Đặc điểm của lứa tuổi học sinh là có sự phát triển, thay đổi về mặt tâm sinh lý, bởi vậy, các em rất cần đến sự hỗ trợ, tư vấn của những người thân thiết. Nhà trường, giáo viên đóng vai trò quan trọng trong việc này.
Mục lục bài viết
1. Làm quen với khái niệm hướng dẫn, tư vấn cho học sinh:
1.1. Hướng dẫn tư vấn cho học sinh:
Hướng dẫn là hoạt động được hiểu là hướng dẫn giải quyết một vấn đề để đi đến một kết quả cuối cùng.
– Theo từ điển Tiếng Việt của Hoàng Phê: “Tham vấn là đưa ra ý kiến về một vấn đề được hỏi nhưng không có quyền quyết định”.
– Tư vấn nghĩa là giải thích, đưa ra lời khuyên với mối quan hệ một chiều.
– Như vậy, ở một khía cạnh nào đó, hướng dẫn hay tư vấn là hoạt động giúp đỡ học sinh khi các em có thắc mắc về một vấn đề nào đó.
Tư vấn là một quá trình, một sự tương tác, một nguồn tiềm năng và quyền tự quyết.
Các vấn đề xã hội là một quá trình đòi hỏi thời gian quan sát và theo dõi, không chỉ trong quá trình tư vấn mà cả sau khi tư vấn; Một quy trình giúp thân chủ và nhà tư vấn phát triển. Là quá trình hướng tới đạo đức con người. Đó là một quá trình không được thực hiện thay mặt cho khách hàng.
Sự tương tác được thực hiện thông qua đối thoại giữa nhà tham vấn và thân chủ, qua đó thân chủ hiểu được hoàn cảnh và khó khăn của mình, thân chủ cảm nhận được vai trò của mình trong việc giải quyết vấn đề của mình.
Khơi nguồn tiềm năng là quá trình nhà tham vấn phải đánh thức tiềm năng của thân chủ, giúp thân chủ kiểm soát cảm xúc và thích nghi với hoàn cảnh của mình.
Quyền tự quyết là giúp thân chủ tự chịu trách nhiệm về cuộc sống của mình, tự mình tìm ra giải pháp, tư vấn viên chỉ hỗ trợ tinh thần hoặc soi sáng vấn đề, gợi mở vấn đề.
Tư vấn là một quá trình tương tác giúp thân chủ hiểu vấn đề của họ và giải phóng tiềm năng để thân chủ tự đưa ra quyết định.
1.2. Một số khái niệm liên quan đến vấn đề tư vấn:
– Cố vấn: Cuộc trò chuyện giữa một chuyên gia trong một lĩnh vực nào đó và một hoặc nhiều người đang cần được tư vấn, hướng dẫn trong lĩnh vực đó.
Mục đích của tư vấn viên là giúp thân chủ đưa ra quyết định bằng cách đưa ra lời khuyên “chuyên nghiệp” cho thân chủ.
Bất kỳ mối quan hệ nào giữa nhà tham vấn và thân chủ không được quyết định bởi kiến thức và sự hiểu biết của nhà tham vấn về lĩnh vực mà thân chủ đang cần.
Hoạt động tư vấn chỉ được diễn ra trong một lần gặp gỡ giữa thân chủ và nhà tư vấn. Nếu kết quả tham vấn không rõ ràng thì vấn đề sẽ lặp lại vì nguyên nhân gốc rễ của vấn đề chưa thực sự được giải quyết.
Người cố vấn dẫn dắt cuộc trò chuyện và đưa ra lời khuyên.
– Tâm lý trị liệu và tâm lý trị liệu
+ Trị liệu – tiếng Anh là therapy – được lấy từ gốc Hy Lạp therapia có nghĩa là chữa bệnh, làm lành. Tâm lý trị liệu có nghĩa là gạt sang một bên những phiền toái của các bệnh tâm thần. Tham vấn và tâm lý trị liệu có quan hệ mật thiết với nhau.
– Sự khác biệt giữa tư vấn và tham vấn
Hoạt động tư vấn chủ yếu nhằm giải quyết các vấn đề hiện tại, còn hoạt động tư vấn hướng tới mục tiêu lâu dài hơn là giúp cá nhân nâng cao khả năng giải quyết vấn đề sau khi được tư vấn.
Lời khuyên thường là thông tin hoặc lời khuyên. Vì vậy, nó tồn tại trong thời gian ngắn, với khả năng giải quyết vấn đề ngay lập tức, trong khi tư vấn có thể diễn ra trong một khoảng thời gian có thể kéo dài hàng tuần, hàng tháng hoặc thậm chí hàng năm.
Trong tư vấn, có thể có mối quan hệ lên xuống giữa một người được coi là “uyên bác” với thông tin chuyên gia và một người “thiếu hiểu biết” về một vấn đề nào đó, bên cạnh mối quan hệ giữa hai bên. Hệ thống ở đây không yêu cầu tương tác rất tích cực từ phía đối tượng. Trong khi đó, trong bối cảnh tham vấn là mối quan hệ ngang hàng, bình đẳng và đòi hỏi sự tương tác tích cực rất chặt chẽ giữa hai bên, có thể nói tham vấn đóng vai trò quan trọng đối với sự hợp tác giữa hai bên.
Trong tư vấn, hình thức can thiệp chủ yếu là cung cấp thông tin hữu ích và lời khuyên của chuyên gia tư vấn có kiến thức chuyên sâu về vấn đề cần tư vấn. Trong tư vấn, thành công phụ thuộc vào kỹ năng tương tác của người tư vấn để chủ thể tự nhận thức, hiểu rõ mình và hoàn cảnh của mình để chủ động tìm kiếm giải pháp phù hợp và thực hiện.
2.Tầm quan trọng của tham vấn học đường cho học sinh:
Tư vấn giúp xây dựng mối quan hệ giữa các cố vấn và khách hàng của họ. Đó là một quá trình tương tác giúp khách hàng cải thiện cuộc sống của họ bằng cách tiếp cận, nhận thức và hiểu suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của họ, thông qua hệ thống trò chuyện của trang web hoặc qua trò chuyện trực tiếp. Khái niệm tham vấn này cũng được nhiều nhà tâm lý định nghĩa ngắn gọn: “Tham vấn là xây dựng mối quan hệ giữa nhà tham vấn và thân chủ. Trong đó, người tham vấn đóng vai trò là người lắng nghe, chia sẻ, thấu hiểu và hỗ trợ thân chủ kiềm chế cảm xúc, giải quyết vấn đề của chính mình. Một số chủ đề chính mà người cố vấn thường tập trung vào bao gồm sức khỏe và tài chính, các mối quan hệ cá nhân, giáo dục và phát triển nghề nghiệp, cũng như các mối quan hệ và trọng tâm ngắn hạn.
Với xu thế toàn cầu hóa đang diễn ra mạnh mẽ trên hầu hết các lĩnh vực của đời sống xã hội hiện nay, việc một đứa trẻ 6 – 10 tuổi có thể sử dụng thành thạo smartphone là điều hết sức bình thường. Do người lớn luôn mải mê với công việc và ít có thời gian dành cho con cái nên hầu hết các bậc cha mẹ đều cho con tiếp xúc với các thiết bị công nghệ, mạng xã hội từ khá sớm để con yên tĩnh và không bị quấy rầy. Cha mẹ có thể kiểm soát thời lượng và giới hạn nội dung mà con họ được phép xem, nhưng làm sao bạn có thể chắc chắn rằng chúng sẽ không thể truy cập nội dung đó? Tính tò mò của trẻ em rất cao, đặc biệt là lứa tuổi thanh thiếu niên, càng bị cấm đoán, chúng càng muốn khám phá. Chỉ cần tiếp xúc với một bộ phim ngắn hay một trò chơi có khuynh hướng bạo lực như bắn súng, đấu vật, thực tế ảo,… trong thời gian ngắn cũng có thể ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ. Vì vậy, để trẻ không có những suy nghĩ và hành động sai trái, gia đình và nhà trường cần định hướng, quan tâm đến sức khỏe tinh thần, tâm lý của trẻ ngay từ nhỏ.
Dù đã được phổ biến từ cuối năm 2017 về việc tổ chức tư vấn tâm lý trong trường học nhưng hầu hết các trường thành lập Phòng Tư vấn tâm lý học đường chỉ để phô trương. Lãnh đạo nhà trường chưa nhận thấy tầm quan trọng của công tác tham vấn tâm lý học đường, không mời chuyên gia tâm lý, không tuyên truyền đến học sinh và phụ huynh, nhiều người còn không biết đến sự tồn tại. Điều này khiến công tác tư vấn tâm lý học đường chưa đạt hiệu quả như mong muốn, thiếu định hướng cho học sinh đang trở nên đáng báo động bởi nó ảnh hưởng tiêu cực đến tương lai của các em nói riêng và tương lai của đất nước nói chung.
