Theo luật lao động hiện hành hiện nay thì tiền lương là khoản tiền mà người sử dụng lao động trả cho người lao động để thực hiện công việc theo thỏa thuận. Tiền lương bao gồm mức lương theo công việc hoặc chức danh, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác.
Mục lục bài viết
1. Quy định về các hình thức trả lương:
Theo Điều 96 Bộ luật lao động năm 2019 hình thức trả lương được quy định như sau:
– Người sử dụng lao động và người lao động thỏa thuận về hình thức trả lương theo thời gian, sản phẩm hoặc khoán.
– Lương được trả bằng tiền mặt hoặc trả qua tài khoản cá nhân của người lao động được mở tại ngân hàng.
– Trường hợp trả lương qua tài khoản cá nhân của người lao động được mở tại ngân hàng thì người sử dụng lao động phải trả các loại phí liên quan đến việc mở tài khoản và chuyển tiền lương.
Ngoài ra theo Nghị định số 145/2020/NĐ-CP của Chính phủ quy định cụ thể như sau:
– Căn cứ vào tính chất công việc và điều kiện sản xuất, kinh doanh, người sử dụng lao động và người lao động thỏa thuận trong
+ Tiền lương theo thời gian được trả cho người lao động hưởng lương theo thời gian, căn cứ vào thời gian làm việc theo tháng, tuần, ngày, giờ theo thỏa thuận trong hợp đồng lao động, cụ thể:
+ Tiền lương tháng được trả cho một tháng làm việc;
+ Tiền lương tuần được trả cho một tuần làm việc. Trường hợp hợp đồng lao động thỏa thuận tiền lương theo tháng thì tiền lương tuần được xác định bằng tiền lương tháng nhân với 12 tháng và chia cho 52 tuần;
+ Tiền lương ngày được trả cho một ngày làm việc. Trường hợp hợp đồng lao động thỏa thuận tiền lương theo tháng thì tiền lương ngày được xác định bằng tiền lương tháng chia cho số ngày làm việc bình thường trong tháng theo quy định của pháp luật mà doanh nghiệp lựa chọn. Trường hợp hợp đồng lao động thỏa thuận tiền lương theo tuần thì tiền lương ngày được xác định bằng tiền lương tuần chia cho số ngày làm việc trong tuần theo thỏa thuận trong hợp đồng lao động;
+ Tiền lương giờ được trả cho một giờ làm việc. Trường hợp hợp đồng lao động thỏa thuận tiền lương theo tháng hoặc theo tuần hoặc theo ngày thì tiền lương giờ được xác định bằng tiền lương ngày chia cho số giờ làm việc bình thường trong ngày theo quy định tại Điều 105 của
+ Tiền lương theo sản phẩm được trả cho người lao động hưởng lương theo sản phẩm, căn cứ vào mức độ hoàn thành số lượng, chất lượng sản phẩm theo định mức lao động và đơn giá sản phẩm được giao.
+ Tiền lương khoán được trả cho người lao động hưởng lương khoán, căn cứ vào khối lượng, chất lượng công việc và thời gian phải hoàn thành.
– Tiền lương của người lao động theo các hình thức trả lương quy định tại khoản 1 Điều này được trả bằng tiền mặt hoặc trả qua tài khoản cá nhân của người lao động được mở tại ngân hàng. Người sử dụng lao động phải trả các loại phí liên quan đến việc mở tài khoản và chuyển tiền lương khi chọn trả lương qua tài khoản cá nhân của người lao động.
2. Trả lương theo thời gian:
Trả lương theo thời gian là hình thức trả lương căn cứ vào thời gian làm việc của người lao động. Thời gian làm việc của người lao động bao gồm thời gian thực tế làm việc và thời gian được tính là thời gian làm việc theo quy định của pháp luật hoặc theo thỏa thuận của hai bên. Lương theo thời gian bao gồm các loại: lương năm, lương tháng, lương tuần, lương ngày và lương giờ.
Lương năm là tiền lương trả cho một năm làm việc của người lao động theo mức đo pháp luật quy định hoặc hai bên thỏa thuận trong hợp đồng.
Lương tháng là tiền lương trả cho một tháng làm việc của người lao động được xác định theo mức ghi trong hợp đồng lao động hoặc quy định trong thang lương, bảng lương áp dụng cho người lao động đó. Việc thanh toán lương tháng được thực hiện một lần hoặc hai lần trong tháng theo thời gian ấn định trong hợp đồng lao động hoặc đã quy định thống nhất trong đơn vị sử dụng lao động.
Lương tuần là tiền lương trả cho một tuần làm việc của người lao động, được tính trên cơ sở lương tháng nhân với 12 tháng và chia cho 52 tuần.
Lương ngày là tiền lương trả cho một ngày làm việc của người lao động được xác định trên cơ sở lương tháng chia cho số ngày làm việc tiêu chuẩn trong tháng ủa đơn vị sử dụng lao động nhưng không quá 26 ngày.
Lương giờ là tiền lương trả cho một giờ làm việc của người lao động được xác định trên cơ sở tiền lương ngày chia cho số giờ làm việc tiêu chuẩn một ngày của đơn vị nhưng không quá 8 giờ.
Về nguyên tắc, lương tuần, lương ngày và lương giờ phải được trả ngay sau tuần, giờ làm việc của người lao động. Hai bên có thể thỏa thuận để trả gộp nhưng chậm nhất 15 ngày người lao động phải được trả lương một lần.
Ưu điểm cơ bản của hình thức trả lương theo thời gian là dễ hiểu, dễ tính và dễ thực hiện. Áp dụng hình thức trả lương này người lao động không phải chạy theo số lượng sản phẩm, vì vậy họ có nhiều thời gian hơn để sáng tạo, tích lũy kinh nghiệm, đầu tư cho chất lượng công việc… Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, tiền lương mà người lao động nhận được không liên quan trực tiếp (không tương xứng) đến sự đóng góp lao động của họ trong một khoảng thòi gian nhất định.
Từ đó cho thấy tính chính xác và công bằng của hình thức trả lương này có thể không được đảm bảo. Để khắc phục nhược điểm này, về mặt lí thuyết và thực tiễn chúng ta có thể sử dụng kết hợp giữa việc trả lương và thưởng cho người lao động để khuyến khích sử dụng tối đa sức lao động, nâng cao trách nhiệm với công việc. Vì vậy, việc trả lương theo thời gian có thể thực hiện theo hai cách: trả lương theo thời gian đơn giản (trả lương theo thời gian thực tế làm việc) và trả lương theo thời gian có thưởng (gồm tiền lương theo thời gian đơn giản cộng với tiền thưởng).
3. Trả lương theo sản phẩm:
Trả lương theo sản phẩm là hình thức trả lương căn cứ vào số lượng và chất lượng sản phẩm mà người lao động làm ra. Để thực hiện trả lương theo sản phẩm, người sử dụng lao động phải xây dựng định mức khoán sản phẩm cho người lao động trong một đơn vị thời gian nhất định và xác định đơn giá tiền lương trên một đơn vị sản phẩm.
Tiền lương của người lao động phụ thuộc trực tiếp vào số lượng sản phẩm mà họ đã sản xuất ra, được người sử dụng lao động chấp nhận và đơn giá tiền lương mà người sử dụng lao động áp dụng cho loại sản phẩm đó. Tiền lương theo sản phẩm cũng được trả theo định kì thời gian, thông thường là theo tháng làm việc của người lao động.
Hình thức trả lương theo sản phẩm bao gồm nhiều loại tùy đối tượng hưởng lương và trường hợp khác nhau. Những hình thức tiêu biểu đang được sử dụng hiện nay ở các doanh nghiệp là: lương theo sản phẩm trực tiếp cá nhân, lương theo sản phẩm tập thể, lương theo sản phẩm gián tiếp, lương theo sản phẩm có thưởng…
Trả lương theo sản phẩm có tác dụng gắn kết người lao động với kết quả công việc. Vì vậy người lao động sẽ tự ý thức được trách nhiệm và quyền lợi của mình từ việc hoàn thành định mức, tang năng suất lao động… Tính chính xác và công bằng trong việc trả lương ở hình thức này cũng dễ dàng được thực hiện hơn so với hình thức trả lương theo thời gian. Song ở hình thức này, việc tính toàn lương và áp dụng khó khan hơn.
Bên cạnh đó, có thể người lao động sẽ chạy theo số lượng sản phẩm để đạt mục đích lương cao hơn là tập trung thời gian để phát huy tài năng, tích lũy kinh nghiệm, đầu tư cho chất lượng sản phẩm… Để khắc phục những nhược điểm này, người sử dụng lao động cần xây dựng định mức lao động một cách thật khoa học; tổ chức, phục vụ tốt nơi làm việc để hạn chế tối đa thời gian ngừng việc; tổ chức tốt việc kiểm tra, nghiệm thu sản phẩm; làm tốt công tác giáo dục ý thức trách nhiệm của người lao động…
4. Trả lương khoán:
Lương khoán là hình thức trả lương căn cứ vào khối lượng và chất lượng công việc khoán mà người lao động thực hiện.
Lương khoán thực chất cũng là một trong những hình thức cụ thể của trả lương theo sản phẩm. Hình thức này áp dụng cho những công việc không thể giao từng chi tiết, từng bộ phận hoặc nếu giao từng chi tiết, từng bộ phận sẽ không hiệu quả mà phải giao toàn bộ khối lượng công việc với những yêu cầu cụ thể về chất lượng cho người lao động thực hiện trong một thời gian nhất định (như xây dựng cơ bản).
Để thực hiện việc trả lương khoán, người sử dụng lao động cần xác định khối lượng (với chất lượng tương ứng) công việc khoán cho người lao động, quỹ thời gian thực hiện, quỹ tiền lương (kế hoạch) cho toàn bộ khối lượng công việc (hoặc đơn giá khoán theo đơn vị công việc, như đơn giá cho việc xây 1 mét vuông tường nhà).
Nếu công việc khoán kéo dài trong nhiều tháng thì hàng tháng, người sử dụng lao động phải tạm ứng tiền lương cho người lao động tương ứng với khối lượng công việc người lao động đã thực hiện trong tháng. Quy định này phù hợp với đặc điểm của tiền lương là được trả theo định kì thời gian, không phụ thuộc vào hình thức trả lương.
Theo Khoản 1 Điều 96 Bộ luật lao động mới nhất 2019, người sử dụng lao động và người lao động thoả thuận về hình thức trả lương theo thời gian, sản phẩm hoặc khoán nêu trên. HÌnh thức trả lương theo thời gian đã chọn phải được suy trì trong thời gian nhất định; trường hợp thay đổi hình thức trả lương, người sử dụng lao động phải thông báo cho người lao động biết trước ít nhất 10 ngày.
Ngoài ra luật cũng quy định về nguyên tắc trả lương như sau: Hàng tháng người lao động được trả lương trực tiếp, đầy đủ và đúng thời hạn.Trường hợp đặc biệt không thể trả lương đúng thời hạn thì không được chậm quá 01 tháng và người sử dụng lao động phải trả thêm cho người lao động một khoản tiền ít nhất bằng lãi suất huy động tiền gửi do Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố tại thời điểm trả lương.
