Để đảm bảo được sự phát triển kinh tế xã hội, đảm bảo đời sống của dân chúng, các quốc gia luôn định hướng phát triển kinh tế theo một hướng nhất định. Vậy nền kinh tế hỗn hợp là gì? Sự khác biệt với các nền kinh tế khác như thế nào?
Mục lục bài viết
1. Nền kinh tế hỗn hợp là gì?
Nền kinh tế hỗn hợp là một hệ thống kết hợp các khía cạnh của cả chủ nghĩa tư bản và chủ nghĩa xã hội. Hệ thống kinh tế hỗn hợp bảo vệ tài sản tư nhân và cho phép mức độ tự do kinh tế trong việc sử dụng vốn, nhưng cũng cho phép các chính phủ can thiệp vào các hoạt động kinh tế nhằm đạt được các mục tiêu xã hội.
Theo quan điểm tân cổ điển, các nhà kinh tế học cho rằng các nền kinh tế hỗn hợp kém hiệu quả hơn các thị trường tự do thuần túy, nhưng những người ủng hộ các biện pháp can thiệp của chính phủ cho rằng các điều kiện cơ bản cần thiết để đạt được hiệu quả trong thị trường tự do, chẳng hạn như thông tin bình đẳng và những người tham gia thị trường hợp lý, không thể đạt được trong ứng dụng thực tế.
2. Nền kinh tế hỗn hợp hoạt động như thế nào?
Nền kinh tế hỗn hợp mang cả hai đặc điểm của kinh tế thị trường và kinh tế kế hoạch. Trong nền kinh tế thị trường, doanh nghiệp tư nhân được tự do thành lập doanh nghiệp và kinh doanh có lãi. Thị trường (cung và cầu) quyết định giá cả của hàng hóa và dịch vụ, cũng như việc phân bổ các nguồn lực.
Mặt khác, trong nền kinh tế chỉ huy, chính phủ điều tiết thị trường hoặc sở hữu các ngành công nghiệp chủ chốt. Sản xuất và kinh doanh hàng hóa được xác định bởi chính phủ. Cuba và Triều Tiên là một trong số ít quốc gia có nền kinh tế chỉ huy.
Trong một nền kinh tế hỗn hợp, khu vực tư nhân và khu vực công cùng tồn tại. Có mức độ tự do kinh tế nhất định để khu vực tư nhân quyết định việc sử dụng vốn và tìm kiếm lợi nhuận. Nó đồng thời cho phép chính phủ can thiệp vào một số hoạt động kinh tế và các ngành công nghiệp. Thông qua việc cung cấp hàng hóa công cộng và thu thuế, chính phủ có thể tạo ra nhiều phúc lợi xã hội hơn.
Hoa Kỳ theo một hệ thống kinh tế hỗn hợp. Hầu hết các ngành công nghiệp ở Hoa Kỳ bị chi phối bởi các doanh nghiệp tư nhân với mức độ can thiệp nhất định của chính phủ, chẳng hạn như trợ cấp nông nghiệp và các quy định tài chính.
Một số ngành công nghiệp thiết yếu, chẳng hạn như quốc phòng, giao thông công cộng và giao hàng trọn gói, một phần thuộc sở hữu công. Hệ thống kinh tế hỗn hợp là hệ thống phổ biến và thiết thực nhất trong xã hội hiện đại. Nền kinh tế chỉ huy hay kinh tế thị trường thuần túy chỉ tồn tại trên lý thuyết.
3. Ưu và nhược điểm của nền kinh tế hỗn hợp:
3.1. Ưu điểm của nền kinh tế hỗn hợp:
Nền kinh tế hỗn hợp có những ưu điểm của nền kinh tế thị trường. Đầu tiên, nó phân phối hàng hóa và dịch vụ đến nơi chúng cần thiết nhất. Nó cho phép giá cả đo lường cung và cầu.
Thứ hai, nó thưởng cho những nhà sản xuất hiệu quả nhất với lợi nhuận cao nhất. Điều đó có nghĩa là khách hàng nhận được giá trị tốt nhất cho đồng đô la của họ. Thứ ba, nó khuyến khích sự đổi mới để đáp ứng nhu cầu của khách hàng một cách sáng tạo hơn, rẻ hơn hoặc hiệu quả hơn.
Thứ tư, nó tự động phân bổ vốn cho các nhà sản xuất sáng tạo và hiệu quả nhất. Đổi lại, họ có thể đầu tư vốn vào nhiều doanh nghiệp giống như họ.
Nền kinh tế hỗn hợp cũng giảm thiểu những nhược điểm của nền kinh tế thị trường. Nền kinh tế thị trường có thể bỏ qua các lĩnh vực như quốc phòng, công nghệ và hàng không vũ trụ. Vai trò chính phủ lớn hơn cho phép huy động nhanh các lĩnh vực ưu tiên này.
Vai trò của chính phủ được mở rộng cũng đảm bảo các thành viên ít cạnh tranh hơn được quan tâm. Điều đó khắc phục được một trong những nhược điểm của nền kinh tế thị trường thuần túy vốn chỉ khen thưởng những người có khả năng cạnh tranh hoặc đổi mới nhất. Những người không thể cạnh tranh vẫn có nguy cơ.
3.2. Nhược điểm của nền kinh tế hỗn hợp:
Nền kinh tế hỗn hợp cũng có thể gánh chịu tất cả những bất lợi của các loại nền kinh tế khác. Nó chỉ phụ thuộc vào những đặc điểm nào mà nền kinh tế hỗn hợp nhấn mạnh.
Ví dụ, nếu thị trường có quá nhiều tự do, nó có thể khiến các thành viên xã hội kém cạnh tranh hơn mà không có bất kỳ sự hỗ trợ nào của chính phủ.
