Định chế tài chính là gì? Chức năng, vai trò và phân loại chế định tài chính?

1. Định chế tài chính là gì?

Định chế tài chính trong tiếng Anh là Financial Institution, là cụm từ được dùng phổ biến ở Miền Nam trước năm 1975 trong các tài liệu về tài chính-ngân hàng.

Dưới đây là định nghĩa của “financial institutions” từ 2 cuốn từ điển chuyên ngành:

– “Một nhóm các tổ chức thương mại và công cộng tham gia vào việc trao đổi, cho vay, đi mượn và đầu tư tiền tệ. Thuật ngữ này thường được sử dụng để thay thế cho thuật ngữ các trung gian tài chính” – (The group of commercial and public organization engaged in exchanging, lending, borrowing and investing money. The term is often used as an alternative for financial intermediaries) – Graham Bannock and William Manser (1989) Dictionary of Finance. Second edition, 1995. London: Penguin Book.

– “Tổ chức thu thập các nguồn quỹ từ công chúng để đầu tư vào các tài sản tài chính như cổ phiếu, trái phiếu, công cụ trên thị trường tiền tệ, tài khoản tiết kiệm ở ngân hàng hoặc cho vay…” – (institution that collects funds from the public to place in financial assets such as stock, bonds, money market instruments, bank deposits, or loans…) – John Downes and Jordan Elliot Goodman (1994) Dictionary of Finance and Investement Terms. Third edition. New York: Barron’s.

Tóm lại, có thể hiểu định chế tài chính là một loại hình doanh nghiệp mà tài sản chủ yếu của nó là các tài sản tài chính hay còn gọi là các hình thức trái quyền như cổ phiếu, trái phiếu và khoản cho vay – thay vì tài sản thực như nhà cửa, công cụ và nguyên vật liệu. Định chế tài chính cho khách hàng vay hoặc mua chứng khoán đầu tư trong thị trường tài chính.

Ngoài ra, các định chế tài chính này còn cung cấp đa dạng các dịch vụ tài chính khác, từ bảo hiểm và bán các hợp đồng hưu bổng, cho đến giữ hộ tài sản có giá và cung cấp một cơ chế cho việc thanh toán, chuyển tiền và lưu trữ thông tin tài chính.

Định chế tài chính (FI) là một công ty hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh xử lý các giao dịch tài chính và tiền tệ như tiền gửi, cho vay, đầu tư và trao đổi tiền tệ. Các định chế tài chính bao gồm một loạt các hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ tài chính bao gồm ngân hàng, công ty tín thác, công ty bảo hiểm, công ty môi giới và đại lý đầu tư.  Hầu như tất cả mọi người sống trong một nền kinh tế phát triển đều có nhu cầu liên tục hoặc ít nhất là định kỳ đối với các dịch vụ của các định chế tài chính.

Định chế tài chính (FI) là một công ty hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh xử lý các giao dịch tài chính và tiền tệ như tiền gửi, cho vay, đầu tư và trao đổi tiền tệ.Các định chế tài chính bao gồm một loạt các hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ tài chính bao gồm ngân hàng, công ty tín thác, công ty bảo hiểm, công ty môi giới và đại lý đầu tư.Các định chế tài chính có thể khác nhau tùy theo quy mô, phạm vi và địa lý.

Các định chế tài chính phục vụ hầu hết mọi người theo một cách nào đó, vì hoạt động tài chính là một phần quan trọng của bất kỳ nền kinh tế nào, với các cá nhân và công ty dựa vào các định chế tài chính để giao dịch và đầu tư. Các chính phủ coi việc giám sát và điều tiết các ngân hàng và định chế tài chính là cấp thiết vì chúng đóng vai trò như một bộ phận cấu thành của nền kinh tế. Trong lịch sử, những vụ phá sản của các định chế tài chính có thể tạo ra sự hoảng loạn. Tại Hoa Kỳ, Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang (FDIC) bảo hiểm các tài khoản tiền gửi thông thường để trấn an các cá nhân và doanh nghiệp về sự an toàn tài chính của họ với các định chế tài chính. Sự lành mạnh của hệ thống ngân hàng của một quốc gia là nền tảng của sự ổn định kinh tế. Mất niềm tin vào một định chế tài chính có thể dễ dàng dẫn đến tình trạng ngân hàng chạy đua.

Các định chế tài chính là các doanh nghiệp cung cấp các loại hình dịch vụ tài chính khác nhau cho khách hàng. Họ sử dụng các khoản tiền mà khách hàng cung cấp, sau đó phân phối tiền cho các cá nhân và doanh nghiệp cần chúng. Do đó, họ kết nối người tiết kiệm và người chi tiêu để tạo điều kiện thuận lợi cho các giao dịch trên thị trường tài chính. Ví dụ, các doanh nghiệp này tạo điều kiện cho người đi vay có thể vay được bằng nguồn vốn mà người tiết kiệm đã có sẵn.

2. Vai trò định chế tài chính:

Các định chế tài chính là tổ chức kết nối những người có vốn và những người cần vốn. Do đó các định chế tài chính có vai trò quan trọng đối với nền kinh tế. Các vai trò của định chế tài chính có thể kể đến như:

– Giảm thiểu chi phí các giao dịch: Các định chế tài chính, một bộ phận quan trọng của hệ thống tài chính, đã giúp những người tiết kiệm và những người đầu tư giảm các chi phí giao dịch như: chi phí tìm kiếm, chi phí thực hiện giao dịch, chi phí do qui mô, chi phí hiểu biết;

– Giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư: Các loại hình định chế tài chính rất đa dạng. Các sản phẩm dịch vụ mà các định chế tài chính cung ứng cũng rất phong phú và đa dạng. Chính điều đó giúp giảm thiểu rủi ro cho các nhà đầu tư nhờ đa dạng hóa danh mục đầu tư. Ngoài ra, các định chế tài chính còn giúp giảm thiểu rủi ro do thiếu hiểu biết của các nhà đầu tư nhờ tính chuyên nghiệp cao của các định chế tài chính;

– Tạo lập cơ chế thanh toán: Một số định chế tài chính đảm nhiệm vai trò cung cấp những phương thức và phương tiện thanh toán, điển hình như là ngân hàng thương mại. Sự phát triển của các phương thức thanh toán, đặc biệt là thanh toán không dùng tiền mặt và vô cùng quan trọng, giúp cho thị trường vận hành nhanh chóng và hiệu quả hơn.

3. Phân loại định chế tài chính:

Các định chế tài chính có thể chia làm 2 nhóm: Định chế tài chính trung gian và Định chế tài chính bán trung gian.

Các định chế tài chính trung gian là các tổ chức tài chính đứng giữa các nguồn cung và nguồn cầu vốn với tư cách là một nhà đầu tư trung gian, nhằm giúp cho cung và cầu vốn có thể gặp nhau thông qua việc bán các tài sản tài chính của họ và mua các tài sản tài chính của chủ thể cầu vốn. Thực chất, đây chính là các giao dịch tài chính gián tiếp trên thị trường tài chính. Các định chế tài chính trung gian bao gồm:

– Các tổ chức nhận tiền gửi: Ngân hàng thương mại, hiệp hội tiết kiệm và cho vay, ngân hàng tiết kiệm tương trợ, các liên hiệp tín dụng, hợp tác xã tín dụng

– Các tổ chức tiết kiệm theo hợp đồng: Công ty bảo hiểm, quĩ trợ cấp

– Các trung gian đầu tư: Công ty tài chính, quĩ đầu tư.

Các định chế tài chính bán trung gian là những tổ chức đứng giữa các nguồn cung và nguồn cầu vốn với tư cách là một nhà môi giới, nhằm giúp cho cung và cầu vốn có thể gặp nhau.

Họ không tạo ra các tài sản tài chính của chính họ như các định chế tài chính trung gian. Họ chỉ giúp chuyển các tài sản tài chính từ người phát hành đến người cần mua, từ đó giúp chuyển vốn từ người có cung vốn đến người cần vốn. Liên quan đến các định chế tài chính bán trung gian, ví dụ như: công ty chứng khoán, ngân hàng đầu tư.

4. Các định chế tài chính phổ biến:

– Ngân hàng trung ương

Ngân hàng trung ương là tổ chức tài chính chịu trách nhiệm giám sát và quản lý tất cả các ngân hàng khác. Tại Hoa Kỳ, ngân hàng trung ương là Ngân hàng Dự trữ Liên bang, chịu trách nhiệm thực hiện chính sách tiền tệ và giám sát của các tổ chức tài chính. Người tiêu dùng cá nhân không có cơ hội tiếp xúc trực tiếp với ngân hàng trung ương; thay vào đó, các tổ chức tài chính lớn làm việc trực tiếp với Ngân hàng Dự trữ Liên bang để cung cấp sản phẩm và dịch vụ cho công chúng.

– Ngân hàng thương mại và ngân hàng bán lẻ

Theo truyền thống, các ngân hàng thương mại cung cấp sản phẩm cho người tiêu dùng cá nhân và làm việc trực tiếp với các doanh nghiệp. Hiện nay, phần lớn các ngân hàng lớn cung cấp tài khoản tiền gửi, cho vay và tư vấn tài chính có giới hạn cho cả hai đối tượng này Các sản phẩm được cung cấp tại các ngân hàng bán lẻ và ngân hàng thương mại bao gồm tài khoản séc và tiết kiệm, chứng chỉ tiền gửi (CDs), các khoản vay cá nhân và thế chấp, thẻ tín dụng và tài khoản ngân hàng kinh doanh.

– Liên hiệp tín dụng

Liên hiệp tín dụng được biết đến dưới nhiều tên gọi khác nhau trên thế giới và là tổ chức hợp tác thuộc sở hữu của các thành viên và không vì mục tiêu lợi nhuận. Không giống các ngân hàng và tổ chức tài chính khác, các liên hiệp tín dụng được thiết lập và điều hành bởi các thành viên. Trong một liên hiệp tín dụng, lợi nhuận được chia sẻ giữa các thành viên. Không có một tiêu chuẩn xác định cho một liên hiệp tín dụng. Nó có thể bao gồm một tổ chức với một vài thành viên hoặc một tổ chức lớn với hàng ngàn người.

Liên hiệp tín dụng phục vụ các đối tượng cụ thể theo lĩnh vực là thành viên của tổ chức, chẳng hạn như giáo viên hoặc thành viên của quân đội. Trong khi các sản phẩm được cung cấp gần giống như các dịch vụ của ngân hàng thương mại, các Liên hiệp tín dụng được sở hữu bởi các thành viên và hoạt động chỉ vì lợi ích của họ.

Trong một liên hiệp tín dụng, các thành viên đổ tiền vào ngân hàng để cung cấp cho nhau các khoản vay. Sau đó, lợi nhuận thu được sẽ được sử dụng để tài trợ cho các dự án và dịch vụ vì lợi ích chung của cả cộng đồng. Một vài dịch vụ được cung cấp bởi các liên hiệp tín dụng là online banking, tài khoản cổ phần (tài khoản tiết kiệm), tài khoản hối phiếu (tài khoản giao dịch), thẻ tín dụng và chứng chỉ cổ phần kì hạn (chứng chỉ tiền gửi).

– Hiệp hội tiết kiệm và cho vay

Các tổ chức tài chính nắm giữ lẫn nhau và cung cấp không quá 20% tổng số tiền cho vay cho các doanh nghiệp thuộc danh mục các hiệp hội tiết kiệm và cho vay cung cấp. Khách hàng cá nhân sử dụng các hiệp hội tiết kiệm và cho vay đối với các tài khoản tiền gửi, các khoản vay cá nhân và cho vay thế chấp.

– Ngân hàng và công ty đầu tư

Ngân hàng đầu tư không nhận tiền gửi; thay vào đó, họ giúp các cá nhân, doanh nghiệp và chính phủ huy động vốn thông qua việc phát hành chứng khoán. Các công ty đầu tư, thường được gọi là các công ty quỹ tương hỗ, kéo quỹ từ các nhà đầu tư cá nhân và thể chế để cung cấp cho họ quyền truy cập vào thị trường chứng khoán rộng lớn hơn.

– Công ty môi giới chứng khoán

Một công ty môi giới hỗ trợ các cá nhân và tổ chức trong việc mua và bán chứng khoán giữa các nhà đầu tư có sẵn. Khách hàng của các công ty môi giới có thể đặt các giao dịch cổ phiếu, trái phiếu, quỹ tương hỗ, quỹ giao dịch ngoại hối (ETF) và một số khoản đầu tư thay thế.

Công ty môi giới chứng khoán chịu trách nhiệm tạo điều kiện cho việc mua và bán các chứng khoán tài chính giữa người mua và người bán. Một công ty môi giới phục vụ khách hàng của các nhà đầu tư và tuyển dụng các nhà môi giới chứng khoán để thông qua đó, họ có thể giao dịch cổ phiếu được niêm yết và các loại chứng khoán khác. Một khi giao dịch đã hoàn tất thành công, người môi giới sẽ nhận được một khoản đền bù, hay hoa hồng. Các công ty môi giới chứng khoán với dịch vụ đầy đủ sẽ cung cấp dịch vụ lập kế hoạch bất động sản, tư vấn thuế và các hoạt động tư vấn khác.

Công ty môi giới chiết khấu sẽ tính ít phí hơn các công ty môi giới truyền thống, và ở đây khác hàng thực thiện giao dịch thông qua các hệ thống trên máy tính. Đối với các công ty môi giới online, nhà đầu tư được cung cấp một website để thực hiện giao dịch.

Các dịch vụ được cung cấp bao gồm: Bảo hiểm, Chứng khoán, Thế chấp, Cho vay, Thẻ tín dụng, Thị trường tiền tệ và Viết séc.

– Công ty bảo hiểm

Các tổ chức tài chính giúp các cá nhân chuyển rủi ro bị mất mát, thiệt hại được gọi là các công ty bảo hiểm. Cá nhân và doanh nghiệp sử dụng các công ty bảo hiểm để bảo vệ khỏi mất mát tài chính do tử vong, tàn tật, tai nạn, thiệt hại về tài sản.

– Công ty quản lý tài sản

Công ty quản lý tài sản thu lợi nhuận bằng cách cung cấp cho nhà đầu tư nhiều lựa chọn hơn so với việc tự đầu tư nhờ các nguồn lực lớn. Công ty sẽ đầu tư các quỹ tổng hợp của khách hàng vào chứng khoán phù hợp với mục tiêu tài chính đã công bố. Các công ty này quản lý quỹ đầu cơ, quỹ tương hỗ và kế hoạch hưu trí. Họ tính phí dịch vụ hoặc hoa hồng và có thể tính một khoản chi phí hoặc một phần trăm cố định trong tổng tài sản đang quản lý.

– Tổ chức bán lẻ

Nhà bán lẻ bán hàng hóa trực tiếp đến người tiêu dùng với mục tiêu lợi nhuận. Điều này được thực hiện qua nhiều kênh phân phối khác nhau. Các tổ chức bán lẻ có thể có nhiều quy mô khác nhau, từ một gia đình nhỏ mở cửa hàng đến các siêu thị lớn. Những nhà bán lẻ lớn mua hàng trực tiếp từ nơi sản xuất hoặc nhà bán buôn và sau đó bán sản phẩm cho người tiêu dùng cuối cùng tại một mức giá đã xác định trước. Nhà bán lẻ hiếm khi tự sản xuất sản phẩm. Họ chủ yếu hoạt động như một trung gian liên kết trong việc lấy sản phẩm từ nhà bán buôn và bán nó cho người tiêu dùng.

– Hiệp hội nhà ở

Hiệp hội nhà ở được định nghĩa là một tổ chức tài chính cung cấp các hoạt động ngân hàng và dịch vụ tài chính khác cho các thành viên. Hiệp hội nhà ở thuộc sở hữu của các thành viên như một tổ chức tương hỗ. Dịch vụ cung cấp bởi Hiệp hội nhà ở bao gồm thế chấp và tài khoản yêu cầu tiền gửi. Họ thường được hỗ trợ bởi các công ty bảo hiểm. Thuật ngữ “Hiệp hội nhà ở” bắt nguồn từ thế kỉ 19 tại nước Anh. Tổ chức này được giới thiệu từ một nhóm những người cùng tiết kiệm trong thương mại về nhà ở. Mặc dù chủ yếu được tìm thấy ở nước Anh, các Hiệp hội nhà ở cũng có mặt ở nhiều nước khác như Úc, Ireland và Jamaica.