Soạn bài Cộng đồng và cá thể (Ngữ văn 11 Kết nối tri thức)

1. Trước khi đọc:

Câu hỏi 1 (trang 107 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Nêu những ấn tượng nảy sinh khi bạn nghĩ về khái niệm “cộng đồng”.

Trả lời:

Một cộng đồng là một nhóm xã hội sống chung trong cùng môi trường, chia sẻ các mối quan tâm chung. Các thành viên trong cộng đồng có cùng niềm tin, ưu tiên, nhu cầu, nguy cơ và điều kiện khác nhau, ảnh hưởng đến đặc trưng và sự thống nhất của cộng đồng.

Câu hỏi 2. (trang 106 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Hãy chia sẻ những suy nghĩ chân thật về bản chất và niềm mong muốn về một môi trường sống có thể giúp bạn phát huy được năng lực của mình.

Trả lời:

Môi trường sống mà em muốn là một xã hội có đầy đủ cơ sở vật chất, máy móc và trang thiết bị tốt nhất cho công việc. Đồng thời, nơi này cũng tràn đầy năng lượng tích cực, luôn đem đến và duy trì sự hứng khởi và động lực cho nhân viên để cống hiến cho doanh nghiệp. Môi trường làm việc đóng vai trò quan trọng, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng công việc. Ngược lại, môi trường làm việc kém sẽ khiến nhân viên chán nản, làm giảm kết quả công việc, thậm chí mất niềm tin vào ban lãnh đạo và rời bỏ công ty.

2. Đọc văn bản:

2.1. Gợi ý trả lời câu hỏi trong khi đọc:

1. Theo dõi cách tác giả thu thập và phân tích các bằng chứng nhằm làm sáng tỏ luận điểm khởi đầu của văn bản. Tác giả đã tiến hành nghiên cứu và trình bày các vấn đề liên quan đến cuộc sống cộng đồng, đồng thời cung cấp những chứng cứ cụ thể để xác minh và chứng minh luận điểm của mình.

2. Dự đoán rằng luận điểm này sẽ điều chỉnh và phát triển mạch lập luận trong văn bản theo hướng nào. Luận điểm này sẽ dẫn dắt một chuỗi lập luận logic và theo hướng quy nạp, tạo ra một sự liên kết mạch lạc giữa các ý kiến và ý tưởng trong văn bản.

3. Chú ý đến cách tác giả thể hiện sự đối chiếu và thảo luận vấn đề. Tác giả đã tạo ra một sự đối chiếu và thảo luận sắc bén về vấn đề, từ việc đưa ra luận điểm cá nhân về tác động của cá thể đơn lẻ đến xã hội, cho đến việc nhấn mạnh sự quan trọng của sự sáng tạo và tầm quan trọng của sự phát triển trong xã hội.

4. Hình dung về những bằng chứng có thể được đưa ra để làm sáng tỏ nhận định này.

Những bằng chứng đã thể hiện được quan điểm của một cộng đồng lành mạnh khi tác giả đã liệt kê những nền văn hóa cổ đại – đều là những nền văn hóa đạt đến sự văn minh của nhân loại và để lại cho nhân loại những thành tựu văn hóa đạt đến sự đỉnh cao của nhân loại. Chẳng hạn, các di tích kiến trúc tuyệt đẹp và các tác phẩm nghệ thuật vượt thời gian từ các nền văn hóa cổ đại là những bằng chứng rõ ràng cho sự phát triển và thịnh vượng của nhân loại trong quá khứ. Ngoài ra, sự tồn tại và phát triển của các trường học, viện nghiên cứu, và các cơ sở giáo dục cao cấp cũng là những bằng chứng quan trọng cho sự tiến bộ của nhân loại trong lĩnh vực tri thức và giáo dục.

5. Bạn hiểu như thế nào về nhận định này?

Hội họa và âm nhạc đang dần càng mất vị thế trong cuộc sống bởi dư luận cuộc sống, về chế độ dân chủ nghị trường, chế độ vốn,… Tuy nhiên, cũng có những quan điểm khác cho rằng hội họa và âm nhạc vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc tạo ra sự đa dạng và thú vị trong cuộc sống. Điều này có thể thấy qua việc nghệ sĩ và nhạc sĩ tiếp tục sáng tạo và thể hiện tài năng của mình trong các tác phẩm mới và biểu diễn trực tiếp trên sân khấu. Hơn nữa, hội họa và âm nhạc cũng có thể lan tỏa thông điệp văn hoá và mang lại niềm vui, sự cảm nhận và cảm xúc cho con người.

6. Bạn có hoàn toàn đồng tình với những điều được tác giả phân tích ở đây hay không?

Em đồng tình với những điều mà tác giả đã phân tích ở đây. Tôi cũng cho rằng những bằng chứng và quan điểm được đưa ra là hợp lý và có cơ sở. Nhìn chung, tôi tin rằng văn minh và thành tựu văn hóa của nhân loại có vai trò quan trọng trong việc định hình và phát triển xã hội.

7. Tư duy tích cực của tác giả được biểu hiện như thế nào qua những “biện giải” này?

Tư duy tích cực của tác giả được biểu hiện qua sự phát triển kinh tế và kĩ thuật. Thông qua việc phân tích các bằng chứng về sự văn minh của nhân loại và thành tựu văn hóa, tác giả đã minh chứng rằng những tiến bộ trong lĩnh vực kinh tế và kĩ thuật đóng góp tích cực vào sự tiến bộ của xã hội và nhân loại nói chung. Ngoài ra, tác giả cũng đã chứng minh sự quan tâm đến sự phát triển và cải thiện chất lượng cuộc sống của con người thông qua việc nhấn mạnh vai trò của giáo dục và tri thức trong xã hội.

2.2. Nội dung chính: 

Văn bản Cộng đồng và cá thể (Trích Thế giới như tối thấy) là một bài tiểu luận thú vị, nó trình bày về mối quan hệ sâu sắc và phức tạp giữa con người và cộng đồng. Trong bài viết, tác giả đã đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau của mối quan hệ này, từ sự phụ thuộc và tương tác đến sự đảo lộn và xung đột. Bên cạnh đó, tác giả cũng đề cập đến vai trò của cá nhân trong cộng đồng và tác động của cộng đồng đối với cá nhân. Bài viết cung cấp cái nhìn toàn diện về mối quan hệ này và đưa ra những suy ngẫm sâu sắc về tầm quan trọng của việc hiểu và đối nhân xử thế trong một cộng đồng.

2.3. Gợi ý trả lời câu hỏi sau khi đọc:

Câu 1 (trang 110 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Xác định nội dung trọng tâm của văn bản và nêu các căn cứ cho phép bạn xác định như vậy.

Trả lời:

Nội dung trọng tâm của văn bản này là bàn về mối quan hệ phức tạp giữa cộng đồng và cá thể trong xã hội hiện đại. Chúng ta cần nhận thức và nhận diện những biến động tiêu cực của mối quan hệ này, nhằm tìm cách cải thiện và phát triển hơn. Đồng thời, cũng cần chỉ ra một số nhân tố tích cực và khả năng đảm bảo cho sự phát triển hài hòa của mối quan hệ này trong tương lai. Chúng ta cần tìm hiểu và áp dụng những giải pháp thích hợp để tạo ra một môi trường tốt hơn cho sự gắn kết và phát triển cả cộng đồng và cá thể.

Câu 2 (trang 110 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Tóm tắt những luận điểm cơ bản được triển khai trong văn bản.

Trả lời:

Những luận điểm cơ bản được triển khai:

Căn cước và ý nghĩa tồn tại của mỗi cá thể trước hết do cộng đồng quy định.

Cái làm nên giá trị của một cá thể phụ thuộc trước hết vào cá thể đó giúp ích được bao nhiêu cho sự tồn tại của người khác.

Một cá thể đơn lẻ không thể thiếu mảnh đất dinh dưỡng của cộng đồng nhưng nhưng ngược lại, cộng đồng sẽ không phát triển nếu thiếu hoạt động của những cá thể sáng tạo.

Cộng đồng lành mạnh là cộng đồng khuyến khích tính độc lập của những cá thể đồng thời đảm bảo sự liên kết bên trong giữa các cá thể để làm nên xã hội.

Trong thời đại ngày nay, cộng đồng đang bị suy yếu vì vai trò sáng tạo.

Cộng đồng sẽ khỏe mạnh trở lại với việc phân công lao động có kế hoạch, tạo điều kiện cho sự phát triển của cá thể.

Ngoài ra, việc xây dựng một môi trường thân thiện và hỗ trợ cho sự sáng tạo cũng là một yếu tố quan trọng để cộng đồng phát triển. Đây có thể là việc cung cấp nguồn tài nguyên và cơ sở hạ tầng tốt cho các cá nhân và tổ chức, đồng thời khuyến khích việc chia sẻ kiến thức và kinh nghiệm giữa các thành viên trong cộng đồng.

Đặc biệt, việc xây dựng các mạng lưới liên kết và quan hệ đối tác trong cộng đồng cũng là một cách quan trọng để thúc đẩy sự phát triển cá nhân và cộng đồng. Bằng cách hợp tác với nhau, các cá nhân và tổ chức có thể chia sẻ nguồn lực, kỹ năng và cơ hội, từ đó tạo ra những giá trị mới và đóng góp tích cực vào sự phát triển chung.

Cuối cùng, việc thúc đẩy sự sáng tạo và đổi mới trong cộng đồng cũng đồng nghĩa với việc khuyến khích mọi người tự tin và sẵn lòng chấp nhận rủi ro. Cá nhân cần có lòng kiên nhẫn và sự kiên trì để thử nghiệm và khám phá những ý tưởng mới, đồng thời cũng cần sự hỗ trợ và động viên từ cộng đồng trong quá trình này.

Để tạo ra một cộng đồng mạnh mẽ và sáng tạo, chúng ta cần tạo điều kiện để mọi người có thể tự do thể hiện ý tưởng và đóng góp của mình. Việc khuyến khích sự đa dạng và sự khác biệt trong suy nghĩ và quan điểm cũng là một yếu tố quan trọng. Chúng ta cần tạo ra một môi trường mà mọi người có thể thoải mái thảo luận và tranh luận với nhau, đồng thời tôn trọng quan điểm và ý kiến của nhau.

Câu 3 (trang 110 sgk Ngữ văn 11 Tập 2):  Sự phụ thuộc của một cá thể vào cộng đồng đã được tác giả ghi nhận qua những bằng chứng nào? Trước những bằng chứng đó, tác giả đã thể hiện cách tư duy khác biệt về vấn đề ra sao?

Trả lời:

Sự phụ thuộc của cá thể vào cộng đồng:

Tác giả nhấn mạnh sự phụ thuộc của cá thể vào cộng đồng, dù trong một bối cảnh ít nhắc đến tự do cá nhân và quyền con người.

Tác giả có những đóng góp quan trọng cho sự phát triển khoa học, nhưng cũng nhìn nhận việc được sống trong cộng đồng loài người là một điều đáng biết ơn.

An-be Anh-xtanh thường nghĩ đến vấn đề tình cảm và tác động của hành động của mình đối với sự tồn tại của người khác, không chỉ tập trung vào tính thực dụng của kết quả nghiên cứu.

Câu 4 (trang 110 sgk Ngữ văn 11 Tập 2):  Tác giả đã sử dụng lí lẽ gì để khẳng định vai trò của những cá thể sáng tạo đối với sự phát triển của xã hội?

Trả lời:

Tác giả đã sử dụng lí lẽ sau đây để trình bày ý kiến:

Tất cả tài sản vật chất, tinh thần và đạo đức mà chúng ta nhận được từ cộng đồng đã được tạo dựng bởi những cá thể sáng tạo đơn lẻ. Điều này nhấn mạnh vai trò quan trọng của từng cá nhân trong việc đóng góp vào sự phát triển của xã hội. Mỗi cá nhân đều có khả năng tạo ra giá trị mới và đưa xã hội điều đó tiến bộ.

Chỉ có những cá thể đơn lẻ mới có tư duy sáng tạo và tạo ra những giá trị mới cho xã hội. Điều này cho thấy tầm quan trọng của việc khuyến khích cá nhân phát triển và thể hiện sự sáng tạo của mình. Một môi trường thuận lợi và sự tương tác tích cực giữa các cá nhân cũng là yếu tố quan trọng để thúc đẩy sự tiến bộ và phát triển của xã hội.

Một cộng đồng lành mạnh không chỉ gắn liền với tính độc lập của cá thể, mà còn với sự liên kết bên trong của xã hội. Mỗi người đều có quyền tự do và độc lập, nhưng cũng cần có sự gắn kết và hỗ trợ lẫn nhau để xây dựng một xã hội mạnh mẽ và phát triển. Tương tác là hợp tác giữa các thành viên trong cộng đồng là cần thiết để đảm bảo sự phát triển và thịnh vượng của xã hội.

Câu 5 (trang 110 sgk Ngữ văn 11 Tập 2):  Toát lên từ mạch ngầm văn bản là những đòi hỏi đối với mỗi cá nhân và đối với cả cộng đồng. Hãy làm rõ những đòi hỏi đó và nếu suy nghĩ của bạn.

Trả lời:

Phía cá thể: mỗi người là thành viên của cộng đồng lớn, thiếu cộng đồng, không thể tồn tại.

Phía cộng đồng: cần nhận thức rằng sức mạnh của cộng đồng phụ thuộc vào sự sáng tạo của từng cá nhân. Do đó, cần coi trọng việc khuyến khích sự sáng tạo cá nhân, nhìn thấy mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng, và thực hiện việc phân công lao động có kế hoạch để đảm bảo vật chất cho từng cá nhân và tạo điều kiện cho sự sáng tạo và đột phá của cá nhân.

Câu 6 (trang 110 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Mặc dù chưa thoả mãn với những điều còn tồn tại trong thời đại này, tác giả vẫn tin vào tương lai tốt đẹp của nền văn minh nhân loại. Cơ sở để xác lập niềm tin ấy là gi?

Trả lời:

Cơ sở để xác lập niềm tin: “phân công lao động có kế hoạch” mang lại sự đảm bảo cơ sở vật chất cho từng cá thể. Điều này tạo điều kiện thuận lợi để phát triển nhân cách và cộng đồng trở nên khỏe mạnh trở lại. Bằng cách phân công công việc theo kế hoạch, mỗi cá nhân có được môi trường làm việc phù hợp và các điều kiện thuận lợi để phát triển tiềm năng của bản thân. Đồng thời, việc này cũng góp phần xây dựng một cộng đồng mạnh mẽ và đồng đều, nơi mỗi thành viên có thể đóng góp và phát triển theo tiềm năng của mình.

Câu 7 (trang 110 sgk Ngữ văn 11 Tập 2): Những nhận định khái quát của tác giả về “thời đại mà chúng ta đang sống” được phát biểu từ khoảng giữa thế kỉ XX. Hiện nay, những nhận định đó có còn phù hợp với thực tế nữa không? Vì sao?

Trả lời:

Có thể thấy, nhiều nhận định khái quát của tác giả đến bây giờ vẫn còn đúng. Tác giả đã đề cập đến sự tồn tại của các chế độ độc tài và cũng nhấn mạnh về sự suy giảm ý thức về lẽ phải ở một bộ phận của cộng đồng. Điều này cho thấy tác giả nhận thức rõ ràng về tình hình xã hội và có cái nhìn sắc bén về các vấn đề này. Sự nhạy bén của tác giả giúp đưa ra nhận định chính xác và khách quan về các vấn đề quan trọng trong xã hội hiện đại.

3. Kết nối đọc – viết:

Bài tập (trang 110 sgk Ngữ văn 11 Tập 2: Viết đoạn văn (khoảng 150 chữ) nêu những điều bạn thấy cần nghĩ tiếp cùng An-be Anh-xtanh về vấn đề “cộng đồng và cá thể”.

Đoạn văn tham khảo:

Cộng đồng là tập hợp toàn bộ những người cùng sống, có những đặc điểm và giá trị chung, họ tạo nên một thực thể đoàn kết trong hoạt động xã hội. Để duy trì cuộc sống của mình, mỗi cá nhân phải lao động và tương tác với những thành viên khác trong cộng đồng. Không ai có thể tồn tại hoàn toàn độc lập bên ngoài cộng đồng và xã hội. Cộng đồng là một môi trường xã hội mà cá nhân có thể thiết lập sự kết nối và hợp tác với nhau để xây dựng cuộc sống cho bản thân và cho cộng đồng. Từ việc trách nhiệm góp sức vào việc xây dựng và phát triển cộng đồng ngày càng văn minh và tiến bộ, đến việc đảm bảo cuộc sống của từng cá nhân trong cộng đồng, tất cả đều là trách nhiệm của cộng đồng. Mối quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng cần phải được xây dựng và duy trì. Một cộng đồng mạnh mẽ là nơi mà mọi thành viên đều làm việc chăm chỉ, biết đoàn kết và hỗ trợ lẫn nhau, sống với lòng tương thân tương ái, tôn trọng và tuân thủ pháp luật và lẽ phải. Không ai có thể tồn tại một mình và đóng góp vào việc xây dựng thế giới. Quan hệ giữa cá nhân và cộng đồng là không thể tách rời. Do đó, việc xây dựng và phát triển cộng đồng cũng có nghĩa là tự bảo vệ cuộc sống của chính mình và đóng góp vào sự phát triển của cả cộng đồng.