Việc lập kế hoạch tập trung cho các ngành công nghiệp của chính phủ cũng tạo ra nhiều vấn đề. Ngành công nghiệp quốc phòng có thể trở thành một hệ thống độc quyền hoặc đầu sỏ được chính phủ bao cấp. Điều đó có thể làm tăng nợ của đất nước, làm chậm tốc độ tăng trưởng kinh tế trong thời gian dài.
Các doanh nghiệp thành công có thể vận động chính phủ để có thêm trợ cấp và giảm thuế. Chính phủ có thể bảo vệ thị trường tự do đến mức nó không điều tiết đủ. Ví dụ, những doanh nghiệp quá lớn không thành công có thể được chính phủ cứu trợ nếu họ bắt đầu phá sản.
Có rất nhiều lời chỉ trích về hệ thống kinh tế hỗn hợp. Trường phái kinh tế học của Áo đặt câu hỏi về tính bền vững của một nền kinh tế hỗn hợp. Nó tuyên bố rằng bất kỳ sự can thiệp nào của chính phủ sẽ dẫn đến những hậu quả không lường trước được cần phải can thiệp thêm.
Ví dụ, việc kiểm soát giá cả có thể gây ra tình trạng thiếu hụt nguồn cung và chính phủ cần phải có những hành động bổ sung để kích thích sản xuất. Do đó, nền kinh tế hỗn hợp không ổn định và có xu hướng đi lên chủ nghĩa xã hội.
Một lời chỉ trích khác là từ các nhà kinh tế Public Choice. Họ gợi ý rằng sự tương tác của thị trường, các nhà hoạch định chính sách của chính phủ và các nhóm lợi ích kinh tế sẽ khiến chính sách này xa rời lợi ích công cộng. Các nhóm quan tâm sẽ lấy đi một số nguồn lực từ các hoạt động sản xuất và sử dụng chúng để tác động đến chính sách kinh tế vì lợi ích của chính họ.
4. Sự khác biệt với các nền kinh tế khác:
4.1. Sự khác biệt giữa nền kinh tế hỗn hợp và nền kinh tế thị trường tự do:
Nền kinh tế hỗn hợp không phải là hệ thống tự do, bởi vì chính phủ tham gia vào việc lập kế hoạch sử dụng một số nguồn lực và có thể kiểm soát các doanh nghiệp trong khu vực tư nhân. Các chính phủ có thể tìm cách phân phối lại của cải bằng cách đánh thuế khu vực tư nhân và sử dụng tiền từ thuế để thúc đẩy các mục tiêu xã hội. Bảo hộ mậu dịch, trợ cấp, tín dụng thuế có mục tiêu, kích thích tài khóa và quan hệ đối tác công tư là những ví dụ phổ biến về sự can thiệp của chính phủ vào các nền kinh tế hỗn hợp. Những điều này không thể tránh khỏi tạo ra những bóp méo kinh tế, nhưng là những công cụ để đạt được những mục tiêu cụ thể có thể thành công bất chấp tác động xuyên tạc của chúng.
Các quốc gia thường can thiệp vào thị trường để thúc đẩy các ngành công nghiệp mục tiêu bằng cách tạo ra sự kết tụ và giảm bớt các rào cản gia nhập nhằm đạt được lợi thế so sánh. Đây là điều phổ biến ở các nước Đông Á trong chiến lược phát triển của thế kỷ 20 được gọi là Tăng trưởng dựa vào xuất khẩu và khu vực này đã trở thành một trung tâm sản xuất toàn cầu cho nhiều ngành công nghiệp khác nhau. Một số quốc gia đã chuyển sang chuyên môn hóa hàng dệt may, trong khi những quốc gia khác được biết đến với máy móc, và những quốc gia khác là trung tâm của các linh kiện điện tử. Các lĩnh vực này trở nên nổi bật sau khi các chính phủ bảo vệ các công ty non trẻ khi họ đạt được quy mô cạnh tranh và thúc đẩy các dịch vụ liền kề như vận chuyển.
4.2. Sự khác biệt giữa nền kinh tế hỗn hợp với nền kinh tế xã hội chủ nghĩa:
Chủ nghĩa xã hội đòi hỏi quyền sở hữu chung hoặc tập trung về tư liệu sản xuất. Những người ủng hộ chủ nghĩa xã hội tin rằng kế hoạch hóa tập trung có thể đạt được lợi ích lớn hơn cho một số lượng lớn hơn. Họ không tin tưởng rằng các kết quả của thị trường tự do sẽ đạt được hiệu quả và sự tối ưu mà các nhà kinh tế học cổ điển đề ra, vì vậy các nhà xã hội chủ trương chủ trương quốc hữu hóa tất cả các ngành công nghiệp và tịch thu tư liệu sản xuất, đất đai và tài nguyên thiên nhiên thuộc sở hữu tư nhân. Các nền kinh tế hỗn hợp hiếm khi đi đến cực điểm này, thay vào đó chỉ xác định một số trường hợp mà sự can thiệp có thể đạt được những kết quả khó có thể đạt được trên các thị trường tự do.
Các biện pháp đó có thể bao gồm kiểm soát giá cả, phân phối lại thu nhập và điều tiết chặt chẽ sản xuất và thương mại. Nhìn chung, điều này cũng bao gồm xã hội hóa các ngành công nghiệp cụ thể, được gọi là hàng hóa công cộng, được coi là thiết yếu và các nhà kinh tế tin rằng thị trường tự do có thể không cung cấp đầy đủ, chẳng hạn như tiện ích công cộng, lực lượng quân đội và cảnh sát, và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, không giống như chủ nghĩa xã hội thuần túy, các nền kinh tế hỗn hợp thường duy trì quyền sở hữu tư nhân và quyền kiểm soát tư liệu sản xuất.
