Giám định pháp y tâm thần là tên gọi tắt của giám định tâm thần, đây là khái niệm để chỉ công tác nghiên cứu mối quan hệ giữa trạng thái rối loạn tâm thần với các vấn đề dân sự và hình sự. Vậy theo quy định của pháp luật hiện nay thì quy trình giám định pháp y tâm thần tại phòng khám được thực hiện như thế nào?

Mục lục bài viết

1 1. Quy trình giám định pháp y tâm thần tại phòng khám:
2 2. Trường hợp nào cần phải giám định tâm thần?
3 3. Các bệnh rối loạn tâm thần thường gặp do Bộ Y tế ban hành:

1. Quy trình giám định pháp y tâm thần tại phòng khám:

Giám định pháp y tâm thần có vai trò vô cùng quan trọng. Quá trình giám định pháp y tâm thần giúp xác định đối tượng có các trạng thái rối loạn tâm thần hoặc mắc các chứng bệnh về tâm thần, xác định mức độ mắc bệnh của các đối tượng này như thế nào, đối tượng này có thực sự bị bệnh hay không. Trên cơ sở đó để có qua nhà nước có thẩm quyền xác định trách nhiệm của đối tượng giám định pháp y tâm thần đối với các hành vi phạm pháp mà các đối tượng này đã gây ra, đồng thời bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người bệnh, xác định trách nhiệm của xã hội đối với thiệt hại dân sự, xác định hành vi dân sự và khả năng chịu trách nhiệm dân sự của các đối tượng có liên quan khi nghi vấn có rối loạn tâm thần. Quy trình giám định pháp y tâm thần tại phòng khám được thực hiện như sau:

Bước 1: Tiếp nhận thành phần hồ sơ trưng cầu giám định hoặc thành phần hồ sơ yêu cầu giám định pháp y tâm thần. Thành phần hồ sơ trưng cầu giám định hoặc thành phần hồ sơ yêu cầu giám định sẽ được gửi tới tổ chức pháp y tâm thần để phục vụ cho quá trình nghiên cứu, xem xét trước khi quyết định việc tiếp nhận trưng cầu hoặc tiếp nhận yêu cầu giám định. Quá trình tiếp nhận trưng cầu giám định hoặc tiếp nhận yêu cầu giám định, giao nhận thành phần hồ sơ trưng cầu giám định hoặc yêu cầu giám định cần phải được thực hiện theo quy định của pháp luật về giám định tư pháp, đồng thời cần phải được lập thành văn bản. Trong khoảng thời gian 05 ngày làm việc được tính bắt đầu kể từ ngày nhận đầy đủ thành phần hồ sơ trưng cầu giám định, yêu cầu giám định, các tổ chức pháp y tâm thần cần phải có văn bản trả lời cho người yêu cầu giám định về việc tiếp nhận đối tượng giám định. Trong trường hợp không đồng ý tiếp nhận yêu cầu giám định thì cần phải có văn bản và nêu rõ lý do chính đáng.

Bước 2: Tiếp nhận đối tượng giám định pháp y tâm thần. Sau khi thủ trưởng tổ chức pháp y tâm thần hoặc người được ủy quyền hợp pháp của tổ chức pháp y tâm thần đồng ý tiếp nhận, người yêu cầu giám định sẽ đưa đối tượng yêu cầu giám định đến bàn giao cho tổ chức pháp y tâm thần, việc giao nhận đối tượng giám định cần phải được thực hiện theo quy định của pháp luật về giám định tư pháp, đồng thời cần phải được lập thành văn bản.

Bước 3: Phân công người tham gia vào quá trình giám định pháp y tâm thần. Thủ trưởng của tổ chức pháp y tâm thần cần phải ra quyết định phân công những người tham gia vào quá trình giám định pháp y tâm thần. Các giám định viên pháp y tâm thần được phân công tham gia vào quá trình giám định pháp y sẽ được hoạt động theo cơ chế giám định tập thể, trong đó phân công một giám định viên chủ trì và phân công một giám định viên thư ký.

Bước 4: Nghiên cứu thành phần hồ sơ yêu cầu giám định. Giám định viên được phân công tham gia vào quá trình giám định Bắc bộ phải nghiên cứu thành phần hồ sơ do người trưng cầu giám định cung cấp. Trong trường hợp cần thiết, các giám định viên pháp y tâm thần cần phải tham gia vào quá trình đề nghị tổ chức yêu cầu giám định, yêu cầu bổ sung tài liệu giấy tờ, cầu giám định viên trực tiếp đi thu thập thêm tài liệu. Giám định viên thư ký sẽ tổng hợp tất cả tài liệu có liên quan đến đối tượng yêu cầu giám định.

Bước 5: Theo dõi đối tượng giám định, sau đó tiến hành thủ tục khám lâm sàng đối với đối tượng giám định, trong đó bao gồm khám tâm thần, khám nội khoa, khám thần kinh, khám các chuyên khoa khác có liên quan nếu cần thiết.

Bước 6: Thăm khám cận lâm sàng đối với các đối tượng giám định. Tùy từng trường hợp cụ thể, các giám định viên chị điện cho các đối tượng giám định làm các xét nghiệm theo quy định của pháp luật. Sau đó phải giám định viên thư ký sẽ tổng hợp tất cả các loại giấy tờ tài liệu có liên quan đến đối tượng giám định.

Bước 7: Kết luận giám định theo tiêu chuẩn y học, sau đó tiếp tục lập thành phần hồ sơ giám định và lưu trữ thành phần hồ sơ. Và kết thúc giám định. Tổ chức giám định pháp y tâm thần bàn giao lại đối tượng giám định cho người yêu cầu giám định. Trả kết quả giám định trực tiếp cho người yêu cầu giám định theo quy định của pháp luật.

2. Trường hợp nào cần phải giám định tâm thần?

Căn cứ theo quy định tại Điều 206 của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 có quy định về các trường hợp bắt buộc phải trưng cầu giám định. Theo đó, các trường hợp cần phải giám định pháp y tâm thần bao gồm các trường hợp như sau:

Tình trạng tâm thần của người bị buộc tội trong trường hợp có sự nghi ngờ về năng lực trách nhiệm hình sự của những đối tượng này, tình trạng tâm thần của những người làm chứng, tình trạng tâm thần của những người bị hại khi có sự nghi ngờ về khả năng nhận thức và khả năng khai báo đúng đắn đối với những tình tiết của vụ án của những đối tượng này;
Độ tuổi của bị can, độ tuổi của bị cáo, độ tuổi của bị hại nếu nhận thấy vấn đề đó hoàn toàn có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với quá trình giải quyết vụ án, đồng thời không có các loại giấy tờ tài liệu để xác định chính xác độ tuổi của những đối tượng này, hoặc khi có sự nghi ngờ về tính xác thực của những loại tài liệu giấy tờ đó;
Xác định nguyên nhân cái chết, tính chất thương tích, mức độ gây tổn hại đến sức khỏe, mức độ gây tổn hại đến khả năng lao động;
Các chất ma túy, vũ khí quân dụng, chất cháy nổ, vật liệu nổ, chất độc, chất phóng xạ, tiền giả, vàng, bạc, kim cương, đá quý, đồ cổ;
Xác định mức độ ô nhiễm môi trường.

Đồng thời, người yêu cầu giám định theo quy định của pháp luật sẽ được xác định là người có quyền tự mình yêu cầu giám định sau khi đã đề nghị cơ quan nhà nước có thẩm quyền tiến hành tố tụng, yêu cầu người có thẩm quyền tiến hành tố tụng tiến hành thủ tục trưng cầu giám định tuy nhiên không được những chủ thể này chấp nhận. Và người có quyền tự mình yêu cầu giám định sẽ bao gồm đương sự trong vụ việc dân sự, đương sự trong vụ án hành chính, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án hình sự, người đại diện hợp pháp, ngoại trừ trường hợp quá trình yêu cầu giám định có liên quan trực tiếp đến vấn đề xác định trách nhiệm hình sự của các bị can hoặc bị cáo.

3. Các bệnh rối loạn tâm thần thường gặp do Bộ Y tế ban hành:

Theo Quyết định 2999/QĐ-BYT của Bộ Y tế về việc ban hành Quy trình giám định pháp y tâm thần 30 bệnh/rối loạn tâm thần thường gặp, có liệt kê các bệnh tâm thần thường gặp. Cụ thể như sau:

– Mất trí trong bệnh pick (kí hiệu là F02.0);
Mất trí không biệt định (kí hiệu là F03);
Các rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng cần sa (kí hiệu là F12);
Các rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng cocaine (kí hiệu là F14);
Các rối loạn tâm thần và hành vi do sử dụng các chất kích thích khác bao gồm cafeine (kí hiệu là F15);
Tâm thần phân liệt thể căng trương lực (kí hiệu là F20.2);
Rối loạn loạn thần đa dạng cấp với các triệu chứng của tâm thần phân liệt (kí hiệu là F23.1);
Hưng cảm nhẹ (kí hiệu là F30.0);
Rối loạn cảm xúc lưỡng cực, hiện tại giai đoạn hỗn hợp (kí hiệu là F31.6);
Rối loạn cảm xúc lưỡng cực, hiện tại thuyên giảm (kí hiệu là F31.7);
Giai đoạn trầm cảm nhẹ (kí hiệu là F32.0);
Giai đoạn trầm cảm vừa (kí hiệu là F32.1);
Rối loạn trầm cảm tái diễn, hiện tại thuyên giảm (kí hiệu là F33.4);
Khí sắc chu kỳ (kí hiệu là F34.0);
Rối loạn hoảng sợ (kí hiệu là F41.0);
Rối loạn lo âu lan tỏa (kí hiệu là F41.1);
Phản ứng trầm cảm ngắn (kí hiệu là F43.20);
Phản ứng trầm cảm kéo dài (kí hiệu là F43.21).