Một thực tế mà nhiều phụ huynh và thầy cô quên rằng 12, 13 – 17, 18 là độ tuổi rất khó khăn. Trong giai đoạn này, trẻ phải trải qua những thay đổi lớn về cơ thể cũng như tư duy và tính cách. Đây là giai đoạn trẻ chưa lớn nhưng không còn là trẻ con nữa. Nhận thức, cảm xúc của trẻ giai đoạn này chưa thực sự trưởng thành và có thể bị bóp méo nếu không có sự quan tâm, giúp đỡ của gia đình và nhà trường.
Có thể thấy, từ 13 đến 17 tuổi, trẻ rất nhạy cảm với việc bị cha mẹ trách mắng, trách móc, nhất là trước sự xuất hiện của người thứ ba. suy nghĩ trong lời nói và hành động… Ngoài ra, trẻ ở độ tuổi này cũng thích chứng tỏ mình, tập làm “người lớn” và thích khám phá mọi thứ xung quanh. Nhiều nghiên cứu khoa học cho thấy rằng hầu hết đàn ông nghiện thuốc lá vì họ đã học cách hút nó từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường bằng cách này hay cách khác. Cùng với đó, việc sử dụng bạo lực ở lứa tuổi này không chỉ là cách giúp trẻ thoải mái, giải tỏa áp lực từ gia đình (cha mẹ kỳ vọng quá mức), mà còn giúp bạn khẳng định vị trí của mình với mọi người, thể hiện bản lĩnh với những đứa trẻ cùng trang lứa. Vì vậy, bạo lực học đường diễn ra mạnh mẽ và phổ biến hơn. Tại Việt Nam, theo số liệu do Bộ Giáo dục và Đào tạo công bố, trong một năm học có gần 1.600 vụ học sinh đánh nhau trong và ngoài nhà trường. Theo thống kê của Bộ GD-ĐT, cứ 5.200 học sinh thì có khoảng 1 học sinh đánh nhau; Cứ 11.000 học sinh thì có một em bị buộc thôi học vì đánh nhau, cứ chín trường thì có một em đánh nhau… Vì vậy, bạo lực học đường đã trở thành mối lo của nhiều gia đình, nhà trường và mối quan tâm của toàn xã hội bởi những hậu quả nghiêm trọng mà nó gây ra.
Ngoài ra, trong độ tuổi này, trẻ có thể xuất hiện tình cảm đặc biệt với bạn khác giới và chưa kể cơ thể trẻ đang phát triển toàn diện. Nếu ngay từ bây giờ gia đình, nhà trường không quan tâm, giáo dục giới tính cho các em thì các em sẽ dễ quan hệ tình dục với bạn khác giới, dễ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Bởi theo ước tính, có trên 10% phụ nữ chưa lập gia đình trong độ tuổi từ 15-24 từng mang thai ngoài ý muốn ít nhất một lần. Mang thai ngoài ý muốn không chỉ dẫn đến những hậu quả tiêu cực như phá thai (cả an toàn và không an toàn), bỏ học sớm, xa lánh gia đình và xã hội, đói nghèo. Vì vậy, việc tư vấn tâm lý về tình yêu học đường, giáo dục giới tính cho trẻ ngay từ nhỏ là rất quan trọng.
3. Cách thức tư vấn cho học sinh:
Trên thực tế, có nhiều hình thức tư vấn và hỗ trợ sinh viên như:
– Tư vấn trực tiếp: Đây là hình thức tư vấn giáo viên nói chuyện trực tiếp với học sinh cần tư vấn.
– Tư vấn qua điện thoại: Đây là hình thức tư vấn viên nói chuyện với học sinh cần tư vấn qua điện thoại.
– Tư vấn cộng đồng: Là hình thức tư vấn viên nói chuyện với tập thể sinh viên (chi đoàn, câu lạc bộ…).
– Tư vấn qua thư: Là hình thức tư vấn với những học sinh cần tư vấn về một vấn đề nào đó qua thư.
– Tư vấn trên các phương tiện truyền thanh, bản tin, tập san của trường, của Hội sinh viên: Là hình thức trao đổi với sinh viên thông qua phần hỏi đáp.
THAM KHẢO THÊM:
