Phục hồi tầng ozone: Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu

1. Khái quát văn bản Phục hồi tầng ozone – Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu:

1.1. Nghiên cứu tầng ozon:

– Thông tin về tầng ozon: Tầng ozon nằm ở tầng bình lưu ở độ cao từ 15 đến 40 km so với bề mặt trái đất.

– Vai trò của tầng ozon: Bảo vệ trái đất khỏi tia cực tím.

* Hợp chất CFC:

+ Hợp chất CFC được giới thiệu lần đầu tiên vào năm 1930, có giá thành rẻ, có nhiều công dụng (làm chất làm lạnh trong tủ lạnh, điều hòa không khí…), không tham gia các phản ứng hóa học, dễ bay hơi và tích tụ trong khí quyển.

+ Họ phát hiện ra rằng khí CFC không hoàn toàn “trơ” về mặt hóa học và CFC bị phân hủy dưới ánh sáng cực tím, biến khí ozone thành khí oxy và làm xói mòn tầng ozone.

+ Thiệt hại to lớn mà CFC gây ra cho tầng ozone có thể giải thích bằng hiện tượng hóa học. Một nguyên tử Cl trong phân tử CFC có thể phá hủy hàng trăm nghìn phân tử ozone.

+ Liên Hợp Quốc bắt đầu đàm phán một hiệp ước nhằm loại bỏ các chất làm suy giảm tầng ozone vào năm 1986. Năm 1989, Nghị định thư Montreal có hiệu lực. 

+ Năm 2008, Nghị định này của Liên hợp quốc đã được mọi quốc gia trên thế giới phê chuẩn, góp phần kêu gọi người tiêu dùng tẩy chay, quyết tâm chính trị và đầu tư vào công nghệ để chấm dứt sản xuất CFC.

1.2. Các yếu tố quyết định sự thành công của nỗ lực phục hồi tầng ozone:

– Các yếu tố làm nên thành công của nỗ lực phục hồi tầng ozone: vai trò của các nhà khoa học trong việc tìm kiếm và nghiên cứu giải pháp, vai trò hướng dẫn, thu thập của Liên hợp quốc và trên hết là sự đồng thuận quốc tế, sự đoàn kết của toàn nhân loại, hành động điều chỉnh toàn cầu nhất quán.

2. Tóm tắt văn bản Phục hồi tầng ozone – Thành công hiếm hoi của nỗ lực toàn cầu:

Mẫu 1:

Trong những năm gần đây, vấn đề lỗ thủng tầng ozone đã trở nên ít nghiêm trọng hơn và những nỗ lực toàn cầu đã khôi phục và bảo vệ tầng ozone. Tầng ozone đóng vai trò như một lớp bảo vệ và giúp bảo vệ toàn bộ hành tinh Trái Đất khỏi những tia cực tím có hại nhất của mặt trời. Các nhà khoa học phát hiện ra lỗ thủng tầng ozone vào những năm 1970 như lời cảnh báo về những thay đổi về bản chất Trái đất nhưng con người vẫn chưa nhận thức được mức độ nghiêm trọng của sự kiện này. Khi các nhà địa chất phát hiện ra những thay đổi ở tầng ozone vào năm 1985, lỗ thủng tầng ozone ở Nam Cực thậm chí còn trở nên lớn hơn. Chỉ khi đó người ta mới nhận ra tầm quan trọng của việc khôi phục tầng ozone. Các nhà nghiên cứu khoa học trở thành những “thám tử” nghiên cứu tầng ozone, cung cấp số liệu thống kê và đề xuất giải pháp thích hợp để “sửa chữa” lỗ hổng này. Một điều kiện tiên quyết tuyệt đối trong quá trình khôi phục tầng ozone là sự đồng thuận toàn cầu. Mọi người trên khắp thế giới đều nhận thức được vấn đề này và đang cùng nhau hợp tác để khôi phục tầng ozone và bảo vệ hành tinh của chúng ta. Khôi phục tầng ozone là một câu chuyện thành công hiếm có trên toàn cầu.

