Nội dung, kết quả, ý nghĩa Chính sách kinh tế mới ở Liên Xô

1. Hoàn cảnh ra đời của Chính sách kinh tế mới ở Liên Xô:

Tháng 3 năm 1921, V.I. Lênin đã vạch ra Chính sách kinh tế mới (NEP) thay cho Chính sách Cộng sản thời chiến, lần đầu tiên được trình bày trong tác phẩm “Thuế lương thực”. Lênin đã đưa ra nhận định từ đặc điểm kinh tế – xã hội cơ bản của nước Nga lúc bấy giờ:

– Thứ nhất, sự tồn tại của cơ cấu kinh tế nhiều thành phần như: kinh tế – kinh tế phụ hệ, nông dân tự nhiên, tự cung, tự cấp; sản xuất hàng hóa nhỏ; chủ nghĩa tư bản tư nhân; chủ nghĩa tư bản nhà nước; Nhà xã hội học. Mọi thành phần kinh tế tồn tại luân phiên và hoạt động với nhau trong thời kỳ có ý nghĩa xã hội vượt mức. Trong đó, kinh tế nông nghiệp quy mô nhỏ tận dụng lợi thế sản xuất hàng hóa nhỏ là đặc điểm quan trọng nhất. 

– Thứ hai, đại công nghiệp cơ khí, cơ sở vật chất – kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội còn vô cùng non nớt; quan hệ hàng hóa – tiền tệ chưa phát triển.

– Thứ ba, sự khởi đầu của những vấn đề kinh tế, chính trị và xã hội nghiêm trọng sau khi nội chiến kết thúc. 

– Thứ tư, nước Nga, nước cách mạng xã hội chủ nghĩa đầu tiên trên thế giới, phải tìm con đường đi lên chủ nghĩa xã hội trong điều kiện hết sức khó khăn, bị bao vây bởi chủ nghĩa tư bản quốc tế chống kẻ thù.

Từ phân tích này, việc giải quyết sức nóng chủ quan muốn đi thẳng tới chủ nghĩa xã hội và cuộc khủng hoảng kinh tế – xã hội trong nước, V.I. Lenin đề xuất NEP trong thời kỳ nước Nga chuyển từ thời chiến sang thời bình.

Việc ổn định và phát triển quan hệ tiền tệ – tiền tệ, sử dụng chủ nghĩa tư bản nhà nước và các thành phần kinh tế khác được coi là biện pháp chuyển tiếp, mắt xích trung gian để quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Chủ nghĩa xã hội với tư cách là phương pháp phát triển mạnh mẽ năng lực sản xuất, là những hình thức, phương pháp mới nhằm xây dựng ý nghĩa xã hội thay cho Chính sách cộng đồng thời chiến bị bóc lột, không phù hợp với điều kiện thay đổi.

Có thể khẳng định NEP là sự chuyển biến mới trong nhận thức về chủ nghĩa xã hội với sự tồn tại của nền kinh tế nhiều thành phần, sự phát triển của quan hệ hàng hóa – tiền tệ, kinh tế thị trường và thực hiện trao đổi giữa các thành viên. thành thị và nông thôn, giữa công nghiệp và nông nghiệp, thay thế chính sách thu lương thực bằng chính sách thuế lương thực, chú trọng đến lợi ích vật chất và coi đó là động lực quan trọng để phát triển kinh tế, thể hiện chủ nghĩa tư bản nhà nước.

2. Nội dung Chính sách kinh tế mới ở Liên Xô:

Nội dung chủ yếu của chính sách kinh tế mới là:

– Chấm dứt chính sách cộng sản thời chiến. Thể hiện qua việc bãi bỏ chế độ trưng thu lương thực, chuyển sang chính sách thuế lương thực. Sau khi hoàn thành nghĩa vụ thuế lương thực, nông dân có toàn quyền sử dụng hoặc bán lương thực dư thừa của mình trên thị trường.

– Thực hiện chủ nghĩa tư bản nhà nước. Chính sách này cho phép giai cấp tư sản trong nước tiếp tục hoạt động sản xuất kinh doanh dưới sự giám sát, kiểm kê và kiểm soát của nhà nước vô sản. Đối với những người sản xuất cá thể, nhà nước Xô viết chủ trương thông qua việc giúp họ tạo ra lợi ích lớn hơn so với kinh doanh cá thể để thu hút họ vào hợp tác xã.

– Nhà nước chuyên chính vô sản điều tiết để phát triển nền kinh tế hàng hóa, xóa bỏ chế độ giao nộp sản phẩm và hàng đổi hàng, thúc đẩy vai trò của tiền tệ trong phát triển kinh tế.

Vào tháng 3 năm 1921, tại Đại hội lần thứ X của Đảng Cộng sản Nga, chính sách kinh tế mới đã được thông qua, bãi bỏ các sắc lệnh về quốc hữu hóa công nghiệp quy mô nhỏ và thực hiện chế độ thuế nông nghiệp. Sau Đại hội X, một giai đoạn mới về nguyên tắc trong lý luận và hoạt động thực tiễn xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Nga đã mở ra.

Vai trò của nhà nước quan trọng và có sự thay đổi về bản chất. Nhà nước không còn đơn thuần là “nhà nước do công nhân vũ trang cấu thành” gắn liền với cơ chế tự quản mà chuyển thành nhà nước của “quan chức” và các nhân viên chuyên môn. Lênin tin rằng chỉ có nhà nước như vậy mới có khả năng điều tiết nền kinh tế hàng hóa, nhưng ông cũng nhận thức về mối hiểm họa của mô hình cơ chế mới là bệnh quan liêu.

Trong lĩnh vực kinh tế, Lênin đã loại bỏ các vấn đề phi hàng hóa và phi tiền tệ. Cùng với chính sách thuế lương thực, việc bãi bỏ lệnh cấm buôn bán và tạo ra các chính sách tác động tích cực đến mối quan hệ tỷ giá giữa các sản phẩm nông nghiệp và sản phẩm công nghiệp đã cải thiện đời sống của nông dân và công nhân. Lương thực tràn ngập thị trường. Và đây là cơ sở để củng cố và phát triển liên minh công nông.

3. Những vai trò, thành tựu chủ yếu Chính sách kinh tế mới ở Liên Xô:

Thứ nhất, NEP giúp nền kinh tế Nga phục hồi mạnh mẽ sau chiến tranh, từ một đất nước bị tàn phá nặng nề trở thành một đất nước có nguồn lương thực dồi dào. Phát triển kinh tế đã giải quyết được tình hình chính trị – xã hội ban đầu lúc bấy giờ, chính phủ xây dựng được lòng tin của nhân dân vào thắng lợi tất yếu của chủ nghĩa xã hội.

Thứ hai, NEP đánh dấu bước phát triển mới trong lý luận về kinh tế nhiều thành phần, các hình thái kinh tế quá độ, việc duy trì và phát triển quan hệ tiền tệ, quan tâm đến lợi ích kinh tế cá thể. Trước hết là những vấn đề có tính nguyên tắc trong xây dựng mô hình kinh tế – xã hội.

Qua hơn 30 năm đổi mới, Đảng đã vận dụng sáng tạo và phát triển chính sách kinh tế mới của Lênin trong công tác phát triển kinh tế nhiều thành phần, xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, chủ động, tích cực hội nhập quốc tế phù hợp với điều kiện cụ thể của nước ta. Nhờ đó, đã đạt được những kết quả quan trọng trong quá trình phát triển kinh tế – xã hội, nâng cao hơn nữa vị thế của Việt Nam trên thị trường quốc tế; tạo nền tảng, tiền đề quan trọng để đất nước phát triển nhanh, mạnh hơn nữa trong dòng chảy sôi động của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay.

4. Ý nghĩa Chính sách kinh tế mới ở Liên Xô:

– Bản chất: là sự chuyển đổi kịp thời từ nền kinh tế nhà nước về mọi mặt sang nền kinh tế nhiều thành phần nhưng vẫn có sự quản lý của nhà nước.

– Ý nghĩa:

+ Với việc thực hiện chính sách kinh tế mới, nhân dân Liên Xô đã vượt qua khủng hoảng: kinh tế được phục hồi, chính trị – xã hội tiến bộ ổn định.

+ Để lại những bài học kinh nghiệm về xây dựng ý nghĩa xã hội ở một số nước.

5. Câu hỏi liên quan:

1. Thực chất của chính sách kinh tế mới là gì?

TL: Bản chất của chính sách kinh tế mới đã chuyển từ độc quyền nhà nước về mọi mặt sang nền kinh tế nhiều thành phần.

2. Vai trò của nhà nước trong Chính sách kinh tế mới được đưa ra như thế nào?

TL: Vai trò của nhà nước trong chính sách kinh tế mới được ban hành là Nhà nước kiểm soát, điều tiết các ngành kinh tế mũi nhọn.

3. Từ chính sách kinh tế mới ở Nga, Việt Nam có thể rút ra bài học kinh nghiệm nào cho công cuộc đổi mới đất nước hiện nay? 

TL: Thực hiện nền kinh tế nhiều thành phần có sự quản lý của nhà nước

4. Những biện pháp của “Chính sách kinh tế mới” nhằm thực hiện điều quan trọng nhất đối với nước Nga lúc này là gì?

Xuất phát từ tình hình kinh tế nước Nga Xô Viết bị tàn phá nặng nề trong 7 năm chiến tranh (1914-1921): sản lượng nông nghiệp năm 1920 chỉ bằng một nửa trước chiến tranh, sản lượng công nghiệp giảm chỉ bằng một nửa trước đó. chiến tranh. Ngày 1/7, nhiều vùng rơi vào dịch bệnh và nạn đói trầm trọng.