đây:
- Xác định lại theo dân tộc của cha đẻ hoặc mẹ đẻ trong trường hợp cha đẻ, mẹ đẻ thuộc hai dân tộc khác nhau;
- Xác định lại theo dân tộc của cha đẻ hoặc mẹ đẻ trong trường hợp con nuôi đã xác định được cha đẻ, mẹ đẻ của mình.
Theo đó, khi thực hiện thủ tục nhận nuôi con nuôi hợp pháp, người được nhận làm con nuôi cũng không được thay đổi dân tộc theo dân tộc của cha mẹ nuôi (không thuộc những trường hợp được yêu cầu xác định lại dân tộc theo quy định của pháp luật).
Kết luận: Hiện nay, quan hệ nuôi con nuôi không phải căn cứ để được cộng điểm ưu tiên theo diện dân tộc. Dù có phát sinh quan hệ nhận nuôi con nuôi hợp pháp thì thí sinh cũng không được ưu tiên cộng điểm.
3. Vì sao con nuôi của người dân tộc thiểu số không được ưu tiên cộng điểm?
Trong các kỳ thi tuyển sinh vào đại học, cao đẳng hoặc xét tuyển vào các trường công an, quân đội, chính sách cộng điểm ưu tiên cho thí sinh là người dân tộc thiểu số là một nội dung quan trọng. Mục đích của chính sách này nhằm tạo điều kiện cho những đối tượng thiệt thòi về kinh tế, xã hội, đặc biệt ở vùng khó khăn.
Tuy nhiên, thực tế phát sinh một số trường hợp thí sinh là con nuôi của người dân tộc thiểu số đặt câu hỏi:
- Liệu quan hệ nuôi dưỡng hợp pháp có giúp thí sinh được cộng điểm ưu tiên giống như con đẻ không?
- Có phải chỉ cần được nhận làm con nuôi là đương nhiên được hưởng chính sách cộng điểm?
Các chính sách hỗ trợ đối tượng dân tộc thiểu số thực sự có hoàn cảnh khó khăn, điều kiện học tập hạn chế; đồng thời giúp đảm bảo công bằng cho thí sinh đến từ vùng sâu, vùng xa hoặc thuộc nhóm yếu thế về ngôn ngữ, điều kiện kinh tế – xã hội. Con nuôi dù được nhận nuôi hợp pháp vẫn giữ nguồn gốc dân tộc gắn với bố mẹ đẻ. Pháp luật thay đổi theo hướng không cộng điểm vì những lí do sau:
- Nếu pháp luật cho phép cộng điểm theo dân tộc của cha mẹ nuôi, sẽ làm mất đi ý nghĩa hỗ trợ thực chất của chính sách ưu tiên;
- Nếu chỉ cần nhận con nuôi trước kỳ thi là được cộng điểm, sẽ xuất hiện việc “nhận con nuôi giả” để trục lợi chính sách;
- Gây mất công bằng trong tuyển sinh và làm sai lệch mục tiêu của chính sách.
4. Rủi ro pháp lý nếu khai gian hoặc nhận con nuôi trái mục đích:
Một số trường hợp cố tình khai báo sai hoặc thực hiện việc nhận con nuôi chỉ để hưởng ưu tiên trong tuyển sinh có thể phải đối mặt với hậu quả pháp lý nghiêm trọng:
- Nếu phát hiện gian lận trong việc khai thông tin dân tộc, quan hệ gia đình thì thí sinh có thể bị hủy kết quả thi, hủy kết quả trúng tuyển.
- Nếu đã nhập học, trường có quyền thu hồi quyết định trúng tuyển, thậm chí thu hồi bằng cấp (theo Quy chế tuyển sinh của Bộ GD&ĐT);
- Ghi nhận vi phạm trong hồ sơ cá nhân, ảnh hưởng đến việc xin việc làm trong cơ quan Nhà nước hoặc xét học bổng;
- Mất cơ hội học tập do bị đình chỉ hoặc buộc thôi học.
Lời khuyên từ Luật sư:
- Chỉ thực hiện việc nhận con nuôi vì mục đích nhân đạo và tuân thủ theo đúng quy định pháp luật;
- Thí sinh và phụ huynh cần trung thực trong khai báo thông tin để tránh vi phạm và hậu quả pháp lý nặng nề.
THAM KHẢO THÊM:
