Trọng tài thương mại là một phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thoả thuận và được tiến hành theo những quy định của Luật Trọng tài thương mại. Vậy theo quy định của pháp luật về Trọng tài thương mại hiện hành thì đã có thỏa thuận trọng tài có được kiện ra tòa án không?
Mục lục bài viết
1. Đã có thỏa thuận trọng tài có được kiện ra tòa án không?
Khoản 1 Điều 3 Luật Trọng tài thương mại 2010 có giải thích trọng tài thương mại là một phương thức giải quyết tranh chấp do các bên thoả thuận và được tiến hành theo những quy định của Luật Trọng tài thương mại.
Điều 6 Luật Trọng tài thương mại 2010 quy định về Toà án từ chối thụ lý trong trường hợp có thoả thuận trọng tài, Điều này quy định trong trường hợp các bên tranh chấp đã có thoả thuận trọng tài mà một bên có khởi kiện tại Toà án thì Toà án phải từ chối thụ lý, trừ trường hợp thoả thuận trọng tài bị vô hiệu hoặc thoả thuận trọng tài không thể thực hiện được. Thêm nữa, tại Điều 43 Luật Trọng tài thương mại 2010 quy định về xem xét thỏa thuận trọng tài bị vô hiệu, thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được, thẩm quyền của Hội đồng trọng tài như sau:
– Trước khi xem xét nội dung vụ tranh chấp, Hội đồng trọng tài phải thực hiện xem xét hiệu lực của thỏa thuận trọng tài; thỏa thuận trọng tài có thể thực hiện được hay là không và xem xét thẩm quyền của mình. Trong trường hợp vụ việc mà thuộc thẩm quyền giải quyết của mình thì Hội đồng trọng tài tiến hành giải quyết tranh chấp theo đúng quy định của Luật Trọng tài thương mại. Trường hợp không thuộc thẩm quyền giải quyết của mình, thỏa thuận trọng tài bị vô hiệu hoặc xác định rõ thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được thì khi đó Hội đồng trọng tài quyết định đình chỉ việc giải quyết và thông báo ngay cho các bên biết.
– Trong quá trình giải quyết tranh chấp, nếu phát hiện Hội đồng trọng tài vượt quá thẩm quyền, các bên sẽ có thể khiếu nại với Hội đồng trọng tài. Hội đồng trọng tài có trách nhiệm xem xét, quyết định.
– Trường hợp các bên đã có thỏa thuận giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài cụ thể nhưng khi đó Trung tâm trọng tài này đã chấm dứt hoạt động mà không có tổ chức trọng tài kế thừa, thì khi đó các bên có thể thỏa thuận lựa chọn Trung tâm trọng tài khác; nếu như không thỏa thuận được, thì có quyền khởi kiện ra Tòa án để giải quyết.
– Trường hợp các bên đã có thỏa thuận cụ thể về việc lựa chọn Trọng tài viên trọng tài vụ việc, nhưng ở tại thời điểm xảy ra tranh chấp, vì sự kiện bất khả kháng hoặc là trở ngại khách quan mà Trọng tài viên không thể tham gia giải quyết tranh chấp, thì khi đó các bên có thể thỏa thuận lựa chọn Trọng tài viên khác để thay thế; nếu như không thỏa thuận được, thì có quyền khởi kiện ra Tòa án để giải quyết.
– Trường hợp các bên đã có thỏa thuận trọng tài nhưng không chỉ rõ hình thức trọng tài hoặc là không thể xác định được tổ chức trọng tài cụ thể, thì khi có tranh chấp, các bên sẽ phải thỏa thuận lại về hình thức trọng tài hoặc là tổ chức trọng tài cụ thể để giải quyết tranh chấp. Nếu như không thỏa thuận được thì việc lựa chọn hình thức, tổ chức trọng tài để giải quyết tranh chấp sẽ được thực hiện theo yêu cầu của nguyên đơn.
Như vậy, qua các quy định trên có thể khẳng định được rằng khi hai bên mà đã có thỏa thuận giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thì khi đó Tòa án sẽ từ chối thụ lý đơn khởi kiện trừ khi thỏa thuận trọng tài là bị vô hiệu hay thỏa thuận trọng tài không thực hiện được.
2. Những trường hợp được kiện ra tòa án khi đã có thỏa thuận trọng tài:
Như đã phân tích ở mục trên, khi hai bên đã có thỏa thuận giải quyết tranh chấp bằng trọng tài thì Tòa án sẽ phải từ chối thụ lý đơn khởi kiện trừ khi thỏa thuận trọng tài là vô hiệu hay thỏa thuận trọng tài không thực hiện được. Như vậy, sẽ có hai trường hợp được kiện ra tòa án khi đã có thỏa thuận trọng tài đó là:
-Trường hợp 1: thỏa thuận trọng tài là vô hiệu
– Trường hợp 2: thỏa thuận trọng tài không thực hiện được.
Cụ thể như sau:
2.1. Thỏa thuận trọng tài là vô hiệu:
Căn cứ Điều 3
– Thoả thuận trọng tài vô hiệu là thỏa thuận trọng tài thuộc một trong những trường hợp sau:
+ Tranh chấp phát sinh trong những lĩnh vực không thuộc thẩm quyền của Trọng tài
+ Người xác lập thoả thuận trọng tài mà không có thẩm quyền theo quy định của pháp luật.
+ Người xác lập thoả thuận trọng tài không có năng lực hành vi dân sự theo các quy định của Bộ luật dân sự.
+ Hình thức của thoả thuận trọng tài không phù hợp với các quy định của pháp luật
+ Một trong các bên bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép ở trong quá trình xác lập thoả thuận trọng tài và có yêu cầu tuyên bố thoả thuận trọng tài đó là vô hiệu.
+ Thỏa thuận trọng tài vi phạm các điều cấm của pháp luật.
– Khi xem xét thoả thuận trọng tài vô hiệu cần lưu ý một số trường hợp dưới đây:
+ Tranh chấp phát sinh trong các lĩnh vực không thuộc thẩm quyền của Trọng tài là trường hợp thỏa thuận trọng tài đã được xác lập để giải quyết tranh chấp không thuộc lĩnh vực hoạt động thương mại.
+ Người xác lập thỏa thuận trọng tài không có thẩm quyền theo quy định của pháp luật là người xác lập về thỏa thuận trọng tài khi không phải là người đại diện theo pháp luật hoặc là không phải là người được ủy quyền hợp pháp hoặc là người được ủy quyền hợp pháp nhưng đã vượt quá phạm vi được ủy quyền. Về nguyên tắc thỏa thuận trọng tài do người không có thẩm quyền xác lập thì khi đó thỏa thuận trọng tài đó vô hiệu. Trong trường hợp thỏa thuận trọng tài do người không có thẩm quyền xác lập nhưng trong quá trình xác lập, thực hiện về thỏa thuận trọng tài hoặc trong tố tụng trọng tài mà người có thẩm quyền xác lập thỏa thuận trọng tài đã có chấp nhận hoặc đã biết mà không phản đối thì thỏa thuận trọng tài không vô hiệu.
+ Người xác lập thỏa thuận trọng tài không có năng lực hành vi dân sự là người chưa thành niên, người mà có bị mất năng lực hành vi dân sự hoặc người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự. Trong trường hợp này thì khi đó Tòa án cần thu thập chứng cứ để chứng minh người xác lập về thoả thuận trọng tài không có năng lực hành vi dân sự thì phải có những giấy tờ tài liệu chứng minh ngày tháng năm sinh hoặc kết luận của cơ quan có thẩm quyền hoặc là quyết định của Tòa án xác định, tuyên bố người đó mất năng lực hành vi dân sự hoặc là bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.
+ Hình thức của thoả thuận trọng tài không phù hợp với quy định của pháp luật là trường hợp thỏa thuận trọng tài mà không được xác lập bằng một trong các hình thức thoả thuận trọng tài mà pháp luật đã quy định
+ Một trong các bên bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép trong quá trình xác lập thoả thuận trọng tài là trường hợp một trong những bên bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép theo quy định tại Điều 4, Điều 132 của Bộ luật dân sự.
+ Thỏa thuận trọng tài vi phạm điều cấm của pháp luật là thỏa thuận thuộc trường hợp được quy định tại Điều 128 của Bộ luật dân sự.
2.2. Thỏa thuận trọng tài không thực hiện được:
Căn cứ Điều 4 Nghị quyết 01/2014/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về việc hướng dẫn thi hành một số các quy định Luật Trọng tài thương mại thì thỏa thuận trọng tài không thể thực hiện được chính là thỏa thuận trọng tài thuộc một trong các trường hợp sau đây:
– Các bên đã có thỏa thuận giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài cụ thể nhưng Trung tâm trọng tài này đã bị chấm dứt hoạt động mà không có tổ chức trọng tài kế thừa, và các bên không có thỏa thuận được việc lựa chọn Trung tâm trọng tài khác để giải quyết tranh chấp.
– Các bên đã có thỏa thuận cụ thể về việc lựa chọn Trọng tài viên trọng tài vụ việc, nhưng ở tại thời điểm xảy ra tranh chấp, vì sự kiện bất khả kháng hoặc là trở ngại khách quan mà Trọng tài viên không thể tham gia giải quyết tranh chấp, hoặc là Trung tâm trọng tài, Tòa án không thể tìm được Trọng tài viên như là các bên thỏa thuận và các bên không thỏa thuận được việc lựa chọn Trọng tài viên khác để thay thế.
– Các bên đã có thỏa thuận cụ thể về việc lựa chọn Trọng tài viên trọng tài vụ việc, nhưng ở tại thời điểm xảy ra tranh chấp, Trọng tài viên từ chối việc được chỉ định hoặc là Trung tâm trọng tài từ chối việc chỉ định Trọng tài viên và các bên không có thỏa thuận được việc lựa chọn Trọng tài viên khác để thay thế.
– Các bên có thỏa thuận giải quyết tranh chấp tại một Trung tâm trọng tài nhưng lại thỏa thuận với nhau áp dụng Quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài khác với các Quy tắc tố tụng trọng tài của Trung tâm trọng tài đã thỏa thuận và điều lệ của Trung tâm trọng tài mà do các bên lựa chọn để giải quyết tranh chấp không cho phép áp dụng các Quy tắc tố tụng của Trung tâm trọng tài khác và các bên không có thỏa thuận được về việc lựa chọn Quy tắc tố tụng trọng tài thay thế.
– Nhà cung cấp hàng hóa, dịch vụ và người tiêu dùng có điều khoản về thỏa thuận trọng tài được ghi nhận ở trong các điều kiện chung về cung cấp hàng hoá, dịch vụ do nhà cung cấp soạn sẵn nhưng khi có phát sinh tranh chấp, người tiêu dùng không đồng ý lựa chọn Trọng tài giải quyết tranh chấp.
Những văn bản pháp luật được sử dụng trong bài viết:
– Nghị quyết 01/2014/NQ-HĐTP của Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao về việc hướng dẫn thi hành một số quy định Luật Trọng tài thương mại.
– Luật Trọng tài thương mại 2010.
THAM KHẢO THÊM:
