Kể lại nhân vật sứ thần Giang Văn Minh (Trí dũng song toàn)

1. Kể lại nhân vật sứ thần Giang Văn Minh:

Theo sách Các sứ thần Việt Nam, nhân ngày sinh của vua Minh Tư Tông Chu Do Kiểm (Sùng Trinh), Hoàng đế nhà Minh rất buồn phiền, bất bình vì sứ thần các nước tụ họp mà không có sứ thần Việt Nam nào đến. Hoàng đế nhà Minh lập tức cử cận vệ đến nhà công quán để hỏi nguyên nhân.

Khi đám lính đến nơi, chúng thấy Đại sứ Giang Văn Minh đang nằm trên giường, hai tay ôm mặt khóc. Chúng bắt buộc ông phải vào triều. 

Khi Giang Văn Minh được hỏi vì sao không ra triều, ông nghẹn ngào nói: “Thần biết hôm nay vắng mặt là trọng tội, xin hoàng đế tha thứ. Chẳng qua vì hôm nay là ngày giỗ ông tổ của thần mà thôi. Thần đi sứ xa quê, nhà giáo cửa cố hương vốn neo đơn, ngày giỗ tổ mà không thắp được cây hương tưởng niệm thì thấy xót xa trong dạ!”

Nói xong, ông lại ôm mặt khóc ầm lên. Hoàng đế nhà Minh thấy vậy liền bật cười mà nói rằng: “Tưởng sao chứ như thế việc gì ngươi phải khóc! Khá khen cho nhà ngươi biết giữ hiếu kính với tổ tiên. Nhưng nếu là giỗ cha, giỗ mẹ thì còn có thể được, chứ ông tổ xa xôi như vậy có gì phải băn khoăn cho lắm. Người khuất đã xa đến mấy đời thì có thể miễn nghị.”

Lúc này, Giang Văn Minh đột nhiên ngừng khóc, đứng dậy lau nước mắt, ngẩng đầu nói: “Muôn tâu, lời dạy của Hoàng đế thật quý báu. Chính thần cũng đã nghĩ như vậy mà vẫn không an tâm, vì thần vẫn thấy trong đời có lắm chuyện xa xôi mà vẫn không được miễn nghị, như việc Triều đình buộc nước Nam phải cống vàng để trả nợ Liễu Thăng 200 năm trước. Nay y theo lời dạy của hoàng đế, tôi cũng xin hoãn ngày giỗ tổ để hưởng lễ này. Xin ở đây khấn xin hoàng thượng tha cái nợ Liễu Thăng, để tình hữu nghị hai nước không bị xa cách.”

Nghe xong, hoàng đế nhà Minh biết sứ phương Nam đã gài bẫy mình nhưng lời đã nói ra cũng đành “ngậm bồ hòn làm ngọt” mà lại gật đầu ra lệnh hủy bỏ cống nạp người vàng cho quốc gia.

Chuyện cũng kể rằng trong buổi thuyết triều này, lấy lý do “vì lệ cũ không có những quy định cụ thể cho việc sắc phong, do đó trong khi chờ tra cứu chỉ ban sắc thư để tưởng lệ để ngăn trở sự công nhận sự chính thống của nhà Hậu Lê và bãi bỏ công nhận ngoại giao với nhà Mạc”.

Đồng thời, vua Minh cũng ngạo nghễ ban đôi câu đối sau: “Đồng trụ chí kim đài dĩ lục”, nghĩa là “Đồng trụ đến giờ rêu vẫn mọc”. Câu này cho rằng Mã Viện đã từng đàn áp Hai Bà Trưng sau đó chôn trụ đồng với lời nguyền: “Đồng trụ chiết, Giao Chỉ diệt” – Cột đồng gãy thì Giao Chỉ bi kịch diệt vong. 

Trước sự ngạo mạn này, Giang Văn Minh đã đáp trả bằng câu: “Đằng Giang tự cổ huyết do hồng” nghĩa là “Bạch Đằng thuở trước máu còn loang”. Vế tương phản này là chính xác và có ý nghĩa nhắc nhở vua Minh rằng người Việt Nam đã ba lần đánh bại quân xâm lược phương Bắc tại sông Bạch Đằng. 

Vào thời điểm đó, cặp đôi này được xem là cái tát thẳng vào mặt hoàng đế nhà Minh trước sự chứng kiến ​​của đông đảo quan lại trong triều đình và sứ bộ các nước. Vua Minh vừa giận, vừa khiếp sợ trước tài năng của sứ thần Giang Văn Minh, vua Minh đã lánh mặt, bất chấp luật quan hệ, hèn nhát trả thù bằng cách đả thương Giang Văn Minh. 

Giang Văn Minh mất ngày 2 tháng 6 năm Kỷ Mão (1638), hưởng thọ 65 tuổi. Dù chuyến đi còn dang dở, đoàn sứ giả do Giang Văn Minh dẫn đầu đã thể hiện lòng dũng cảm của người Đại Việt, không chịu khuất phục quyền hành của triều đình phương bắc. 

Thương tiếc và khâm phục vị sứ thần tài trí, dũng cảm đã hi sinh cả tính mạng để bảo vệ danh dự quê hương, vua Lê Thần Tông đã đến viếng linh cữu ông, đồng thời làm đôi câu đối: “Sứ bất nhục quân mệnh, khả vi thiên cổ anh hùng”, nghĩa là sứ thần không làm nhục mệnh vua, xứng danh anh hùng thiên cổ. 

Thi thể Giang Văn Minh được đưa về quê an táng tại Đồng Dừa, Gò Đồng, thôn Mông Phụ, xã Đường Lâm. Tại cánh đồng này có một cửa hàng nhỏ (nay có dạng một ngôi nhà) là nơi đặt quan tài của ông, gọi là quán quàn.

2. Sứ thần Giang Văn Minh là ai?

Giang Văn Minh sinh năm 1573 mất năm 1638 tự Quốc Hoa, họ Văn Chung, là quan nhà Lê trong lịch sử Việt Nam. Ông được mệnh danh là sứ thần “Bất nhục quân mệnh” ​​(không làm nhục vua) vì đối đáp trung thực trước triều đình và bị vua Minh Tự Tông xử tử năm 1638, hưởng thọ 65 tuổi.

3. Cuộc đời và sự nghiệp:

Ông sinh năm 1573 tại làng Kẻ Mía, xã Mông Phụ, huyện Cẩm Giá, huyện Phúc Lộc, phủ Quảng Oai, phủ Sơn Tây (nay là xã Đường Lâm, TP. Sơn Tây, Hà Tây). Ông đỗ khoa thi Hội rồi khoa thi Đình của Đinh Nguyên Thám khoa Mậu Thìn niên hiệu Vĩnh Tộ thứ 10 (1628) đời Lê Thần Tông. 

Khoa thi này không có người đỗ trạng nguyên hay Bảng nhãn, nên ông là người đỗ cao nhất trong bảng khoa thi. Sau khi đỗ đạt, ông lần lượt được bổ nhiệm vào các chức vụ như Binh khoa đô cấp sự trung (1630), Thái bộc tự khanh (1631).

Ngày 30 tháng 12 năm Dương Hòa thứ ba năm 1637), vua cử ông và Thiêm đô ngự sử Nguyễn Duy Hiệu làm chánh sứ, cùng bốn phó sứ: Nguyễn Quang Minh, Trần Nghi, Nguyễn Bình và Thân Khuê dẫn đầu hai đoàn sứ bộ sang cầu phong và tuế cống nhà Minh. 

Trong chuyến đi này, ngoài giai thoại về cuộc đụng độ nổi tiếng của Giang Văn Minh với Bắc triều, ông đã chiến đấu để buộc nhà Minh bỏ lệ cống vàng hàng năm.

Sau khi mất, ông được truy tặng chức Tả thị lang, tước Vinh Quận công.

4. Đền thờ sứ thần Giang Văn Minh:

Nhiều du khách trong và ngoài nước biết đến Làng cổ Đường Lâm là đất phát tích của hai vị vua thờ hai anh hùng dân tộc Phùng Hưng và Ngô Quyền, nhưng ít ai biết rằng nơi đây còn có một di tích lịch sử văn hóa nổi tiếng là nhà thờ là Thám hoa Giang Văn Minh – người con xứ Đoài khiến các vua quan nhà Minh vừa ghét vừa nể.

Tọa lạc tại thôn Mông Phụ, xã Đường Lâm, tỉnh Sơn Tây, Hà Nội, nhà thờ này được xây dựng từ thời Tự Đức để ca ngợi và tưởng nhớ người được vua Lê Thần Tông cử đi sứ sang Trung Quốc đã dũng cảm bảo vệ danh dự của nhân dân trước những lời xúc phạm của vua Minh. Theo một phiến đá còn sót lại trên đường, nhà thờ Thám hoa Giang Văn Minh được xây dựng vào năm 1845, diện tích khoảng 400 m2 theo kiểu chữ Nhị, có tiền đường và hậu đường. Bên trên mái đá cổ kính, tất cả các kiến ​​trúc khác đều được xây dựng bằng đá ong, một loại vật liệu được đào trực tiếp từ lòng đất chỉ có ở xứ Đoài. Phần hậu điện là nơi thờ cúng chính, cả 3 gian đều có bàn thờ với  đồ thờ bằng vàng quý và đẹp. Nhà thờ còn lưu giữ nhiều di vật cổ có giá trị, gồm: 4 bức hoành phi, 3 tấm bia, 20 đôi câu đối viết trên vách. Cổng vào nhà thờ cũng được xây bằng đá ong và có in dòng chữ Hán “Giang Thám Hoa Công Tử”.

Nhà thờ Thám hoa Giang Văn Minh được xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia năm 1991, là nơi linh thiêng ghi công ơn của Thám Hoa và cũng là nơi giáo dục thế hệ trẻ truyền thống yêu nước. 

5. Mộ sứ thần Giang Văn Minh:

Hiện nay, mộ thám hoa Giang Văn Minh  được gia đình ở Quê Gò Đồng – Làng Mông Phụ chăm sóc cẩn thận, xây trên nền gạch và có tường hoa bao quanh. Còn ngôi quán, nơi tổ chức tang lễ của ông, được người dân địa phương gọi là Quán Giang để tưởng nhớ câu chuyện về vị sứ thần đã mang vinh quang về cho đất nước. Năm 1845, nhân dân trong vùng lập Nhà thờ Thám Hoa Giang Văn Minh để tưởng nhớ công lao của ông. Là một trong những địa danh lịch sử được nhiều du khách tham quan, tìm hiểu mỗi khi đến Làng cổ Đường Lâm.

Nhiều nơi ở Việt Nam đặt tên đường phố theo tên ông. 

Tại Hà Nội, quận Ba Đình, đường Giang Văn Minh nối với đường Giảng Võ và Đội Cấn và giao với đường Kim Mã.

Tại TP.HCM là đường Giang Văn Minh thuộc phường An Phú, TP.Thủ Đức.

Tại Thành phố Bắc Ninh, có phố Giang Văn Minh thuộc phường Võ Cường.

Tại Thành phố Đà Nẵng, có phố Giang Văn Minh thuộc quận Hải Châu.

Ngày 04/7/2019 (tức ngày 02/06 năm Kỷ Hợi), kỷ niệm 381 năm ngày mất của Thám hoa sứ Giang Văn Minh, nhân dân, chính quyền địa phương và con cháu dòng họ Giang khắp nơi đã tề tựu về nhà thờ thám tử Giang Văn Minh đến nhà thờ tưởng nhớ công lao của vị sứ thần anh dũng, bất khuất đã góp phần làm rạng danh nước nhà.