Mẫu 2:

Sự suy giảm tầng ozon là do hoạt động của con người, đặc biệt là việc sử dụng các hợp chất có hại cho tầng ozon. Điều này tạo ra lỗ thủng tầng ozone ở các cực của Trái đất, gây ra các vấn đề về sức khỏe và môi trường. Đã có những nỗ lực toàn cầu nhằm hạn chế sự suy giảm tầng ozone, bao gồm Công ước Montreal (1987) và các hiệp định tiếp theo. Nhờ các biện pháp như loại bỏ và thay thế các chất làm suy giảm tầng ozone, mà tầng ozone đang bắt đầu phục hồi và dự kiến ​​sẽ trở lại mức bình thường vào cuối thế kỷ này. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua để bảo vệ tầng ozone, như sự gia tăng khí nhà kính và tác động phản xạ của các hợp chất khác.

3. Ngày quốc tế bảo vệ tầng ozone 16/09:

Ngày Quốc tế bảo vệ tầng ozone là một sự kiện quan trọng được tổ chức vào ngày 16/9 hàng năm, nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm của cộng đồng quốc tế trong việc bảo vệ lớp bảo vệ thiết yếu này cho Trái Đất. Tầng ozone là một lớp khí chứa nhiều ozone, có vai trò như một lá chắn che chở cho hành tinh khỏi 99% bức xạ cực tím của Mặt Trời, giúp duy trì sự sống và sự phát triển của các hệ sinh thái. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của các hoạt động con người, tầng ozone đã bị suy giảm và xuất hiện các lỗ thủng ở cả hai cực, đặc biệt là ở Nam Cực. Điều này gây ra nhiều hậu quả xấu cho sức khỏe con người và môi trường, như tăng nguy cơ ung thư da, đục thủy tinh thể, giảm năng suất nông nghiệp, làm rối loạn chu kỳ sinh sản của các loài động vật và thực vật. Để đối phó với tình trạng này, các quốc gia trên thế giới đã ký kết Công ước Vienna về Bảo vệ tầng ozone vào năm 1985 và Nghị định thư Montreal về Loại trừ các chất làm suy giảm tầng ozone vào ngày 16/9/1987. Đây là hai hiệp ước quốc tế thành công nhất trong lĩnh vực bảo vệ môi trường, đã giúp kiểm soát và loại bỏ các chất gây hại cho tầng ozone, đồng thời góp phần giảm thiểu khí thải nhà kính và hạn chế biến đổi khí hậu. Ngày Quốc tế bảo vệ tầng ozone không chỉ là dịp để kỷ niệm thành tựu của Nghị định thư Montreal, mà còn là dịp để lan tỏa thông điệp về việc bảo vệ tầng ozone cho toàn xã hội, từ các nhà lãnh đạo, các tổ chức phi chính phủ, các doanh nghiệp cho đến từng cá nhân. Năm 2021, thông điệp của Ngày quốc tế bảo vệ tầng ozone là “Nghị định thư Montreal – Làm mát thế giới, bảo quản thực phẩm và vắc xin” (Montreal Protocol – Keeping us, our food and vaccines cool). Thông điệp này nhấn mạnh vai trò của Nghị định thư Montreal trong việc hỗ trợ thế giới áp dụng công nghệ làm mát thân thiện với khí hậu và tiết kiệm năng lượng, góp phần làm chậm lại quá trình biến đổi khí hậu. Mỗi người đều có thể đóng góp vào việc bảo vệ tầng ozone bằng cách sử dụng các sản phẩm không chứa các chất làm suy giảm tầng ozone, tiết kiệm điện năng, sử dụng các phương tiện giao thông thân thiện với môi trường và tham gia vào các hoạt động giáo dục và truyền thông về vấn đề này. Bằng cách làm như vậy, chúng ta sẽ góp phần giữ cho hành tinh luôn mát mẻ, bảo quản an toàn cho thực phẩm và vaccine, và bảo vệ sự sống cho các thế hệ sau. Việt Nam là một trong những quốc gia đã ký kết và thực hiện Nghị định thư Montreal từ năm 1994, và đã triển khai nhiều hoạt động nhằm loại bỏ dần các chất làm suy giảm tầng ozone như CFC, Halon, CTC, HCFC, Methyl Bromide và HFC. Việt Nam cũng đã tổ chức nhiều hoạt động hưởng ứng Ngày quốc tế bảo vệ tầng ozone như cuộc thi vẽ tranh, cuộc thi viết bài, triển lãm ảnh, hội nghị khoa học và tuyên truyền truyền thông. Những hoạt động này nhằm góp phần cụ thể hoá sự phối hợp giữa Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP), Bộ Tài nguyên và Môi trường Việt Nam đối với các hoạt động về biến đổi khí hậu, hướng đến phát triển bền vững và bảo vệ sự sống trên Trái đất.

4. Các phương pháp khôi phục tầng ozone:

Tầng ozone giúp che chắn Trái Đất khỏi các bức xạ cực tím có hại từ Mặt trời, nếu không có lớp chắn này, ánh nắng Mặt trời sẽ trở nên cực kỳ nguy hiểm với con người và hầu hết các loài động thực vật. Tuye nhiên, hiện nay tầng ozone bị suy giảm do các phân tử khí CFC bị phân hủy dưới tia UV và giải phóng nguyên tử clo, khiến O3 (khí ozone) nay chỉ còn là O2 (khí oxy). Cần thiết đề ra khẩn cấp các phương pháp để khôi phục tầng ozone. Các phương pháp khôi phục tầng ozone là những biện pháp nhằm giảm thiểu hoặc ngăn chặn sự suy giảm của tầng ozone, một lớp khí quyển bảo vệ Trái Đất khỏi các tia cực tím có hại từ Mặt Trời. Một số phương pháp khôi phục tầng ozone có thể kể đến là:

– Thực hiện Nghị định thư Montreal và Bản sửa đổi Kigali, hai hiệp ước quốc tế nhằm loại bỏ dần các chất làm suy giảm tầng ozone, như các chất chlorofluorocarbon (CFC), hydrochlorofluorocarbon (HCFC) và hydrofluorocarbon (HFC).

– Giảm khí thải nito-oxit (NOx), một loại khí gây ô nhiễm tầng ozone ở độ cao thấp, bằng cách hạn chế sử dụng các phương tiện giao thông, nhà máy, nhà máy điện và lò luyện kim .

– Tăng cường sử dụng các nguồn năng lượng tái tạo, như điện mặt trời, điện gió, điện thủy và sinh khối, để giảm nhu cầu tiêu thụ nhiên liệu hóa thạch và giảm lượng khí nhà kính .

– Bảo vệ mình khỏi sự tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng bằng cách che chắn da, đeo kính râm, đội mũ nón khi đi ra ngoài nắng. Tiết kiệm năng lượng, nước trong nhà và nơi làm việc. Sử dụng ánh sáng tự nhiên trong nhà và nơi làm việc nếu có thể.

– Tránh sử dụng các công nghệ mới có thể gây ảnh hưởng xấu đến tầng ozone, như kỹ thuật địa kỹ thuật hay phun aerosol tầng bình lưu.

– Tuyên truyền và nâng cao ý thức của cộng đồng về vai trò và tầm quan trọng của tầng ozone, cũng như những hậu quả của việc suy giảm tầng ozone đối với sức khỏe và môi trường.

– Vì cần một chất làm lạnh để thay thế CFC, thế giới đã chuyển sang sử dụng hydrofluorocarbon (HFC) – ít gây nguy hiểm cho tầng ozone hơn nhiều.

– Biện pháp cách ly và giãn cách xã hội không chỉ giúp hạn chế lây lan COVID-19 mà còn gián tiếp giúp giảm đáng kể ô nhiễm tầng ozone. Các ước tính mới của NASA cho thấy mức độ ô nhiễm tầng ozone trong tháng 5 và 6 năm 2020 giảm 2%, phần lớn do giảm khí thải tại khu vực Châu Á và Mỹ.

Bằng cách thực hiện các biện pháp trên, tầng ozone đang trên đà hồi phục, dự kiến vào khoảng năm 2066, tầng ozone sẽ được phục hồi ở khu vực Nam Cực, nơi sự suy giảm tầng ozone diễn ra rõ rệt nhất. Lỗ thủng tầng ozone ở Bắc cực sẽ được ‘vá’ hoàn toàn vào khoảng năm 2045 trong khi tầng ozone bao quanh các khu vực khác trên thế giới sẽ phục hồi trong khoảng 20 năm.