Các biện pháp giải quyết tranh chấp về sở hữu trí tuệ bao gồm: biện pháp hành chính, biện pháp dân sự, biện pháp hình sự.
Tranh chấp về sở hữu trí tuệ phát sinh từ trực tiếp từ đối tượng của sở hữu trí tuệ (bao gồm các quyền pháp lý phát sinh từ các hoạt động trí tuệ trong các lĩnh vực công nghiệp, khoa học, văn học và nghệ thuật) hoặc từ các giao dịch thương mại và các mối quan hệ có liên quan tới việc khai thác các đối tượng của sở hữu trí tuệ như các hợp đồng licence, các hợp đồng chuyển giao quyền sở hữu trí tuệ như trong trường hợp thành lập, sáp nhập, hợp nhất công ty liên doanh…
Có thể thấy, cùng với tầm quan trọng ngày càng tăng của sở hữu trí tuệ, các tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ cũng xảy ra ngày càng nhiều hơn. Đây là loại tranh chấp đặc thù xuất phát từ tính chất vô hình của các đối tượng sở hữu trí tuệ; hơn nữa đây lại là loại tranh chấp còn tương đối mới mẻ và việc giải quyết các tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ gặp rất nhiều khó khăn.
Hiện nay, có ba biện pháp giải quyết tranh chấp về sở hữu trí tuệ bao gồm: biện pháp hành chính, biện pháp dân sự và biện pháp hình sự.
1. Biện pháp hành chính
Theo quy định tại Điều 211 Luật sở hữu trí tuệ 2005, khi xảy ra tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ, chủ thể có hành vi sau đây sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính:
“- Xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ gây thiệt hại cho tác giả, chủ sở hữu, người tiêu dùng hoặc cho xã hội;
– Sản xuất, nhập khẩu, vận chuyển, buôn bán hàng hóa giả mạo về sở hữu trí tuệ quy định tại Điều 213 của Luật sở hữu trí tuệ 2005 hoặc giao cho người khác thực hiện hành vi này;
– Sản xuất, nhập khẩu, vận chuyển, buôn bán, tàng trữ tem, nhãn hoặc vật phẩm khác mang nhãn hiệu hoặc chỉ dẫn địa lý giả mạo hoặc giao cho người khác thực hiện hành vi này”.
Ngoài ra, tổ chức, cá nhân thực hiện hành vi cạnh tranh không lành mạnh về sở hữu trí tuệ thì bị xử phạt vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật về cạnh tranh.
Theo yêu cầu của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ, tổ chức, cá nhân bị thiệt hại do hành vi xâm phạm gây ra, tổ chức, cá nhân phát hiện hành vi xâm phạm hoặc do cơ quan có thẩm quyền chủ động phát hiện cơ quan có thẩm quyền có thể áp dụng một trong các hình thức sau đối với tổ chức, cá nhân vi phạm: cảnh cáo, phạt tiền; tịch thu hàng hóa giả mạo về sở hữu trí tuệ, nguyên liệu, vật liệu, phương tiện được sử dụng chủ yếu để sản xuất, kinh doanh hàng hóa giả mạo về sở hữu trí tuệ; đình chỉ có thời hạn hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực đã xảy ra vi phạm và các biện pháp áp dụng hậu quả.
2. Biện pháp dân sự
Điều 1 mục I.A Thông tư số 02/2008/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BVHTT&DL-BKH&CN-BTP quy định về các tranh chấp thuộc thẩm quyền giải quyết của
“1. Các tranh chấp về quyền tác giả
a) Tranh chấp giữa cá nhân với cá nhân về quyền tác giả đối với tác phẩm văn học, nghệ thuật, khoa học, tác phẩm phái sinh;
b) Tranh chấp giữa các đồng tác giả về phân chia quyền đồng tác giả;
c) Tranh chấp giữa cá nhân và tổ chức về chủ sở hữu quyền tác giả tác phẩm;
…
2. Các tranh chấp về quyền liên quan
a) Tranh chấp giữa chủ đầu tư với người biểu diễn về quyền nhân thân và quyền tài sản đối với cuộc biểu diễn; tranh chấp giữa người biểu diễn với người khai thác sử dụng các quyền tài sản đối với cuộc biểu diễn về tiền thù lao;
b) Tranh chấp giữa nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình với người thực hiện các quyền của nhà sản xuất bản ghi âm, ghi hình về quyền lợi vật chất khi bản ghi âm, ghi hình của nhà sản xuất được phân phối đến công chúng;
c) Tranh chấp giữa tổ chức phát sóng với người sử dụng các quyền của tổ chức phát sóng về quyền lợi vật chất khi chương trình phát sóng của tổ chức đó được ghi âm, ghi hình, phân phối đến công chúng;
…
3. Các tranh chấp về quyền sở hữu công nghiệp
a) Tranh chấp về quyền đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí, nhãn hiệu, chỉ dẫn địa lý;
b) Tranh chấp về quyền ưu tiên đối với đơn đăng ký sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu;
c) Tranh chấp về quyền tác giả sáng chế, kiểu dáng công nghiệp, thiết kế bố trí…”
Như vậy, tranh chấp về quyền tác giả, quyền liên quan, quyền sở hữu công nghiệp thuộc một trong các trường hợp trên, các bên tranh chấp có thể đưa vụ tranh chấp ra tòa án giải quyết.
Về chủ thể có quyền khởi kiện và điều kiện để khởi kiện vụ án dân sự về sở hữu trí tuệ cũng được quy định cụ thể tại mục II.A và mục III.A Thông tư số 02/2008/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BVHTT&DL-BKH&CN-BTP .
>>> Luật sư
Đồng thời, tại quy định tại Điều 202 Luật sở hữu trí tuệ 2005, tổ chức, cá nhân có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ sẽ bị áp dụng các biện pháp sau đây:
“- Buộc chấm dứt hành vi xâm phạm.
– Buộc xin lỗi, cải chính công khai.
– Buộc thực hiện nghĩa vụ dân sự.
– Buộc bồi thường thiệt hại.
– Buộc tiêu hủy hoặc buộc phân phối hoặc đưa vào sử dụng không nhằm mục đích thương mại đối với hàng hóa, nguyên liệu, vật liệu và phương tiện được sử dụng chủ yếu để sản xuất, kinh doanh hàng hóa xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ với điều kiện không làm ảnh hưởng đến khả năng khai thác quyền của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ”.
c. Biện pháp hình sự
Để bảo vệ quyền tác giả, “Bộ luật hình sự năm 2015” quy định hai tội: tội xâm phạm quyền tác giả (Điều 131) và tội vi phạm các quy định về xuất bản, phát hành sách, báo, đĩa âm thanh, băng âm thanh, đĩa hình, băng hình hoặc các ấn phẩm khác (Điều 271).
Ngoài ra, “Bộ luật hình sự năm 2015” quy định các tội sau: Tội sản xuất, buôn bán hàng giả (Điều 156); Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là lương thực, thực phẩm, thuốc chữa bệnh, thuốc phòng bệnh (Điều 157); Tội sản xuất, buôn bán hàng giả là thức ăn dùng để chăn nuôi, phân bón, thuốc thú y, thuốc bảo vệ thực vật, giống cây trồng vật nuôi (Điều 158); Tội lừa dối khách hàng (Điều 162); Tội xâm phạm quy định về cấp văn bằng bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp (Điều 170); Tội xâm phạm quyền sở hữu công nghiệp (Điều 171).
Theo đó, khi xảy ra tranh chấp về sở hữu trí tuệ, chủ thể có hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ sẽ bị xử lý bằng biện pháp hình sự nếu chủ thế đó thực hiện hành vi xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ được quy định trong các điều luật nêu trên. Có thể thấy thông thường trên thực tế, hành vi xâm phạm quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp bị xử lý hình sự nếu trước đó đã bị xử lý hành chính.
